Тажна сензација: по скандалите со корупција и сексуална злоупотреба, Шведската академија реши годинава да не ја додели Нобеловата награда за литература.
Реклама
Жирито со недели беше соочено со тешка криза и затоа реши во октомври да не награди ниеден од кандидатите за највисоката награда од областа на литературата, а затоа пак во 2019. година е можно да бидат доделени две награди.
Обвинувања за корупција и сексуална злоупотреба
Позадина на одлуката се скандалите со корупција и сексуално вознемирување, по што повеќемина членови на жирито си дадоа оставки. Последица на тоа е што жирито остана во редуциран состав кој не може да носи одлуки - од 18 останаа уште 10 активни членови, а за доделување на Нобеловата награда за литература се потребни 12 гласа. Статутот на Академијата не предвидува замена на членовите на жирито, по нивното именување, тие се негови доживотни членови. Уште во 1989. година двајца членови на жирито ја прекинаа работата, поради тоа што ова тело се колебаше да ги осуди смртните закани против Салман Ружди од Иран од страна на иранскиот религиски водач, ајатолахот Хомеини.
Жирито за доделување на Нобеловата награда за литература остана без можност да носи правосилни одлуки со повлекувањето на тројца членови по скандалот поврзан со Катарина Фростенсен. Таа беше обвинета за проневера на пари и предвремено обзнанување на имињата на идните носители на наградата. Нејзиниот сопруг, влијателен функционер од шведските културни кругови, пак беше осомничен за сексуални напади.
Лавината на оставки уште во април ја принуди шведската кралска куќа да се вклучи во барањето решение. Кралот Карл Густав Шеснаесетти најави промена на статутот и правилата за повлекување од Академијата. Така, во иднина не само што ќе биде можна замена на членови кои ќе си дадат оставки, туку и местата на оние членови кои две години не биле активни, ќе можат да бидат пополнети со нови лица. Монархот, кој истовремено е и патрон на културната институција, истовремено ги повика академиците одговорно да пристапуваат кон своите обврски.
Нобелова награда за литература - не одеше секогаш „подмачкано“
Годинава, поради скандали со корупција и сексуални напади, Нобелова награда за литература нема да се доделува. Но и порано имаше проблеми и контроверзи во врска со ова најважно книжевно признание.
Фотографија: picture alliance/dpa/V.Bucci
Закани по живот: Салман Ружди
Романот на Ружди, „Сатански стихови“ (1988), иранскиот врховен верски поглавар, го сметаше за богохулство, па објави „фатва“, награда за главата на писателот. Ружди со години потоа мораше да се крие. Шведската академија тогаш не зазеде став, па двајца членови на жирито си дадоа оставки. Дури 27 години подоцна, Академијата ги осуди заканите.
Фотографија: Getty Images for Christian Dior Couture/N. Hunt
Доцно признание за „првенецот“ на Томас Ман
Кога Томас Ман ја доби наградата во 1929. година, тоа не беше за неговиот тогаш од печат излезен роман „Волшебен брег“, туку за неговиот дебитантски роман, „Буденброкови“, во тоа време стар 30 години. Жирито романот „Волшебен брег“ го сметал за „развлечен и флегматичен“.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Bifab
Не е литература, но сепак се силни зборови - Винстон Черчил
Британскиот премиер Винстон Черчил всушност бил кандидат за Нобелова награда за мир, двапати бил на листата. Во 1953. тој ја доби наградата, но - за литература. Жирито ја фалеше неговата историска и биографска книга за Втората светска војна поради „реторичката уметност со која ги бранел човековите права.“
Фотографија: picture-alliance/AP-Photo
Не смееше да ја прими наградата: Борис Пастернак
Советскиот автор, светски познат по неговиот роман „Доктор Живаго“, беше одликуван во 1958. Но, неговата влада му се закани со прогон ако ја прими наградата. Пастернак попушти, а Здружението на писатели го исклучи од своите редови. Сепак, Пастернак остана во Советскиот Сојуз. Неговиот син во 1989. година во Стокхолм го прими Нобеловиот медал на својот татко.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Tass
Ги сакал само парите: Жан-Пол Сартр
Во 1964. година Нобеловата награда требаше да ја прими францускиот драматург и филозоф Жан-Пол Сартр. Неочекувано, тој го одби признанието („Секоја награда создава зависност“.) Се зборува дека години подоцна, одоколу се распрашувал дали сепак не може да ги добие парите - 273.000 шведски круни. Но, ова е веројатно само измислена анегдота.
Фотографија: picture alliance/AP Images
„Тоа не е литература“: Дарио Фо
Тој е само „забавен уличен циркузант, а не автор од светска класа“, критикуваше револтираната литературна елита кога во 1997. година беше одликуван италијанскиот драматург Дарио Фо. Како сатиричар, тој возврати во свој стил. На својот говор во Шведската академија тој му даде наслов „ Против отворените улични циркузанти“ и свеченото доделување на наградата го претвори во сатирично шоу.
Фотографија: Vittorio Zunino Celotto/Getty Images
Премногу луѓе: Елфриде Јелинек
Австриската писателка Елфриде Јелинек не сакаше да присуствува на доделувањето на наградите, кога беше одликувана во 2004. година. Образложение: има страв од голема публика и ненадејната популарност. „Психички не сум во состојба лично да се соочам со ова,“ порача Јелинек, а жирито тоа мораше да го прифати. Сепак, Јелинек одржа говор, преку видео-порака.
Фотографија: Imago/Leemage/S. Bassouls
Не сакаше да зборува: Боб Дилан
Боб Дилан е прв музичар кој доби Нобелова награда за литература, во 2016. година. Музичкиот свет го славеше поради тоа. Но, Дилан се дистанцираше и се чинеше незаинтересиран за своето високо признание. Тој го откажа учеството на свеченото врачување и не испрати ни свој говор. Во март 2017. година сепак отиде накратко во Стокхолм и си го зеде својот медал.