Првиот „стоеден“ Дино Чолиќ го купил пред 15 години за време на престој во Берлин. „Го купив од носталгија. Се сетив на денот кога со тетинот, тетката и ние четири деца со 'стојадинот' патувавме на Бјелашница и Јахорина. Тоа ме потсети на некои подобри и посреќни времиња“, вели Дино.

Дино до денес во Германија увезол околу 50 автомобили на Застава. Меѓу нив, најмногу има „стоеден“, кои му биле најдраги од сите југословенски возила, бидејќи, како што вели, се поудобни и поквалитетни од другите.

„Стоеден“ беше популарното име за Застава 101. Неговото производство во фабриката во Крагуевац започна во 1971 година и беше најуспешниот модел на југословенската автоиндустрија. Во текот на 70-те години претставуваше статусен симбол во СФРЈ и до него можеа да дојдат само угледни членови на општеството. Последниот модел беше произведен во 2008 година.

Повеќето свои автомобили Дино им ги продал на жители на некогашната ГДР за кои „стоеден“ има и емотивна вредност. Во поранешна комунистичка Германија биле извезени 10 илјади вакви автомобили, кои и таму претставувале симбол на луксуз и престиж. За тоа сведочи и насловната страница на источногерманскиот автомагазин од 1981 година.

До резервни делови за своите автомобили Дино вели дека доаѓа многу лесно, затоа што за моделите на Застава одговараат и делови на Фиат. Сите неопходни поправки ги врши сам и за тоа, вели, му е потребен само основен алат.

Кога минува со својот автомобил низ Келн, често е на мета на љубителите на стари автомобили. Многумина, вели, претпоставуваат дека се работи за Фиат, па уште поинтересно им е кога дознаваат дека се работи за Застава. Често, додека вози, му свират или мафтаат од соседните автомобили. Дино по тоа знае дека е некој од екс Југославија.

Во Германија не може да се заработи на олдтајмерите на Застава, вели Дино. „Нивната цена, во зависност од состојбата, се движи од 3 до 5 илјади евра“. Иако тоа звучи примамливо, додека го увезете автомобилот, да ги средите сите неопходни документи и да платите давачки, потребни ви се најмалку 1.000 евра, а потоа треба да се плати и транспортот.

Еден од неговите „стојадини“ ќе биде „актер“ на документарен филм на ВДР кој ќе се снима долж автопатот „Братство единство“. Покрај тоа, Дино неретко со некои од своите олдтајмери гостува на балканските забави и на концерти на музичари со потекло од екс Југославија.

Во септември 1951. насловната страница излезе во 3 бои. Приказната за „Титовата одисеја“, наречена е „Ничиј слуга во ничија земја“. Во текстот е картата на двата блока и Југославија помеѓу со прашањето: Клучна алка или пукнатина во тврдината?. Авторот пишува: силната Југославија му е потребна на Запад- „засега“- и тоа како комунистичка земја која ја демонстрира слабоста на Источниот блок.

Насловната страница од октомври 1964. година има посредно врска со Југославија. Станува збор за гастарбајтерите, кои пристигнуваа од Иберискиот полуостров, од Италија, Југославија, Грција и од Турција. „Стројниците на западногерманските работодавачи зујат по континентот за да донесат свежа крв на пазарот на труд“, пишува во текстот.

Неверојатно далековиден изгледа текстот од 21. јануари 1980: „Тито е сѐ уште жив“- кој во „Југославија по Тито“ ја гледа следната светска криза? Прогнозата гласи: „Националистичките групи се борат меѓу себе, економскиот замав е запрен, моделот Југославија се распаѓа“. Додуша, не дојде до светска војна, т.е. до судир меѓу Советите и Американците во Југославија, како што се плашеше „Шпигел“.

