Многу американци гласаа за Трамп откако им вети дека ќе ги намали даноците. Сега претседателот се обидува да го исполни ветувањето. Миодраг Шориќ не верува дека ќе успее во тоа.
Фотографија: imago/Winfried Rothermel
Реклама
Едноставна даночна реформа не е можна за Доналд Трамп. Таа мора да биде „најголемата во историјата на Америка“. Ништо помалку, или воопшто нема да ја спроведува. Последниот претседател кој конечно успеа да истурка целосна даночна реформа низ Конгресот беше Роналд Реган пред 30 години. Сите неговите наследници се обидоа да го сторат истото и не успеаја. Сега Трамп сака да убеди јасно мнозинство пратеници да се согласат на неговиот предлог закон.
Пред заминувањето на првите 100 дена на неговата администрација, тој сака да го „надмине“ својот идол, Реган. Но Реган знаеше како да ги придобие луѓето. А во вториот мандат, успеа да направи компромис со политичката опозиција, и да формира коалиции. Тоа е точно она за што Трамп не е способен. Тој поларизира- дури и во сопствената партија. Оттука, малку ќе остане од неговата даночна реформа. Вреди ли воопшто да се анализира?
Никој ништо не знае!
И да и не. Да, бидејќи Доналд Трамп беше избран првенствено затоа што многу американци му даваа висока оценка за економска компетентност и веруваа во ветувањето дека ќе ги намали даноците. Не, бидејќи дури и министерот за финансии Стивен Мнучин не може да каже било каков детаљ за реформата соочен со критични прашања. На пример, на кој начин ќе се финансира огромното даночно олеснување? Наместо детаљи, администрацијата ветува дека „сите американци“ ќе имаат корист од реформата. Тие предвидуваат силен економски раст; и земја во која едноставно сѐ ќе биде подобро од порано.
Миодраг Шориќ
Реакциите на најавената даночна реформа се особено значајни. Демократите ја отфрлија без размислување. Но дури и некои Републиканци се скептични. Во принцип, тие се залагаат за поедноставен даночен систем, помалку бирократија, и исполнување на изборните ветувања. Кој би бил против тоа? Но конзервативните законодавци исто така сакаат да знаат детали пред да се согласат. За да бидат повторно избрани, тие мора да ги заштитат интересите на своите поддржувачи и индустријата во своите региони. Во моментов не се подготвени да прифатат таков ризик.
Многу сенатори и конгресмени во изминативе недели видоа што се случи со големата најава за здравствени реформи на претседателот: едно големо ништо. Политичката волја на републиканците да ја укинат Обамакер постоеше- како и убеденоста дека тоа може да се постигне со мнозинство во Конгресот. Но кога стана густо- поддршката исчезна.
Даночната реформа на Трамп е соочена со слична судбина во следните месеци.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
