Турскиот претседател Ердоган ја користи маката на сириските бегалци за да ја уценува ЕУ. Европа мора одлучи како ќе реагира, пред да стане предоцна, смета Барбара Везел
Реклама
Турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган е најопасен кога е со грбот до ѕид. Соочен со економски проблеми и знаци на опаѓање на неговата Партија на правото и развојот (АКП), тој се врати на стандардната позиција на неговото владеење: закани и уцени. Во секојдневниот живот тоа се нарекува силеџиство, а ЕУ постојано се повлекува, секој пат кога тој ќе ја употреби тактиката.
Ердоган сега сака повторно да преговара со Брисел затоа што му е потребна помош. Економската криза во земјата зема замав, и секој сигнал дека ЕУ е подготвена да го одржи партнерството ќе им помогне на турските финансиски пазари. На масата се модернизација на царинската унија меѓу Турција и ЕУ, напредок во заглавените преговори за членство, и можноста за вбризгување на неколку милијарди евра од Брисел.
Политички, претседателот е исто така во незавидна ситуација. Опозицијата неодамна победи на изборите во Истанбул, а неговите некогашни сопартијци, Ахмет Давутоглу и Али Бабачан формираат нова партија и ја критикуваат очајната состојба со човековите права и лошата економска ситуација во земјата.
Доколку ова ново движење му одземе само неколку проценти од гласовите на АКП, тоа може да значи крај на ерата на Ердоган. Но претседателот не се откажува без борба, и затоа сега се врти кон ЕУ.
Пазарење со бегалците
Ердоган ги користи повеќе од 3,5 милиони сириски бегалци во земјата како адут, и со повеќе мали, оркестрирани мерки се обидува да му даде на Брисел до знаење што е се во игра.
Најпрво, бројот на бегалци кои пристигнуваат во Грција драматично порасна. Потоа, започна депортација на Сиријци кои не се регистрирани во Турција назад во воената зона.
Турција ги повика САД да помогнат во формирање на безбедносни зони во североисточнитекурдски територии во Сирија. Планот беше таму да се префрлаат околу половина милион бегалци од регионот на Идлиб. Но планот на Ердоган не успева. Ни Вашингтон, ниту Москва не ја загризаа мамката, а големата шема на Ердоган да ги сврти двете светски сили една против друга, не успева.
Сега му остануваат Европејците, кои имаат послаби адути во оваа геополитичка игра и се помалку одлучни и немилосрдни партнери. Ердоган нема да сопре пред ништо за да ги уценува со судбината на Сиријците.
Тој многу добро знае дека ЕУ западна во длабока политичка криза во 2015 откако популистите ги искористија бегалците за да промовираат национализам и да ги плашат граѓаните. Тој исто така знае дека заканата оти Турција ќе ги отвори границите, дозволувајќи им на сириските бегалци да се упатат кон Европа, го прави Брисел многу нервозен.
Има ли ЕУ план?
Брисел не може да го прифати планот на Ердоган за формирање на безбедносна зона, затоа што единствената цел на тој план е воена контрола врз територијата, а не помош за бегалците. И токму тука Европејците мора да реагираат: конечно мора да одлучат како ќе реагираат на кризата. Доколку се уште ги почитуваат човековите вредности, тие мора да влезат во преговори, да одлучат колку се расположени да придонесат, и да кажат на каква соработка со Турција се подготвени.
Но, во моментов, Брисел е преокупиран со Брегзит театарот, трансферот на моќ во рамките на институциите на ЕУ, и бројни други секојдневни проблеми. Тоа значи дека никој нема време за големата драма која се случува на турско-сириската граница, како и во самата Турција.
Опасноста е дека Европејците повторно ќе чекаат и ќе реагираат кога веќе ќе биде предоцна- а со тоа и ќе му дозволат на турскиот претседател да ги уценува. Тоа ќе биде најлошото можно решение за сириските бегалци, но исто така и за европската политика виз-а-ви Турција.
Патот на Турција кон авторитарност
Преминот на Турција кон авторитарност е во тек веќе 10 години. Но, по неуспешниот воен пуч во 2016 година, претседателот Ердоган и АКП ја забрзаа консолидацијата на власта.
