Изнаоѓањето решение во спорот за името ќе биде на врвот на агендата на денешната средба на македонскиот премиер Заев со германската канцеларка Меркел во Берлин. Можен ли е засилен германски ангажман?
Реклама
Зоран Заев денеска во Берлин ќе ја продолжи „традицијата" на билатерални средби на македонските премиери со германската канцеларка Ангела Меркел на секои шест години. Во својот досегашен, 12-годишен мандат, Меркел на двапати му беше домаќинка на експремиерот Никола Груевски во Канцлерамт (насловна фотографија). Првиот пат, неколку месеци по формирањето на владата на ВМРО-ДПМНЕ во 2006 година, и вториот пат во 2012 година. За разлика од Груевски, кому црвениот тепих пред кабинетот на Меркел му беше „огнено крштевање" во меѓународната политика на новата функција, Заев во претходните осум месеци веќе обиколи повеќе европските престолнини, а во прв план му беа Брисел и соседните земји во регионот.
Денешната средба се случува по иницијатива на Германија, брифираат од македонската влада, и оценуваат дека тоа им дава посебна важност на нивните реформски напори и на напорите за решавање на спорот за името.
Зајакнување на односите со најмоќната држава од ЕУ, е една од главните цели цели на посетата, велат во Скопје. Приоритетот е дотолку поважен ако се има предвид драматичниот пад на квалитетот на политичките односи меѓу двете држави од 2015 година наваму. Најпрво поради авторитарното владеење на владата на ВМРО-ДПМНЕ, а понатаму и поради навредите и критиките кои доаѓаа од македонскиот претседател Ѓорге Иванов на сметка на германски дипломати.
Импулс во спорот за името
Дополнително, информациите за вчерашниот телефонски разговор на Меркел со грчкиот премиер Алексис Ципрас во кој станало збор и за спорот за името, разбуди нови очекувања за можен засилен германски ангажман во решавањето на деценискиот спор. Владини извори брифираат дека целта е да се информира клучната држава членка на ЕУ за текот на преговорите и ќе се бараат начини за поддршка на двете страни за изнаоѓање на разумно решение во рамки на преговарачкиот процес.
Германија во изминатите децении секогаш даваше поддршка за решавање на спорот, но преферираше повеќе да биде во улога на набљудувач и, барем официјално, одбиваше да прифати поактивна улога. Единствен пат кога Меркел делумно излезе „од рамката", беше неочекуваната средба со посредникот Метју Нимиц во Берлин во ноември 2013 година. Од неа излезе само штуро соопштение дека канцеларката сакала да се информира за текот на преговорите околу името. Тогашниот советник на Меркел за надворешна политика и актуелен германски амбасадор во ОН, Кристоф Хојзген тогаш коментираше дека средбата на канцеларката со Нимиц е „сигнал до земјите дека оваа тема е високо на агендата".
„Можете да бидете сигурни дека оваа тема е високо на нашиот дневен ред иако можеби не се забележува", рече во 2013 година Хојзген.
Децениски спор за името меѓу Македонија и Грција
Спорот за името меѓу Македонија и Грција траеше речиси три полни децении, и беше окончан со Преспанскиот договор. Спорот беше проследен со многу протести, блокади и вето за членството на Македонија во НАТО.
Спорот меѓу двете земји ескалираше веднаш по прогласувањето на независноста на Македонија од поранешна Југославија. Грција го блокираше приемот на земјата во ОН и признавањето од страна на Европската заедница и покрај позитивната препорака од т. н. Бадинтерова комисија.