„Зандана за народот на Југославија: Терор на Србите“ е наслов од јули 1991. по прогласувањето независност на Хрватска и Словенија. Во текстот се потсетува дека 38% Срби живеат во другите југословенски републики и оти Милошевиќ веќе подготвува ново цртање на границите. „Во оваа завршна фаза чукна часот за српската воена мафија во карпата на мултинационална држава да издлаби големосрпски блок.“

„Сликите не се толку утописки, толку слични на Војни на ѕвездите“, како што е случај во Заливската војна која е водена со прецизни бомби, пишува „Шпигел“ на почетокот на јули 1992. Сликите од Југославија се „полни со бруталност и архаична грозоморност“. Се тематизира и „импотентноста“ на западните демократии и ОН за време на оваа, како што ја нарече Милован Ѓилас: „најглупава од сите војни“.

Приказната за егзодусот од Југославија звучи актуелно. Насловот од крајот на јули 1992. гласи: „Бран од Балканот: Кој ќе ги прифати бегалците?“ Зборовите за прифаќањето на стотици илјади босански муслимани можат да се применат и денес: Бегалската трагедија можат да ја ублажат само брзи договори и прифатни контингенти. Но Европската заедница се колеба: секој непожелните ги турка кај некој друг“.

Наредната насловна страница е дури во јуни 1995. На неа „господарот на војната“ Радован Караџиќ со зборовите: „Србите против остатокот од светот“. Повод е заробувањето на 370 Сини шлемови. Интервју даде тогашниот шеф на дипломатијата на СРЈ, Владислав Јовановиќ: „Младиќ е тврдоглав, но способен генерал. Во Титовите школи научи да почитува политички авторитети. Нема да се закачи со Караџиќ“

„Шпигел“ за бомбардирањето на СРЈ во 1999. објавува пет насловни страници едно по друго. Првата е со наслов: „Војна против убивањето- страв од неконтролиран пожар“. Интервенцијата на НАТО е наречена „казнено бомбардирање“, кое Белград треба да го принуди на договор со косовските Албанци. Но се ризикува прелевање на конфликтот посебно во Македонија, но и во Германија, каде има многу Срби и Албанци.

Три недели подоцна магазинот пишува за „дебакл на НАТО“, кој со „сѐ повеќе авиони и напади“ се обидува да го зголеми притисокот врз Белград, но се почесто погодува и цивилни цели. Дури тројца новинари во интервју го притискаат шефот на дипломатијата Јошка Фишер, кој се брани од обвинувањата: „За мене војна е војна, а тоа значи дека страдаат луѓе, често невини луѓе. Затоа војната е толку ужасна.“

Во наредното издание се најавува „одлуката“- копнена војна или мир. Во остриот текст германското учество во бомбардирањето на СРЈ се критикува како „војна за чиста совест“. Се исмеваат и споредувањето на Милошевиќ и Хитлер и „војничкиот новоговор“ за „колатерална штета“ со заклучок: „Никој сериозно не може да тврди дека војната на Косово е во согласност со повелбите на ОН“.

На 7. јуни, три дена пред крајот на бомбардирањето, насловот е „Мир? Цена, ризик, последици“.Канцеларот Герхард Шредер во интервју вели: „Војната никогаш не се исплатува.Но за жал беше неопходна за да се елиминира конфликт, кој инаку би имал далеку потешки последици.“ Дописничката од Белград јавува:„Олеснувањето кај Србите поради претстојниот крај на војната се меша со бесот кон режимот“.

Седма насловна страница која е посветена на војната на Косово. Тоа говори колку за Германците беше значаен овој судир- прва „германска војна“ по Хитлер. Шпигел за влегувањето на меѓународните сили на Косово пишува дека тоа е „можеби најопасниот дел од целата балканска авантура на НАТО“.За Милошевиќ пак прашањето: Уште колку царот на Србите може да се задржи на власт? Дали му се заканува пуч?“

Последната насловна страница на „Шпигел“ за регионот е на 9. октомври 2000., што покажува дека падот на Милошевиќ значеше и пад на интересот на светските медиуми за регинот. Во насловот цитат од Воислав Коштуница: „Денеска пишуваме историја“. Во текстот малку помпезно (и неточно) стои: „Со неосталинистот Милошевиќ, волјата на народот го збриша и последниот комунистички бастион во Европа.“