Фотографија: picture-alliance/dpa/O.Weiken
Јули 2007: Абдула Ѓул станува прв исламистички претседател
По повеќегодишни реформи на пазарната економија, транзицијата на Турција полека почнува да оди наназад. Кандидатурата на исламистот Абдула Ѓул за претседател во 2007 сигнализира напуштање на секуларистичката политика и ги затегнува односите меѓу АКП и армијата. Сепак, со широка поддршка на исламистите и либералите, Ѓул е избран за претседател, а АКП победува на парламентарните избори.
Фотографија: A.Kisbenede/AFP/GettyImages
Септември 2010: Уставни реформи
Тогашниот премиер Реџеп Таип Ердоган предлага уставни измени за зголемена контрола над правосудството и армијата, овозможувајќи и на владата да бира судии и високи воени офицери. Амандманот, комбиниран со мерки за заштита на децата и засилување на правото на жалба, е одобрен со големо мнозинство на референдум.
Фотографија: picture-alliance/dpa/A. Tumer
Мај 2013: Ерупција на незадоволство во Гези Парк
Насобраниот гнев на младите луѓе кон Ердоган, Ѓул и исламистичката АКП достигнува точка на вриење во мај 2013. Насилното полициско расчистување на мал собир за заштита на Гези Парк предизвикува масовни анти-владини протести. Најмалку 11 луѓе загинаа, а повеќе од 8.000 се повредени, пред демонстрациите да згаснат еден месец подоцна.
Фотографија: picture-alliance/abaca
Јули 2015: Офанзива против Курдите
Нестабилното примирје меѓу турската влада и курдската бунтовничка ПКК се распаѓа поради тензиите кои ги создава војната во Сирија. Воените сили ги продолжуваат операциите во југоисточниот дел на Турција против Курдите. На почетокот на 2016, групација на ПКК ја презема одговорноста за два бомбашки напади во Анкара во кои гинат речиси 80 луѓе.
Фотографија: picture-alliance/abaca/M. Coban
Јули 2016: Неуспешен воен пуч
Воен удар против владата до темел ја потресува Турција и накусо ја претвора земјата во воена зона. Околу 260 цивили ги загубија животите во ноќните судири со армијата во пет големи градови. Ердоган ги повикува своите поддржувачи на отпор, и веќе следното утро војници се во заседа на илјадници цивили на мостот Босфор, каде и се предаваат.
Фотографија: picture-alliance/dpa/T.Bozoglu
Јули 2016: Ердоган воведува вонредна состојба
По неуспехот на пучот, Ердоган воведува вонредна состојба. Се апсат десетици илјади луѓе осомничени за учество во пучот, но и политички противници. Меѓу уапсените се воени и судски функционери и избрани претставници на про-курдската ХДП партија. Чистчката подоцна опфаќа и јавни службеници, универзитетски професори и учители.
Фотографија: Reuters/U. Bektas
2016: Задушување на медиумите
Како дел од пресметката на Ердоган со наводните „поддржувачи на тероризмот“, Турција станува една од водечките земји во светот по бројот на уапсени новинари.Владата затвора околу 110 медиуми по пучот и затвора повеќе од 100 новинари, меѓу нив и Германецот со турско потекло Денис Јуџел.
Фотографија: Getty Images/S.Gallup
Април 2017: Ердоган победува на референдум
Ердоган тесно успева да победи на референдумот на кој се гласа за проширување на неговата моќ. Турскиот парламентарен систем практично се напушта во корист на силна егзекутивна власт. Ердоган добива можност да владее до 2029 година. Меѓународните набљудувачи велат дека на гласањето имало неправилности, а медиумската кампања во целост била во корист на кампањата на Ердоган.
Фотографија: Reuters/M. Sezer
Јуни 2018: Нова изборна победа на Ердоган
Ердоган си обезбедува нов петгодишен мандат и огромни извршни надлежности откако убедливо победува на изборите на 24 јуни. Неговата АКП и нивните националистички партнери добиваат убедливо мнозинство во парламентот. Меѓународните набљудувачи го критикуваат гласањето, со оценка дека медиумското покривање и вонредната состојба му дале огромна предност на Ердоган.