Со повикувањето на единство и компромис, претседателот Трамп ги погоди вистинските ноти во својот говор за Состојбата на нацијата. За жал, рокот на траење на она што го кажа веројатно ќе биде кус, смета Михаел Книге
Фотографија: Reuters/J. Young
Реклама
Како и во претходните две обраќања пред заедничката сесија на двата дома на Конгресот, претседателот Трамп одбра да се држи до напишаниот текст. И како резултат на тоа, може да се каже дека Трамп одржа речиси традиционален говор по повод Состојбата на нацијата, наместо типичниот претседателски излив на ставови кои вообичаено ги карактеризираат неговите говори.
За време на своето прво обраќање до поделениот Конгрес, Трамп не навреди ниту исмеа никого, не се закани дека ќе уништи некоја странска држава, па дури не се закани со прогласување на вонредна состојба за да го изгради својот посакуван ѕид на границата со Мексико. Всушност, тој не ги ни спомена слоганите од кампањата „Да ја направиме Америка повторно голема“ и „Америка на прво место“, ниту еднаш.
Наместо тоа, говорот на Трамп беше еден надежен обид- прекинуван од сеење страв од илегалната миграција, напади врз Иран, критики кон сојузниците во НАТО- да се надминат партиските поделби во полза на новото национално единство.
Крај на блокадата
Трамп го повика Конгресот да и стави крај на „политичката блокада“, да ги „надмине старите поделби“, да ги „залечи старите рани“ и да „усвои дух на компромис и соработка“. Само сплотена, порача Трамп пред Конгресот, Америка ќе може да ги надмине длабоките поделби кои ја раскинуваат.
Најважно од сѐ, Трамп е во право. Во право е дека само со соработка и компромис можат да се надминат политичките поделби во земјата. Во право е дека трајно решение за американските проблеми како распаднатата инфраструктура, непристапната здравствена заштита, имиграцискиот систем и многу други, можат да се најдат само со надпартиска акција и компромис.
Проблемот е што Трамп, како што покажува неговото досие, е последната личност која е заинтересирана и способна за постигнување вистински компромис. Доколку светот нешто научи од неговото двегодишно владеење, тоа е дека вистинскиот компромис и надпартизмот се анатема за Трамп. Всушност, тој повеќе ја подели земјата од било кој од неговите претходници.
Само пред неколку недели, во обид да ги принуди Демократите да го финансираат неговиот „голем, прекрасен ѕид“, Трамп ја предизвика најголемата блокада на американската влада во историјата која имаше сериозни последици за милиони Американци.
Трамп отсекогаш го имал тој „или по мое, или никако“ пристап- за време на кариерата како бизнисмен и сега како претседател. Трамп во повеќе наврати изјавуваше дека за него најважно е да се победува по секоја цена.
Мирниот Трамп нема да трае
Секако, зборовите на Трамп за време на обраќањето делуваа надпартиски, и во правец на единство и компромис. Мора да се честита таму каде што треба, а оние кои му го пишувале говорот на Трамп изградиле неколку мудри и потресни пасажи, на пример, во делот во кој Трамп подвлече дека во Конгресот никогаш досега немало толку жени. Како резултат на тоа, некои набљудувачи веројатно ќе заклучат дека Трамп конечно звучеше претседателски и дека можеби овој говор ќе претставува пресвртница во неговото владеење.
Надежта никогаш не умира. Но да не се занесуваме по еден формален говор. Според сето она што го научивме од Трамп досега, искажаните зборови не го откриваат вистинскиот Трамп. Вистинскиот Трамп се открива секојдневно на Твитер и со своите дела, а не еднаш годишно кога чита говор од телепромптер. Оттука, неговите повици за надпартизам и компромис би можеле да траат до следниот негов твит.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.