Растат очекувањата дека на денешната прес-конференција премиерот Заев ќе информира и за најжешкото прашање - напредокот во разговорите за името. Прес-конференцијата со интерес ја очекуваат и грчките медиуми
Фотографија: Press service of the Government of Republic of Macedonia
Реклама
Со голем интерес се очекува прес-конференцијата на премиерот Зоран Заев, која ќе се одржи денеска во 10 часот во дворот на Владата, кај споменикот на ослободителите на Скопје. Како што најави владината прес-служба, Заев ќе биде придржуван од министрите во Владата. Според брифинзи од Владата премиерот во обраќањето ќе реферира за сработеното во едногодишниот период на Владата, но растат очекувањата дека на прес-конференцијата јавноста ќе биде информирана и за најжешкото прашање - напредокот во разговорите за името.
Таа тема и натаму е обвиена во бројни шпекулации. Покрај медиумски наводи дека „Република Северна Македонија“ е најверојатно договореното име од рамката што ја усогласиле Димитров и Коѕијас, во домашните политички кулоари и натаму кружат информации дека „повеќе предлози и натаму се во игра“, дека е „можно инзненадување“, па дури и дека „повторно бил разгледуван предлогот 'Република Македонија (Скопје)', во некаков модифицан и комплексен пакет. Тој беше петти на предлог-листата на Нимиц. За него грчката страна во повеќе наврати изјави дека го смета за неприфатлив и секогаш фокусот го насочуваше кон другите четири предлози.
Повеќе информации нема ни во грчките медиуми. Новинарите не успееја во изминатите два дена да дознаат кои технички и правни прашања ги усогласуваат експертските групи од министерствата за надворешни работи во двете земји.
Децениски спор за името меѓу Македонија и Грција
Спорот за името меѓу Македонија и Грција траеше речиси три полни децении, и беше окончан со Преспанскиот договор. Спорот беше проследен со многу протести, блокади и вето за членството на Македонија во НАТО.
Спорот меѓу двете земји ескалираше веднаш по прогласувањето на независноста на Македонија од поранешна Југославија. Грција го блокираше приемот на земјата во ОН и признавањето од страна на Европската заедница и покрај позитивната препорака од т. н. Бадинтерова комисија.
Фотографија: Dnevnik
Забрана за зборот „Македонија“
Првичната грчка позиција на почетокот на 1990-те години беше дека во името на соседната држава не смее да се содржи зборот „Македонија“. Носители на таквата политика беа владата на премиерот Констанин Мицотакис, и подоцна особено шефот на дипломатијата Андонис Самарас. Самарас поднесе оставка и предизвика пад на владата на Мицотакис по приемот на Македонија во ОН под референцата БЈРМ.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
Привремената спогодба од 1995 година
На 13 септември 1995 година во Њујорк беше потпишана Привремената спогодба која требаше да води кон нормализација на билатералните односи. Претходно, на 6 јануари 1992 година, Македонија го смени државното знаме со симболот на сонцето од Вергина и Уставот во делот кој, според Грција,содржеше иредентистички позиции. Со тоа беше ставен крај и на 18-месечното трговско ембарго кон Македонија од Атина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Antonov
Меѓународно признавање
По спогодбата со Грција, Македонија успеа да се избори за меѓународно признавање под уставното име од 118 држави, како и да влезе во најзначајните европски и светски институции. Но, спорот остана да се влече и во децениите кои следеа. Посуштествени напори од двете страни да се реши спорот, според неофицијални информации, се направени во 2001 и 2005 година, но без успех.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
(Нe)потребна провокација
Кон крајот на 2006 година, новата влада на ВМРО-ДПМНЕ предводена од Никола Груевски одлучи да го преименува аеродромот Петровец во Скопје во „Александар Велики“. Грција остро реагира, а спорот полека се враќа на голема врата, сѐ до целосната ескалација на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Самитот во Букурешт
И покрај обидите на медијаторот Метју Нимиц со засилени дипломатски напори и под притисок на САД да се изнајде решение за спорот до самитот на НАТО во Букурешт, тоа не се случи. Атина го блокираше приемот на Македонија во воената Алијанса. На 3 април 2008 година, НАТО му порача на Скопје дека поканата за членство останува отворена доколку се најде компромис со Атина за името.
Фотографија: AP
Тужба во Хаг
Во ноември 2008 година, македонската влада одлучи да покрене тужба пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг против Грција поради ветото во Букурешт. На 5 декември 2011 година, Судот пресуди во корист на Македонија и заклучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба. Но, во истовреме Судот заклучи дека нема правна сила да ѝ нареди на Грција да го повлече ветото.