Фотографија: Dnevnik
Забрана за зборот „Македонија“
Првичната грчка позиција на почетокот на 1990-те години беше дека во името на соседната држава не смее да се содржи зборот „Македонија“. Носители на таквата политика беа владата на премиерот Констанин Мицотакис, и подоцна особено шефот на дипломатијата Андонис Самарас. Самарас поднесе оставка и предизвика пад на владата на Мицотакис по приемот на Македонија во ОН под референцата БЈРМ.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
Привремената спогодба од 1995 година
На 13 септември 1995 година во Њујорк беше потпишана Привремената спогодба која требаше да води кон нормализација на билатералните односи. Претходно, на 6 јануари 1992 година, Македонија го смени државното знаме со симболот на сонцето од Вергина и Уставот во делот кој, според Грција,содржеше иредентистички позиции. Со тоа беше ставен крај и на 18-месечното трговско ембарго кон Македонија од Атина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Antonov
Меѓународно признавање
По спогодбата со Грција, Македонија успеа да се избори за меѓународно признавање под уставното име од 118 држави, како и да влезе во најзначајните европски и светски институции. Но, спорот остана да се влече и во децениите кои следеа. Посуштествени напори од двете страни да се реши спорот, според неофицијални информации, се направени во 2001 и 2005 година, но без успех.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
(Нe)потребна провокација
Кон крајот на 2006 година, новата влада на ВМРО-ДПМНЕ предводена од Никола Груевски одлучи да го преименува аеродромот Петровец во Скопје во „Александар Велики“. Грција остро реагира, а спорот полека се враќа на голема врата, сѐ до целосната ескалација на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Самитот во Букурешт
И покрај обидите на медијаторот Метју Нимиц со засилени дипломатски напори и под притисок на САД да се изнајде решение за спорот до самитот на НАТО во Букурешт, тоа не се случи. Атина го блокираше приемот на Македонија во воената Алијанса. На 3 април 2008 година, НАТО му порача на Скопје дека поканата за членство останува отворена доколку се најде компромис со Атина за името.
Фотографија: AP
Тужба во Хаг
Во ноември 2008 година, македонската влада одлучи да покрене тужба пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг против Грција поради ветото во Букурешт. На 5 декември 2011 година, Судот пресуди во корист на Македонија и заклучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба. Но, во истовреме Судот заклучи дека нема правна сила да ѝ нареди на Грција да го повлече ветото.
Фотографија: MIA
Антиквизација
Процесот што започна со преименувањето на аеродромот во Скопје во 2006 година, по самитот во Букурешт доби далеку пошироки димензии. Владата на ВМРО-ДПМНЕ започна со масовно преименување на објекти и улици и изградба на проектот Скопје 201, во чиј центар се наоѓа споменикот на Александар Велики (наречен Воин на коњ). Проектот чинеше повеќе од 600 милиони евра и ѝ донесе многу критики на земјата.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Преговори во (не)пријателска атмосфера
Иако преговорите околу спорот за името продолжија и во следните години, по самитот во Букурешт, ескалираа националистичките страсти и навреди меѓу двете држави. Грција остро реагираше на билбордот (на фотографијата) на кој грчкото знаме беше претставено со свастика. На слични провокации од грчка страна, особено од страна на грчката армија, реагираа и македонските власти.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
Чија е Македонија
И во северна Грција во меѓувреме речиси сите позначајни објекти го носат името „Македонија“. Официјалната „црвена линија“ на Атина во меѓувреме е дека мора да се најде заеднички прифатливо име за меѓународна употреба „ерга омнес“ со географска додавка. Најчесто се споменуваат придавките северна и горна кон името Македонија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Barbarousis
„Вечниот“ Метју Нимиц
Единствена константа во деценискиот спор остана американскиот правник и дипломат, Метју Нимиц. Именуван од страна на Обединетите нации за медијатор во спорот пред 23 години, Нимиц и натаму е оптимист и верува дека може да се најде решение за проблемот. Последната серија средби со политичките лидери во Скопје и Атина ја имаше во јули годинава.
Фотографија: MIA
Нов оптимизам
Смената на власта во Македонија и падот на ВМРО-ДПМНЕ донесоа нов оптимизам дека може да се најде решение за спорот. Владата на Заев по секоја цена сака да обезбеди прием во НАТО на следниот самит на Алијансата во 2018 година. Пречката за тоа и натаму останува Грција, но провејува оптимизам дека под притисок од меѓународната заедница и со нова политика во Скопје, би можело да дојде до исчекор.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
12 фотографии1 | 12
Ручек во широк состав
Оттогаш поминаа речиси пет години, а спорот за името и натаму е пречка за Македонија. Од владата во Скопје велат дека очекуваат конкретна поддршка во процесот на остварување на крајната цел во надворешната политика: решавање на долгогодишниот спор, влез во НАТО и почеток на преговори за членство во ЕУ.
На состанокот со Меркел, Заев ќе има поддршка во артикулирањето на македонските барања и од дури тројца свои министри. На ручекот со германската канцеларка ќе присуствуваат и вицепремиерите Радмила Шекеринска и Бујар Османи, како и шефот на дипломатијата Никола Димитров.
