Пред 20 години заврши војната во Косово. Во Приштина е отворена изложба посветена на децата убиени за време на борбите во косовската војна.
Реклама
„Беше и да не се повтори никогаш повеќе“ гласи насловот на изложбата во Приштина, која потсетува на преку илјада деца убиени за време на Косовската војна-со фотографии и приказни, но и со лични предмети.
Можат да се видат малечки џемпери и чевлички, една бебешка лулка или кадифени играчки со кои некогаш играло некое дете. Родителите на малите жртви овие предмети ги зачувале до денес како спомен на нивните убиени деца.
Сеќавање на семејните членови
Ејуп Чараку од селото Поклел во близина на Приштина во војната загубил четири членови на неговото семејство. Неговите двајца синови Хасан (12) и Берат (13), неговата сопруга Бафтија (30), како и сопругата на неговиот брат, Михриа (47) биле убиени за време на борбите. Нему многу му значи оваа изложба во спомен на најмладите жртви.
„Ја ценам оваа изложба како идеја. Добро е што некој мисли на нашите деца и што се прави нешто да се зачува нивниот спомен. Чувствуваме олеснување, иако сме свесни дека на овој начин не можат да ни бидат вратени нашите жени и деца“, вели Чараку.
И децата на Мериме Келменди биле убиени во текот на војната во Косово. Болно е потсетувањето на деталите на смртта на нејзините синови Бесими и Хаџиу, објаснува таа, тие биле на возраст од само 12 и 10 години.
„На оваа изложба може да се види ќебето со кое секогаш ги покривав моите деца. Ќе беше подобро куршумите да ме погодеа мене, наместо моите деца, да не морав да ги гледам нивните ликови на оваа изложба“, вели таа.
„Едноставно трогателно“
Изложбата ја посетиле веќе многумина посетители од цела Европа. 20-годишниот Албин Морина, чија мајка во време на војната во Косово побегнала во Германија, допатувал посебно за изложбата.
„Јас лично го загубив својот татко во војната. Мајка ми била бремена со мене кога тоа се случило, немав можност значи ни да го запознаав мојот татко. Во секој случај, добро е што постои изложба за да може уште еднаш да се види што сме преживеале во војната и како загинале овие сироти невини деца. Тоа е едноставно трогателно," вели Морина.
„До денес не постои никаков споменик или ден кој ќе потсетува на децата загинати за време на војната“, објаснува Деа Деди од Хуманитарниот центар Косово, кој ја организира оваа изложба. Според податоците на Центарот, во војната биле убиени 1024 деца, а 109 уште се водат за исчезнати.
„За да не се повтори такво нешто“
„Сметаме дека е важно овие деца, убиени или исчезнати во војната во Косово, да не паднат во заборав. Ги контактиравме нивните семејства за на тој начин да добиеме информации за децата. Им раскажавме за изложбата и дека сакаме да направиме нешто за да потсетиме на нив. Семејствата беа исклучително кооперативни и подготвени за помош, ја поддржаа нашата идеја.“
Да се добијат од родителите делови облека, играчки или цртежи од децата, не беше едноставно, раскажува Деди. Најголем дел од работите се изгорени во војната или загубени, а на многумина родители им останува само сеќавањето.
Сепак е важно потсетувањето на убиените деца: „20 години по крајот на војната, како општество мора да се соочиме со она што го преживеала нашата земја, за тоа никогаш повеќе да не се повтори.“
Изложбата е отворена до мај 2020 година во библиотеката Хивзи Сулејмани во Приштина.
Интервенцијата на НАТО во Србија, 20 години потоа
Бомбардирање на НАТО на Југославија (Србија и Црна Гора) во 1999 година му стави крај на насилството врз косовските Албанци. Но и 20 години подоцна, нападите извршени без одобрение на ОН, остануваат контроверзни
Фотографија: picture-alliance/dpa
Траги од војната
Косовскиот конфликт се интензивираше во втората половина на 1990-те. Десетици илјади луѓе беа раселени. Кога сите напори да се постигне мир во регионот пропаднаа, НАТО започна воздушни напади врз воени и стратешки цели во Србија на 24 март 1999 година. По 11 недели, српскиот претседател Слободан Милошевиќ капитулираше.
