Четири поранешни функционери во УБК се товарат дека го оштетиле буџетот при набавки на опрема за МВР преку фирма посредник. Меѓу нив е и набавката на специјалното комбе за таен видео и аудио надзор.
Реклама
Злоупотреба на службената положба и овластување при набавка и на електронска и комуникациска опрема за УБК и набавки за нејзино одржување, со која е прибавена имотна корист, односно предизвикана штета за буџетот од 35.488.0249 денари. Под ова обвинение од СЈО во предметот „Трезор“, денеска во Кривичниот суд треба да започне судењето во кое првообвинет е Сашо Мијалков, поранешен директор на Управата за безбедност и контраразузнавање (УБК). Второобвинет е Горан Грујевски, поранешен началник на Петтата Управа во УБК, кој сѐ уште е во екстрадициски притвор во Грција, третообвинет е Небојша Стајковиќ поранешен помошник-министер во одделот за информатика и телекомуникации во МВР, и Тони Јакимовски, поранешен началник на одделот за координација и поддршка во УБК.
Тие се товарат дека од јули 2010 до крајот на 2012 година преку набавка на електронска и комуникациска опрема за УБК и набавки за нејзино одржување прибавиле имотна корист за фирмата ДТУ „Финзи“ ДООЕЛ Скопје, преку која ги извршувале набавките на опремата и услугите од британската компанија „Гама“. Прв директор на „Финзи“ од 19.8.2009 до 3.2.2011 година бил Владислав Стајковиќ, брат на третообвинетиот Небојша Стајковиќ, а последен директор - Коста Крпач, кој во април 2016 година беше пронајден застрелан во неговиот дом.
Како основач на ДТУ „Финзи“ ДООЕЛ од Скопје е запишано правното лице „Финзи“ ДОО од САД, кое според обвинението воопшто не постои како правно лице во регистерот на правни лица во САД. Од друга страна, британската фирма „Гама“ е позната како производител на шпионскиот софтвер ФинФишер, а нарачатели и купувачи на таква опрема можат да бидат држави и влади, но не приватни компании. Тоа значи дека „Финзи“ и не можела да ја купи опремата како посредник, ако зад неа не стоела гаранција од државата. Едно од прашањата што треба да се одговорат во судската постапка, е зошто била потребна фирма-посредник, кога МВР во еден наврат веќе извршила директна набавка на дел ваква опрема од британската фирма?
Фамозното комбе
Според обвинението, „Финзи“ во повеќе наврати набавената опрема му ја препродавала на МВР, фактурирана по многу повисоки цени од набавните. По првата набавка реализирана преку „Финзи“ во јули 2010, следела нова во декември 2011 година, со образолжение дека УБК има потреба и од дополнителна опрема, за која биле предвидени и трошоци за обука. Во јуни 2012 година бил побарано ново доопремување на основната опрема со барање за „подвижен видео надзор“. Тогаш било набавено и специјално возило (комбе) за кое покрај стандардната опрема, нарачателите од УБК во спецификацијата побарале и дополнителна: тоалет, плус две седишта, специјални заштитни стакла, видео сервер, видео модем, неколку монитори, стабилизатор на слика, контролен приемник, тетра радио, антена-преклопник, специјални батерии, засилувачи на сигнали и звук и цел сет други технички средства кои требало да овозможат и поширок и таргетиран аудио, видео и фото надзор! Комбето било опремено да функционира 24/7, а од него можело да се снима, слуша и фотографира од мали и непосредни дистанци - со паркирање до кафулиња, ресторани, станбени објекти, државни институции, партиски штабови, дипломатски претставништва, судови...
Прв што спомна постоење на возило за таен видео и аудио надзор беше поранешниот премиер и лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски, на прес-конференцијата одржана на 31 јануари 2015 година, кога ја обелодени кривичната пријава за „Пуч“.
„Откако Заев почна да ги упатува заканите кон мене, МВР покани врвни експерти за оваа проблематика од позната странска компанија, која со своја опрема утврди дека повремено на различни локации, главно во центарот на Скопје, непознат сторител врши нелегално прислушување и снимање телефонски разговори, користејќи мобилна опрема чија локација постојано се менува, а функционира по принцип на клонирање на базни станици. Локацијата на снимањето се менувала во радиус од околу два километра, но, главно, се одвивала низ центарот на Скопје, околу државните институции“, обвини Груевски пред три години.
Сервис нема, плаќање-да!
Според обвинението, од јули 2014 до крајот на 2015 година имало и нарачки за одржување и сервисирање на опремата, и покрај тоа што во тој период таа веќе била нефункционална, односно и софтверски и хардверски застарена. Но, иако „Финзи“ не ја ни извршило оваа набавка, МВР месечно и авансно плаќало за „услугата“.
А според она што го утврдила истрагата во однос на опремата, дури и во периодот кога била функционална, таа се користела со големи тешкотии поради недостиг на едуциран кадар, и покрај тоа што дел од вработените во УБК биле испратени на обука во Минхен. Во периодот додека функционирала, според она што било побарано во набавките, таргет на следење биле мобилни телефони, компјутери и други комуникациски и електронски алатки.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.