Дека официјален Берлин полага големи надежи во владата на Заев, покажува и приемот на македонскиот премиер кај германскиот сојузен претседател Франк-Валтер Штајнмајер. Таквите средби не се дел од вообичаениот дипломатски протокол, но Штајнмајер беше долги години шеф на дипломатијата и имаше редовни контакти со македонските политичари, па веројатно и не е изненадување тоа што сака од прва рака да слушне што се случува во Македонија.
Заев ќе се обиде да и даде нов импулс и на економската соработка меѓу двете земји, која изминативе години веќе бележи нагорна линија, на средба со германската стопанска комора, со која фактички и ќе започне неговата прва официјална посета на Берлин.
Дознајте повеќе за германската канцеларка преку оваа фотогалерија:
Ангела Меркел од А до Ш: многуте лица на канцеларката
Која е Ангела Меркел? Новинарот на Ројтерс, Андреас Ринке ја анализира германската канеларка во својот „Лексикон“. Тој го следи нејзиниот живот со цел да прикаже појасна слика за една од најмоќните жени во Европа.
Фотографија: dapd
„Триаголникот на моќта“
Меркел стана препознатлива по користењето на истата гестикулација пред камерите и при нејзините јавни настапи. Начинот на кој канцеларката ги спојува прстите на дланките некои го нарекоа „Меркелин ромб“, а други „триаголник на моќта“. Дали тоа го прави свесно или е само рутинска гестикулација од навика, е прашање што ги збунува современите критичари и новинари. Што таа сака да каже со тоа?
Германската канцеларка на европскиот политички паркет е позната по својот суверен, ангажиран и навидум опуштен изглед. Иако понекогаш знае да се насмее во вистинското време, на последниот европски лидерски самит во Братислава, таа беше повеќе воздржана. Од нејзината лева страна е данскиот премиер Ларс Локе, а од десната страна премиерот на Белгија, Шарл Мишел.
Фотографија: picture-alliance/dpa/O. Hoslet
Селфи со канцеларката
Меркел се најде во центарот на вниманието со нејзиниот одговор на бегалската криза. На дилемите околу тоа може да се одговори доколку предвид се земат елементи од нејзиниот личен живот, како што тоа го прави Ринке во својата книга. Таа често посетува училишта и прифатни центри за бегалци, а притоа одвојува време и за селфи, како овде, во 2015 година, со сирискиот барател на азил Анас Модамани.
Фотографија: Getty Images/S. Gallup
Жонглер во коалицијата
Како канцеларка и претседателка на ЦДУ, Меркел понекогаш се соочува со потешкотии да остане обѕирна кон сите нејзини „деловни“ партнери. Таа не реагира чувствително како што тоа го прави нејзиниот коалиционен партнер Зигмар Габриел од СПД. На нападите од лидерот на баварската ЦСУ, Хорст Зехофер кој е „архетипичен баварец“, таа одговара со студена објективност.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo/B. von Jutrczenka
Љубопитност за дигиталната ера
За школуваниот физичар Ангела Меркел се вели дека светот на интернетот и дигиталните медиуми ѝ е релативно непознат, иако нејзиниот тим сега има Инстаграм профил, кој го одржува нејзиниот официјален фотограф. Сепак, тоа не ја сопре да го зграби вниманието на основачот на Фејсбук Марк Закерберг за време на работен ручек во Обединетите нации во 2015 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Ќерка на свештеник
Како ќерка на протестантски свештеник, вредностите на Меркел, според Ринке, биле обликувани согласно нејзиното христијанско воспитување. Во 2016 година, таа имаше приватна средба со папата Франциско во Ватикан. За време на средбата тие разговарале за нивните омилени книги.
Фотографија: Reuters/A. Pizzoli
Здравица за пријателски политички релации
Меркел не е позната по тоа дека често се опушта. Сепак, иако ретко поради нејзините работни обврски, прославите на кои учествува таа се организирани со стил. Во 2013 година, во чест на 50-годишнината од склучувањето на Елисејскиот договор меѓу Германија и Франција, Меркел го покани целиот парламент да наздрават со шампањ за пријателските односи помеѓу двете земји.
Фотографија: AP
Моменти на приватност
Канцеларката добива малку слободни моменти за одмор, а и кога е на одмор, како што е прикажано на сликата (во Полска), таа не може да им избега на љубопитните очи на јавноста. Нејзиниот сопруг Јоахим Зауер (на фотографијата прв од лево) ретко е во центарот на вниманието.