Експертски групи решаваат технички и правни прашања, последниот збор ќе го имаат премиерите Заев и Ципрас. Домашни извори не исклучуваат договор до средината на неделава, извори во Атина велат дека тоа е преоптимистички
Реклама
Оптимизам, но и дискреција околу деталите владее во Скопје и Атина откако шефовите на македонската и грчката дипломатија, Никола Димитров и Никос Коѕијас во Брисел соопштија дека разговорите за името се во „завршна фаза“. Ваквата оценка прв ја обелодени Димитров, објаснувајќи дека на синоќешната средба со Коѕијас во Брисел постигнале рамка за компромис за името и дека се надева дека до Самитот на ЕУ на 28 јуни ќе се најде решение.
„Имавме продуктивна средба, имаме рамка што треба да се доработи и на неа во моментов во Атина работат правни тимови од двете министерства. Се планира важен разговор на премиерско ниво, меѓу Заев и Ципрас кон средината на оваа недела, кога се надеваме дека ќе се пресечат некои важни работи од опциите што се во игра“, изјави Димитров за МИА.
„Важниот разговор на премиерско ниво“ се очекува и да биде пресуден. Најверојатно разговорот Ципрас-Заев ќе биде телефонски, но ако се покаже неопходно - не е исклучена и средба. Домашни политички извори за ДВ велат дека постои надеж оти решение може да се постигне многу порано од 28 јуни.
„Се очекува во средината на оваа седмица да се стигне до договор“, велат тие.
Наспроти ова, претставник на владата во Атина за грчката агенција АНА-МПА изјавил дека преговорите се наоѓаат во најкритичната пресвртница.
„Некои се брзаат да кажат 'оп', пред Скопје да скокне“, изјавил грчкиот владин претставник, и повикал на смиреност и трпение до Самитот на ЕУ во јуни.
Спорот за името меѓу Македонија и Грција траеше речиси три полни децении, и беше окончан со Преспанскиот договор. Спорот беше проследен со многу протести, блокади и вето за членството на Македонија во НАТО.
Спорот меѓу двете земји ескалираше веднаш по прогласувањето на независноста на Македонија од поранешна Југославија. Грција го блокираше приемот на земјата во ОН и признавањето од страна на Европската заедница и покрај позитивната препорака од т. н. Бадинтерова комисија.
Фотографија: Dnevnik
Забрана за зборот „Македонија“
Првичната грчка позиција на почетокот на 1990-те години беше дека во името на соседната држава не смее да се содржи зборот „Македонија“. Носители на таквата политика беа владата на премиерот Констанин Мицотакис, и подоцна особено шефот на дипломатијата Андонис Самарас. Самарас поднесе оставка и предизвика пад на владата на Мицотакис по приемот на Македонија во ОН под референцата БЈРМ.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
Привремената спогодба од 1995 година
На 13 септември 1995 година во Њујорк беше потпишана Привремената спогодба која требаше да води кон нормализација на билатералните односи. Претходно, на 6 јануари 1992 година, Македонија го смени државното знаме со симболот на сонцето од Вергина и Уставот во делот кој, според Грција,содржеше иредентистички позиции. Со тоа беше ставен крај и на 18-месечното трговско ембарго кон Македонија од Атина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Antonov
Меѓународно признавање
По спогодбата со Грција, Македонија успеа да се избори за меѓународно признавање под уставното име од 118 држави, како и да влезе во најзначајните европски и светски институции. Но, спорот остана да се влече и во децениите кои следеа. Посуштествени напори од двете страни да се реши спорот, според неофицијални информации, се направени во 2001 и 2005 година, но без успех.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
(Нe)потребна провокација
Кон крајот на 2006 година, новата влада на ВМРО-ДПМНЕ предводена од Никола Груевски одлучи да го преименува аеродромот Петровец во Скопје во „Александар Велики“. Грција остро реагира, а спорот полека се враќа на голема врата, сѐ до целосната ескалација на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Самитот во Букурешт
И покрај обидите на медијаторот Метју Нимиц со засилени дипломатски напори и под притисок на САД да се изнајде решение за спорот до самитот на НАТО во Букурешт, тоа не се случи. Атина го блокираше приемот на Македонија во воената Алијанса. На 3 април 2008 година, НАТО му порача на Скопје дека поканата за членство останува отворена доколку се најде компромис со Атина за името.
Фотографија: AP
Тужба во Хаг
Во ноември 2008 година, македонската влада одлучи да покрене тужба пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг против Грција поради ветото во Букурешт. На 5 декември 2011 година, Судот пресуди во корист на Македонија и заклучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба. Но, во истовреме Судот заклучи дека нема правна сила да ѝ нареди на Грција да го повлече ветото.
