Без Русија и Турција, оружјето во конфликтот во Нагроно- Карабах тешко дека ќе може да се замолчи. Анализа на Миодраг Сориќ за причините за конфликтот и влијанието на големите сили на Кавказот.
Реклама
Што предизвика конфликтот што тлееше со децении околу регионот Нагорнo-Карабах повторно да ескалира во борби ? Експертите претпоставуваат дека влошената економска ситуација во претежно со шиити и сунити населениот Азербејџан би можела да биде причината. Земјата на Касписко море е зависна од извоз на нафта. Со оглед на тоа дека светската економија заради пандемијата е „блокирана”, цената на нафтата е ниска и тоа прави дупки во инаку полната државна каса. Во Баку имаше демонстрации на незадоволни граѓани.
„Луѓето страдаат од последиците од ограничувањата заради короната," смета експертот за Кавкаскиот регион, Силвија Штебер која со децении редовно престојува во регионот. „Дополнително и претседателот на Азербејџан, Илхам Алијев, мораше неговата агресивна реторика против Ерменија некогаш да ја преточи и во дела”, појаснува таа.
Мешање на „заштитничките сили“
Азербејџан е воено значително посилен од Ерменија. Во секој случај има и силна поддршка од турскиот претседател Ердоган. Постои договор за меѓусебна помош меѓу двете држави.
Турција се смета за заштитничка на турските народи и бара прилика да се докаже како таква. Анкара со години му испорачува оружје на Баку, помага во изградба на инфраструктурата како на пример железничката.
Во изминатите месеци Ердоган повеќе пати ја критикуваше Ерменија. „Претседателот Алијев мора да се чувствувал поттикнат од таквата поддршка да преземе чекори против Ерменија”, вели Штебер. Таа нагласува дека конфликтот е повеќе етнички, а не верски.
Сличен став застапува и Александер Рар од Германско-рускиот форум кој е и советник на Гаспром. Според него Русија која е мнозинско христијанско-православна е заштитник на Ерменија каде исто така главно живеат христијани.
Москва и Ереван се членки на „Организацијата на договорот за колективна безбедност”, воен сојуз инициран од Кремљ. Сојузник на Азербејџан пак е Турција. Москва има стационирано илјадници војници долж јужната граница на Ерменија.
Ерменија без Москва не е во состојба да се одбрани, смета Штебер. Рар се согласува, при што нагласува дека Кремљ се труди да одржи добри релации со двете земји.
Па така Русија и на меѓународен план игра улога на голема сила видлива за сите. Затоа Москва во конфликтот за Нагорно Карабах се труди за одржување на статус кво и не сака заострување на ситуацијата, вели Рар. Москва Кавказот го смета за регион под нејзино влијание.
Во изминатите 30 години на Кремљ му успеало да го ограничи влијанието на САД во тој регион. „Предворје” на Вашингтон на Кавказот е Грузија. Азербејџан од страна на САД е третиран со недоверба и заради лошата политика со човекови права, објаснува Рар. Тоа пак и одговара на Русија.
Претседателот Путин испорачува оружје и за Азербејџан и за Ерменија. Кремљ се координира со Баку, кога се работи за политиката за нафта и гас. Двете земји ги поврзува интересот при извозот да постигнат што е можно поголема цена на меѓународните пазари.
Патот на Турција кон авторитарност
Преминот на Турција кон авторитарност е во тек веќе 10 години. Но, по неуспешниот воен пуч во 2016 година, претседателот Ердоган и АКП ја забрзаа консолидацијата на власта.
Фотографија: picture-alliance/dpa/O.Weiken
Јули 2007: Абдула Ѓул станува прв исламистички претседател
По повеќегодишни реформи на пазарната економија, транзицијата на Турција полека почнува да оди наназад. Кандидатурата на исламистот Абдула Ѓул за претседател во 2007 сигнализира напуштање на секуларистичката политика и ги затегнува односите меѓу АКП и армијата. Сепак, со широка поддршка на исламистите и либералите, Ѓул е избран за претседател, а АКП победува на парламентарните избори.
Фотографија: A.Kisbenede/AFP/GettyImages
Септември 2010: Уставни реформи
Тогашниот премиер Реџеп Таип Ердоган предлага уставни измени за зголемена контрола над правосудството и армијата, овозможувајќи и на владата да бира судии и високи воени офицери. Амандманот, комбиниран со мерки за заштита на децата и засилување на правото на жалба, е одобрен со големо мнозинство на референдум.
