„Мама Роза, ве молам пуштете ме да влезам, Вечерва е „game!" - младиот Авганистанец ја преколнува Розе Хансен. Таа инаку е многу строга кога е во прашање времето за примање мигранти. Германката која ја викаат „мама Роза“ и нејзиниот медицински тим стојат на располагање на бегалците до 18 часот попладне и им пружаат лекарски третман. Таа има своја мобилна ординација од 2017. година, амбулантно возило со хамбуршки регистерски таблички, паркирано во близина на солунската железничка станица. Овојпат таа прави исклучок со младиот Авганистанец. Зашто, кога тој го користи зборот „game", не мисли на спорт. Овој англиски збор овде има друго значење: обид за премин на границата кон Северна Македонија или Албанија. Тој добива таблети со кои подоцна ќе тргне на пат.

„Солун е транзитен град. Никој не сака да остане овде. Границите не се далеку,“ објаснува Хансен. Поради тоа, квартот околу железничката станица е собиралиште на бегалците кои сакаат да го продолжат патот. Воглавно се соочуваат со плускавци и запаленија поради убоди од инсекти. „Во лоши хигиенски услови, плускавиците и убодите од инсекти можат брзо да станат крупен проблем“, вели оваа медицинска сестра.

Нова влада, поостри мерки

Пред неколку недели започна преносот на бегалци од пренатрупаните центри на Самос и  Лезбос во помали кампови во северна Грција. Тоа не е ништо ново, тоа се прави уште од 2016. година, објаснува адвокатот Василис Хронопулос. „Тоа е апсолутно нужно од хуманитарни причини. Но, и камповите во копнениот дел од земјата се веќе на работ на капацитетите.“

„Со големиот број бегалци кои летово стигнаа во Грција, практично повторно сме кај бројките од 2016. година“, објаснува Хронопулос. А тука има уште еден проблем: „Условите во камповите не се добри. И се поставува прашање, дали се прикладни за претстојната зима.“ Адвокатот укажува на фактот дека ситуацијата во која се наоѓаат бегалците е сосема неизвесна: „Тие имаат чувство дека се во слепа улица.“ Грчкиот систем, вели тој, навистина им дава одредена поддршка, но сепак се чувствуваат оставени сами на себе.

За Розе Хансен се поставува прашање дали поддршката е адекватна. Од јули во Атина е на власт конзервативна влада. Уште во предизборната кампања новиот премиер Киријакос Мицотакис вети дека ќе го заостри третманот на бегалците и се чини, барем засега, има намера да го одржи зборот. „Откако Мицотакис е на власт, бегалците веќе не добиваат број за социјално осигурување (АМКА)“, објаснува Хансен. Порано со тој број тие имале право на бесплатно здравствено осигурување. Сега тоа право им е одземено, а тоа е незаконски, тврди германската медицинска сестра. Таа воочува уште нешто: „Од смената на власта кај нас доаѓаат да бараат медицинска помош поголем број злоставувани мигранти.“ Многу бегалци се жалат на полициско насилство, па и на насилство од страна на грчките сили за безбедност.

 Оставени и заборавени

Моментно во Грција стигнуваат првенствено млади мажи без семејства. Тие доаѓаат од Авганистан, Пакистан, Ирак, Сирија, но и од северна Африка. Тоа се мигранти кои никој не ги сака и кои во Германија ги гледаат како закана. Розе Хансен нема проблем со нив, иако оваа мајка на две деца има разбирање за луѓето кои стравуваат. Таа знае неколку збора арапски и персиски јазик и со нив ја смирува ситуацијата кога ќе дојде до кавги. Со мешавина од строгост и мајчинска грижа таа си создала авторитет.

Но, препуштени сами на себе не се чувствуваат само бегалците, туку и многу Грци. Пред неколку дена жителите на малото село Врасна Паралиа во северна Грција поставиле барикади. Таму живее Султана Клук, Гркинка која преку 40 години живеела во Штутгарт: „Нашето село има 100 жители, а во него живеат 1.500 бегалци. Сега сакаа со автобуси да ни донесат уште 2.000 бегалци“. Таа раскажува дека ситуацијата во селото е напната и дека таа има разбирање за луѓето во неволја, но и вака веќе не може. 

Султана Клук, меѓутоа одбива да зборува за ескалацијата. Многумина во Врасна Паралиа имаат добар однос со бегалците, вели таа: „Им дониравме облека, храна и велосипеди. И отворивме продавница со халал производи.“ Но, во селото престанале да доаѓаат туристи. Неколку сопственици на хотели, раскажува Султана, ставиле во џеб половина милиони евра за трајно сместување бегалци во своите објекти, а во другите хотели веќе никој не доаѓа. „Па, не можат сите бегалци да останат во Грција“, вели таа.

Договорот со Турција - само мртво слово на хартија

Тоа мислење го дели и премиерот Киријакос Мицотакис. Наскоро би требало да биде усвоен закон за реформа на правото на азил. Премиерот вети дека процедурата за обработка на барањата за азил ќе биде забрзана. Секое барање сега би требало да биде обработено во рок од шест месеци, а многу баратели на азил досега чекаат и по две години. Според  договорот меѓу ЕУ и Турција,  сите баратели на азил чие барање е одбиено, би требало да бидат вратени во  Турција. 

Адвокатот Василис Хронопулос тврди дека Атина сака да ги заостри законите за азил и на хартија и во пракса, но стравува од предизвикување спротивен ефект од саканиот: „По правило, процедурите се успоруваат кога во нив ќе се воведат нови процеси. Покрај барањата кои се во втора инстанца, агенциите моментно се соочени со 90.000 барања. Нема голем смисол да се размислува за брзина на автомобилот кој го возиш, ако стоиш во застој“.

И  сонот за договорот со Турција  како решенеи за сите проблеми, одамна е отсонуван. Страшилото, сликовито претставува Хронопулос, ги плаши птиците само додека не се навикнат на него: „Оваа спогодба престана да функционира по триипол години.“ Бегалците знаат што ги чека, заклучува тој, а сепак доаѓаат.

Розе Хансен го потврдува тоа. Кај неа по медицинска помош секој ден доаѓаат нови бегалци на пат кон западна Европа. Тонот кај нив, вели, е станат погруб, расположението е тензично. Според „мама Роза“, тоа е последица на неизвесноста која владее. Ситуацијата уште не е ескалирана, но притисокот врз  ЕУ расте.