Американското Министерство за правда, според судска одлука, мора на Конгресот да му го предаде целосниот извештај на специјалниот обвинител Роберт Мулер за руската афера.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo/A. Harnik
Реклама
Судијката Берил Хил во Вашингтон на Министерството за правда вчера му одреди рок до 30 октомври за на Комитетот за правда на Конгресот да му ги предаде информациите од извештајот кои се направени нечитливи. Неопходноста за предавање на материјалите на Комитетот е поголема од нужноста информациите да се чуваат како тајни, одлучи судијката.
Опозиционите Демократи, кои имаат мнозинство во Претставничкиот дом, побараа увид во непреработениот, оригинален извештај. Нивната намера е да го користат во евентуалната постапка за отовикување од должноста на претседателот Доналд Трамп. Демократите го обвинуваат претседателот за злоупотреба на службената положба, затоа што го охрабрувал и поттикнувал украинскиот претседател Володимир Зееленски да покрене истрага, која може да му наштети на демократскиот поранешен вицепретседател Џо Бајден во трката за претседателска функција.
Специјалниот обвинител Роберт Мулер речиси две години водеше истрага околу тоа дали постоела координација меѓу Русија и изборниот тим на подоцнежниот победник во претседателските избори, Доналд Трамп, на штета на демократската кандидатка Хилари Клинтон и дали претседателот извршил попречување на спроведување на правдата. Мулер дојде до заклучок дека Русија извршила обид да се вмеша во претседателските избори во САД. Извештајот, објавен во април, констатира и дека Трамп во повеќе наврати се спротиставил на истрагата и на тој начин не го ослободува целосно од вина. Министерот за правда Вилијам Бар досега објави само верзија од извештајот во кои одделни пасуси се поцрнети и не се читливи. Бар го оправда тоа со постоење сензибилни информации во документот.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