Фотографија: picture-alliance/dpa/A. Tumer
Мај 2013: Ерупција на незадоволство во Гези Парк
Насобраниот гнев на младите луѓе кон Ердоган, Ѓул и исламистичката АКП достигнува точка на вриење во мај 2013. Насилното полициско расчистување на мал собир за заштита на Гези Парк предизвикува масовни анти-владини протести. Најмалку 11 луѓе загинаа, а повеќе од 8.000 се повредени, пред демонстрациите да згаснат еден месец подоцна.
Фотографија: picture-alliance/abaca
Јули 2015: Офанзива против Курдите
Нестабилното примирје меѓу турската влада и курдската бунтовничка ПКК се распаѓа поради тензиите кои ги создава војната во Сирија. Воените сили ги продолжуваат операциите во југоисточниот дел на Турција против Курдите. На почетокот на 2016, групација на ПКК ја презема одговорноста за два бомбашки напади во Анкара во кои гинат речиси 80 луѓе.
Фотографија: picture-alliance/abaca/M. Coban
Јули 2016: Неуспешен воен пуч
Воен удар против владата до темел ја потресува Турција и накусо ја претвора земјата во воена зона. Околу 260 цивили ги загубија животите во ноќните судири со армијата во пет големи градови. Ердоган ги повикува своите поддржувачи на отпор, и веќе следното утро војници се во заседа на илјадници цивили на мостот Босфор, каде и се предаваат.
Фотографија: picture-alliance/dpa/T.Bozoglu
Јули 2016: Ердоган воведува вонредна состојба
По неуспехот на пучот, Ердоган воведува вонредна состојба. Се апсат десетици илјади луѓе осомничени за учество во пучот, но и политички противници. Меѓу уапсените се воени и судски функционери и избрани претставници на про-курдската ХДП партија. Чистчката подоцна опфаќа и јавни службеници, универзитетски професори и учители.
Фотографија: Reuters/U. Bektas
2016: Задушување на медиумите
Како дел од пресметката на Ердоган со наводните „поддржувачи на тероризмот“, Турција станува една од водечките земји во светот по бројот на уапсени новинари.Владата затвора околу 110 медиуми по пучот и затвора повеќе од 100 новинари, меѓу нив и Германецот со турско потекло Денис Јуџел.
Фотографија: Getty Images/S.Gallup
Април 2017: Ердоган победува на референдум
Ердоган тесно успева да победи на референдумот на кој се гласа за проширување на неговата моќ. Турскиот парламентарен систем практично се напушта во корист на силна егзекутивна власт. Ердоган добива можност да владее до 2029 година. Меѓународните набљудувачи велат дека на гласањето имало неправилности, а медиумската кампања во целост била во корист на кампањата на Ердоган.
Фотографија: Reuters/M. Sezer
Јуни 2018: Нова изборна победа на Ердоган
Ердоган си обезбедува нов петгодишен мандат и огромни извршни надлежности откако убедливо победува на изборите на 24 јуни. Неговата АКП и нивните националистички партнери добиваат убедливо мнозинство во парламентот. Меѓународните набљудувачи го критикуваат гласањето, со оценка дека медиумското покривање и вонредната состојба му дале огромна предност на Ердоган.
Фотографија: picture-alliance/dpa/O.Weiken
9 фотографии1 | 9
Баку изминатите месеци повеќе пати имал жалби во Кремљ за политиката на Ерменија во Карабах. Ереван населувал христијански бегалци од Сирија, значи не само ерменски, во спорниот регион. Алијев бил фрустриран бидејќи протестот кај Западот останал без резултат.
Нема политичко решение на повидок
Со години таканаречената „Минск група“ (различна од истоимената група земји која се занимава за Украина) се обидува да пронајде политичко решение за проблемите во Нагорно-Карабах. „Кавкаската„ Минск група со САД, Франција и Русија е дел од иницијативата на ОБСЕ.
Меѓународно правно, планината Карабах му припаѓа на Азербејџан, и покрај тоа што е претежно населено од Ерменци. Не еднаш Ерменија и Русија го имаат признаено Нагорно Карабах како независна држава.