Фотографија: Eric Feferberg/AFP/GettyImages
Неуспех на ненасилниот отпор
Состојбата во Косово почна да зоврива уште на почетокот на 1980-те кога Албанците почнаа да бараат поголеми права. Состојбата ескалираше во 1990 а со неа и српската репресија врз населението. Ибрахим Ругова, кој го предводеше ненасилното движење од 1989 година се обидуваше да го убеди Слободан Милошевиќ да го смени курсот- но попусто.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Герилска војна
Кон средината на 1990-те се формираше вооружен отпор, а самопрогласената Ослободителна војска на Косово (УЧК) започна брутална герилска војна. ОВК започна напади против Срби, но и Албанци кои ги сметаше за соработници. Србија возврати со палење куќи и уништување бизниси. Насилството ескалираше.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Систематско исфрлање
Војната стана исклучително брутална, а српските сили ги засилија нападите врз цивилното население во обид да ја уништат УЧК и нивната мрежа на поддржувачи. Илјадници луѓе побараа прибежиште во околните планини и шуми. Подоцна, откако почнаа НАТО нападите, дојде и до масовно етничко чистење. Стотици илјади луѓе ја напуштија земјата, а честопати им беа одземани и сите лични документи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Последен обид за договор
Во февруари 1999, САД, Велика Британија, Франција Русија и Германија ги повикаа двете страни во Рамбује, Франција. Преговорите пропаднаа откако обете страни, и официјален Белград и Приштина, останаа тврдо на своите позиции. Србија го одби и предлогот за автономија на Косово, иако истиот не им беше по волја ниту на косовските Албанци.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Хуманитарна интервенција“
На 24 март 1999 година, НАТО започна со напади врз воени и стратешки цели во Србија и Косово. Германија исто така учествуваше во бомбардирањето. „Операцијата Здружени сили“ беше прва во 50-годишната историја на НАТО и беше изведена без одобрение на Советот за безбедност на ОН. Русија остро ја критикуваше интервенцијата.
Фотографија: U.S. Navy/Getty Images
Уништена инфраструктура
Освен воени цели, НАТО бомбардираше патишта, железници и мостови. Во тие 79 дена, сојузничките сили извршија 37 илјади летови над Србија, а врз земјата беа фрлени над 20 илјади бомби и ракети. Според српски извори, убиени беа над 2.500 цивили, а според меѓународни околу 500 луѓе. НАТО истите ги нарекуваше „колатерална штета“.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Отровен облак над Панчево
Индустријата исто така беше цел на напади. Во Панчево, во близина на Белград, бомбите на НАТО ја погодија хемиската фабрика. Огромни количества хемиски супстанци се излеаја во водата и почвата, доведувајќи во опасност илјадници цивили. Србија го обвини НАТО дека користи бомби со осиромашен ураниум, како и забранети касетни бомби.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Напад врз пропагандната машина
Целта на нападот врз зградата на РТС беше да се уништи пропагандната машинерија на Слободан Милошевиќ. Но во него страдаа невини цивили и новинари. Контроверзниот напад остави дамка врз кампањата на НАТО, иако српските власти биле предупредени за него, но не сториле ништо за да ги заштитат вработените. 16 луѓе загинаа во нападот.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Ужасната цена на војната
На почетокот на јуни, Милошевиќ сигнализираше дека може да се предаде. НАТО ги прекина нападите на 19 јуни, а Србија потпиша капитулација во Куманово. Крајниот цех на војната: илјадници мртви и 860 илјади бегалци. Српската економија и голем дел од инфраструктурата беа уништени. Косово беше ставено под администрација на ОН, а српските сили го напуштија.