Фотографија: MIA
Антиквизација
Процесот што започна со преименувањето на аеродромот во Скопје во 2006 година, по самитот во Букурешт доби далеку пошироки димензии. Владата на ВМРО-ДПМНЕ започна со масовно преименување на објекти и улици и изградба на проектот Скопје 201, во чиј центар се наоѓа споменикот на Александар Велики (наречен Воин на коњ). Проектот чинеше повеќе од 600 милиони евра и ѝ донесе многу критики на земјата.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Преговори во (не)пријателска атмосфера
Иако преговорите околу спорот за името продолжија и во следните години, по самитот во Букурешт, ескалираа националистичките страсти и навреди меѓу двете држави. Грција остро реагираше на билбордот (на фотографијата) на кој грчкото знаме беше претставено со свастика. На слични провокации од грчка страна, особено од страна на грчката армија, реагираа и македонските власти.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
Чија е Македонија
И во северна Грција во меѓувреме речиси сите позначајни објекти го носат името „Македонија“. Официјалната „црвена линија“ на Атина во меѓувреме е дека мора да се најде заеднички прифатливо име за меѓународна употреба „ерга омнес“ со географска додавка. Најчесто се споменуваат придавките северна и горна кон името Македонија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Barbarousis
„Вечниот“ Метју Нимиц
Единствена константа во деценискиот спор остана американскиот правник и дипломат, Метју Нимиц. Именуван од страна на Обединетите нации за медијатор во спорот пред 23 години, Нимиц и натаму е оптимист и верува дека може да се најде решение за проблемот. Последната серија средби со политичките лидери во Скопје и Атина ја имаше во јули годинава.
Фотографија: MIA
Нов оптимизам
Смената на власта во Македонија и падот на ВМРО-ДПМНЕ донесоа нов оптимизам дека може да се најде решение за спорот. Владата на Заев по секоја цена сака да обезбеди прием во НАТО на следниот самит на Алијансата во 2018 година. Пречката за тоа и натаму останува Грција, но провејува оптимизам дека под притисок од меѓународната заедница и со нова политика во Скопје, би можело да дојде до исчекор.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
12 фотографии1 | 12
Како што пишува „Прототема“ тие се состанувале во салата „Венизелос“, во неокласичната зграда на грчкото МНР, која се наоѓа спроти грчкиот парламент.
„Сѐ укажува на тоа дека договорот е во најкритична фаза и дека се балансираат низа прашања. Ова може да доведе до решение или пауза, и да ги доведе преговорите во вакуум“, пишува весникот повикувајќи се на лица во грчкото МНР.
Притоа потенцира, дека иако германскиот министер за надворешни работи, Хајко Мас тврдел дека Германија не била вклучена во процесот, тој признал дека „кога били прашани, имале продуктивен, балансирачки ефект од една или друга страна“.
И во грчките медиуми се врти шпекулацијата дека најверојатно „Северна“ или „Горна“ е предлогот што чека усогласување и договор, но доминираат и ставови дека „името се уште лебди во воздух“, па дури не исклучуваат и можност „Скопје да изненади со нови предлози во духот на 'Илинденска', сомневајќи се дека тој предлог и натаму е на маса во иста или модифицирана верзија.
Грчкиот премиер Алексис Ципрас: Преговорите се тешкиФотографија: Reuters/C. Baltas
Ципрас: Тешки, но неопходни преговори
Поради комплетната конфузија, и грчките медиуми се надеваат дека денешната прес-конференција на Заев ќе даде одговори на овие прашања. Одговорот каква предлог-рамка е на масата не можел да се насети од вчерашниот говор на грчкиот премиер Алексис Ципрас, на јавен настан по друг повод.
Како „тешки и неопходни“ тој синоќа ги опишал разговорите за решавање на спорот за името. Во говорот ја нагласил улогата на земјата како столб на стабилноста и безбедноста во Јужниот Медитеран и Балканот. Во однос на преговорите со Македонија, истакнал дека „Владата продолжува да се постапува со одговорност и патриотизам“, но и со решителност и верба во потребата да се најде решение.
„Тоа е одраз на нашиот став за создавање на една нова слика за Грција на меѓународно ниво, за зајакнувавње на нејзината улога како столб на стабилноста во регионот, кој влезен во вртлог на паралелни кризи. Како што се случува овие денови во Италија, но и некое време во Турција“, изјавил Ципрас.
Медиумите пренесуваат и други изјави во оваа насока.
„Мораме да го решиме проблемот со името, бидејќи во спротивно ќе има јаз што Турција ќе го исполни. Значи, оние што се борат против какво било решение, всушност, ѝ служат на улогата на Турција на Балканот“, изјавил Ставрос Теодоракис лидер на партијата Потами. Тој истакнал дека договорот „треба да дојде со гаранција на ЕУ и со „печат“ на НАТО.
Медиумите потенцираат дека ова е „последна шанса“ за двете земји, и дека членките на ЕУ го чекаат договорот меѓу Скопје и Атина, со цел да ги изградат своите позиции за Самитот на 28 јуни. Дел откриваат и дека Европејците прават напори на опозициите во двете земји да им ја објаснат важноста од постигнување договор. И во двете земји растат шпекулациите дека можниот договор, ќе биде една од клучните теми на политички обвинувања, што може да го зголеми притисокот за избори порано од планираните циклуси.