Соседен Иран во овој конфликт е на страната на Ерменците, вели Штебер. Воглавно поради тоа што Азербејџанците кои живеат во Иран бараат малцински права кои Техеран ги одбива. Во Иран има ерменско малцинство, но тие се пријателски третирани. Претседателот на Азербејџан Алијев сака приближување со арапските земји, особено оние кои се непријателски настроени кон Иран.
Има две можни сценарија како конфликтот може да ескалира. Едно е ако Турција со своите трупи интервенира во конфликтот. Другото ако дојде до воен судир на територија на Ерменија. Во таков случај Русија би се почуствувала предизвикана, смета Рар.
Владимир Путин: Патот до моќта
Владимир Путин е избран за претседател на Русија во четвртиот мандат. Поглед кон подемот на Путин од нискорангиран агент на КГБ до незапирлива политичка сила.
Фотографија: Reuters/D. Mdzinarishvili
Кадет на КГБ
Роден во Санкт Петербург во 1952, Путин се пријави во советската раразузнувачка служба КГБ веднаш по завршувањето на правниот факултет во 1975. Негова прва задача бил надзорот на странски државјани и вработени во конзулатите во родниот град, тогаш со името Ленининград Потоа замина на служба во Дрезден, источна Германија. Тој наводно запалил стотици документи на КГБ по падот на Берлинскиот ѕид.
Лево на фотографијата, младиот Путин стои до тогашниот градоначалник на Санкт Петербург, Анатоли Собчак. Тој му беше професор на Путин и го назначи за свој советник за меѓународни прашања. И покрај корупцискиот скандал на почетокот од службата, Путин не ја загуби работата, токму поради пријателството со Собчак.
Фотографија: Imago/ITAR-TASS
Метеорски подем
Путин набргу се префрли во Москва. Во 1997 рускиот претседател Борис Елцин му додели среднорангирана функција во неговата администрација- позиција која Путин ќе ја искористи за да создаде важни политички пријателства, кои ќе му бидат од полза во наредните децении.
Фотографија: picture alliance/AP Images
Смртта на пријателот
Путин беше длабоко потресен од смртта на Собчак во 2000 година. Откако ученикот политички го надмина својот учител, Собчак стана гласен поддржувал на кандидатурата на Путин за претседател на Русија. Една година претходно, Путин ги искористи своите врски за да бидат отфрлени обвинувањата против Собчак за проневера.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Chirikov
Привремен претседател
Во јуни 2000 година, Борис Елцин поднесе оставка, отстапувајќу му на премиерот да стане привремен лидер на државата. За време на успешната претседателска кампања, повторно излегоа на површина обвинувањата за корупција против Путин од времето на неговата служба во Санкт Петербург. Марина Салје, пратеничката која ги изнесе обвинувањата, беше замолчена и принудена да го напушти градот.
Фотографија: Imago/ITAR-TASS
Тандемократија
Кога Путин уставно беше спречен да се кандидира за трет последователен мандат во 2008 година, премиерот Дмитри Медведев се кандидираше на негово место. Кога Медведев беше избран, тој го назначи Путин за премиер. Тоа доведе до критики за „тандемократија“ во Москва и многумина беа убедени дека Медведев е марионета на Путин.
Фотографија: Imago/ITAR-TASS
Победа
Во март 2018 година, Владимир Путин е избран за руски претседател во четврти мандат. Путин ќе биде на власт и во наредните шест години, со оглед дека претседателскиот мандат претходно беше продолжен на шест години. Избоrите беа засенети од обвинувањата за нерегуларности и манипулации, како и од фактот дека немаше вистинска опозиција на Путин.
Фотографија: Reuters/D. Mdzinarishvili
7 фотографии1 | 7
Во истовреме тој е сигурен дека нема да дојде до тоа. На Москва и се важни добри односи со Анкара. Кремљ се уште многу се надева дека тензиите меѓу Турција и НАТО и понатаму ќе растат и еден ден Анкара ќе го напушти одбрамбениот сојуз. Се додека руските интереси не се тангирани, Русија нема да има ништо против проширување на моќта на Турција, смета Рар.
Би било пожелно САД да ја исполнат својата глобална политичка функција и во овој регион, смета Улрих Шиле, професор за безбедност и стратегиски истражувања на Универзитетот во Бон. Тоа особено важи во односот кон Турција. Анкара има важна стратешка улога во НАТО. Иако геополитичките амбиции на Ердоган се повеќе стануваат проблем за меѓународниот поредок, смета Шиле.