Фотографија: MIA
Антиквизација
Процесот што започна со преименувањето на аеродромот во Скопје во 2006 година, по самитот во Букурешт доби далеку пошироки димензии. Владата на ВМРО-ДПМНЕ започна со масовно преименување на објекти и улици и изградба на проектот Скопје 201, во чиј центар се наоѓа споменикот на Александар Велики (наречен Воин на коњ). Проектот чинеше повеќе од 600 милиони евра и ѝ донесе многу критики на земјата.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Преговори во (не)пријателска атмосфера
Иако преговорите околу спорот за името продолжија и во следните години, по самитот во Букурешт, ескалираа националистичките страсти и навреди меѓу двете држави. Грција остро реагираше на билбордот (на фотографијата) на кој грчкото знаме беше претставено со свастика. На слични провокации од грчка страна, особено од страна на грчката армија, реагираа и македонските власти.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
Чија е Македонија
И во северна Грција во меѓувреме речиси сите позначајни објекти го носат името „Македонија“. Официјалната „црвена линија“ на Атина во меѓувреме е дека мора да се најде заеднички прифатливо име за меѓународна употреба „ерга омнес“ со географска додавка. Најчесто се споменуваат придавките северна и горна кон името Македонија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Barbarousis
„Вечниот“ Метју Нимиц
Единствена константа во деценискиот спор остана американскиот правник и дипломат, Метју Нимиц. Именуван од страна на Обединетите нации за медијатор во спорот пред 23 години, Нимиц и натаму е оптимист и верува дека може да се најде решение за проблемот. Последната серија средби со политичките лидери во Скопје и Атина ја имаше во јули годинава.
Фотографија: MIA
Нов оптимизам
Смената на власта во Македонија и падот на ВМРО-ДПМНЕ донесоа нов оптимизам дека може да се најде решение за спорот. Владата на Заев по секоја цена сака да обезбеди прием во НАТО на следниот самит на Алијансата во 2018 година. Пречката за тоа и натаму останува Грција, но провејува оптимизам дека под притисок од меѓународната заедница и со нова политика во Скопје, би можело да дојде до исчекор.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
12 фотографии1 | 12
Премиерите на отворена линија
Според грчки, но и домашни извори, телефонскиот разговор меѓу двајцата премиери и не е некаква „новина“, бидејќи во текот на целиот период Ципрас и Заев имале фреквентна комуникација. Последните разговори ги реализирале во саботата, еден ден пред средбата Коѕијас-Димитров во Брисел.
Според изворите на ДВ, во овој период покрај внатрешните, се интензивираат и консултациите на Скопје и Атина со европски и американски соговорници, кои и во изминатиот период биле извор на константна поддршка и охрабрување до двете земји за решавање на спорот. Шефот на грчката дипломатија кој денеска замина за Берлин, меѓудругото, се очекува да разговара и за постигнатиот напредок во разговорите за името со германскиот претседател Франк-Валтер Штајнмаер, но и утре на средбата со германскиот колега Хajко Мас. Пред заминување за Берлин, Коѕијас потврди дека со Димитров „го завршиле нивниот дел“.
„Преговорите продолжуваат на експертско ниво, а кога ќе завршат и тие, текстовите подготвени од министрите ќе бидат во рацете на премиерите за конечен договор“, изјави шефот на грчката дипломатија.
Денеска и утре експертските групи ќе работат на решавање на техничките и правните прашања. Кога тој процес ќе заврши, текстовите подготвени на ниво на министри за надворешни работи ќе им бидат дадени на двајцата премиери, кои ќе разговараат со цел да постигнат конечен договор.
Имајќи го предвид лошото искуство од Софија, кога опцијата за можен договор (Република Илинденска Македонија) протече во јавноста пред да бидат направени внатрешни консултации во двете земји, се чини дека овојпат двете страни се решени да не се случи слична реприза. Не се објавуваат информации ниту за решенијата во предлог рамката, ниту за предлог името за кое се разговара. Се шпекулира дека покрај четирите предлози од сетот на Нимиц, се разговара и за уште едно „креативно решение“ кое би можело да направи дистинкција меѓу античката (грчка) и современа Македонија, но тоа не е официјално потврдено.
Могерини: охрабрени сме од напредокот меѓу Скопје и Атина
00:34
Промена на играта
Министерот Димитров утрово на работен појадок ги брифирал европските колеги за последниот напредок во разговорите.
„Сите сме охрабрени од напредокот што е постигнат во преговорите меѓу Скопје и Атина. Сите ќе работиме да го поддржиме, се надевам, позитивниот исход од овие важни преговори“, изјави шефицата на европската дипломатија, Федерика Могерини.
Еврокомесарот за проширување Јоханес Хан кој исто така беше на појадокот, својот став го искажа преку Твитер: „Благодарност до Никос Коѕијас и Никола Димитров за нивната конструктивна напорна работа. Сите од сѐ срце ги поддржуваме преговорите (...) Консензус во салата дека решението на името ќе ја промени играта за следните чекори во процесот на пристапување на Македонија кон Европската унија“, напиша Хан.
Последново се „чита“ како сигнал дека успешното решавање на билатералните спорови може да ги предомисли и креаторите на последниот нон-пејпер, во кој беше изразен отпор кон отворање на преговори со Македонија и Албанија.