Дали има политички договор за елиминирање на новите обвиненија од СЈО, ќе покаже односот кон барањето за автентично толкување на членот 22 од Законот за СЈО од страна на Собранието
Реклама
Врелиот костен по прашањето дали СЈО може да води нови истраги се префрла во Обвинителството и Собранието. Кривичниот суд ќе бара од државниот јавен обвинител Љубомир Јовески да се произнесе за тоа кое обвинителство треба да ги води предметите на СЈО кои беа оспорени со правното мислење на Врховниот суд, но и да се обезбеди автентично толкување од Собранието на членот 22 од законот за СЈО.
Со овие заклучоци вчера завршил колегиумот на судиите во Кривичниот суд, откако највисокиот суд (ин)директно им ги „врза“ рацете во постапувањето по десетина обвиненија од СЈО. Според правното мислење што минатата недела го даде Врховниот суд, по истекот на законскиот рок од 18 месеци СЈО повеќе не е овластен тужител и не може да поднесува обвиненија. Иако правното мислење на Врховниот суд е обврзувачо само за советите на овој суд, а не и за Кривичниот, сепак, ако судските пресуди на крајот дојдат на одлука и пред Врховниот суд, неминовно ќе подлежат на веќе даденото правно мислење. Во практика тоа би значело попусто изгубени години и средства за судски процеси, над кои на крајот виси Дамокловиот меч на Врховниот суд.
Собранието на потег
Иако во јавноста се шпекулира дека ваквиот „отстрел“ на СЈО им одговара на повеќе партии чии функционери за засегнати од истраги и обвиненија на СЈО, извори од истите партии тврдат дека нема политички договор за елиминирање на новите истраги и обвиненија од Специјалното обвинителство. Дали навистина е така, ќе покаже токму односот кон очекуваното барање за автентично толкување на членот 22 од Законот за СЈО од страна на Собранието, односно одговор на прашањето дали и зошто Врховниот суд се впуштил во толкување на нешто што е не е негова надлежност. Државниот јавен обвинител, Љубомир Јовески, веќе реагираше дека Врховниот суд не е надлежен да одлучува за ова прашање, туку за случаи кога станува збор за невоедначена практика на судовите.
Со ист став вчера се огласи и претседателот на Собранието, Талат Џафери, во интервју за ТВ „21“.
„Врховниот суд се впушти во интерпретација на Законот за СЈО без за тоа да има надлежност. Надлежност за таква интерпретација има само Собранието или Уставниот суд. Триесет години сум во политиката. Првпат се случува Врховен суд да се впушти во интерпретација на закон без претходна консултација со Собранието или Уставниот суд“, изјави Џафери.
Дела, а не само ветувања
Правните експерти се сомничави во политичките изјави.
„Не се потребни изјави, туку дела. Досега не видовме некоја поголема посветеност околу иднината на СЈО. Се нешто друго беше поприоритетно. Се најде двотретинско мнозинство и за уставните измени, и за помирувања и амнестии, но не и за СЈО. Тоа создава чувство на недоверба во декларираните изјави за расчитување на најголемиот скандал со незаконското прислушување и за делата што беа обелоденети преку аудио-снимките “, вели поранешен судија.
Покрај забелешки за политичките елити, тој има забелешки и за СЈО и за Судскиот совет.
„'Бомбите' беа објавени во почетокот на 2015 година. Меѓудругото, јавноста од нив слушна и за поведението на одредени судии. Оттогаш до денес, што беше направено по тоа прашање? Ништо. Дури три години подоцна, СЈО во посебен извештај (септември 2018 година -н.з) наведе имиња на четири судии, објаснувајќи дека некои од нив биле предмет на наместен избор на судии, некои дозволувале политичко влијание врз одлуки, некои запознавале трети лица со внатрешните состојби и односи во судот, или несоодветно и недостојно ја вршеле функцијата. Каква корист од тој извештај? Има ли разврска? Не. А токму еден од споменатите е претседателот на Врховниот суд, кој денес 'му суди' на СЈО“, вели соговорникот.
Како што беше наведено во тој Извештај, СЈО дошло дошло и до нови сознанија за поранешниот, но и актуелен претседател на Врховниот суд Јово Вангеловски. Необјавените негови разговори покажувале дека непрофесионално и несовесно ја извршувал функцијата, давал информации на свои соговорници од постапки кои се воделе пред судот, а интервенирал и сугерирал кај судиите. СЈО тие случаи ги посочи како лош пример за работењето на судството и побара Собранието со измена на законите да спречи и во иднина да се продолжи со оваа практика.
Судскиот совет ги преспа овие случаи. Ново ветување дека тие ќе се расчистат дојде во средината на декември лани, кога беа избрани пет нови членови на Судскиот совет, поради истекот на мандатот на претходните. Прашана токму за специјалниот извештај на СЈО за четворицата судии кои ја злоупотребиле функцијата, новата членка на Судскиот совет, Гордана Спиревска, тогаш изјави: „Јас се надевам дека тоа нема да остане така, нема да остане нешто да тапка во место. Сè ќе се расчисти“.
До денес резултати нема.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.