Пратениците имаа можност на секои шест месеци темелно да го чешлаат работењето на СЈО, и врз основа на извештаите да ги постават сите прашања. Треба да одговорат зошто не си ја завршиле работата.
Реклама
Неколку дена откако Собранието на предлог на Советот на јавни обвинители констатира дека специјалниот обвинител госпоѓа Катица Јанева работела нестручно , незаконски и несовесно, ВМРО-ДПМНЕ „во име на граѓаните како даночни обврзници" вчера предложи да се формира Анкетна комисија која ќе утврдува на кој начин биле потрошени околу 15 милиони евра за досегашнотo работење на СЈО и на кој начин се постапувало по одредени други процедури во тоа обвинителство.
Ваков предлог сигурно би бил непоходен, доколку се работеше за некоја институција која е надвор од радарот на Парламентот. Но, СЈО е чедо токму на Собранието. Неговото основање ќе беше невозможно без оние неверојатни 111 пратенички гласови „за“. Од друга страна, СЈО имаше законска обврска да доставува шестмесечни извештаи за неговата работа до Собранието и до Советот на јавни обвинители. Таа обврска СЈО ја реализираше редовно, без исклучок и во законски определениот рок. Тоа значи дека пратениците имаа можност на секои шест месеци во континуитет темелно да го чешлаат работењето на СЈО, и врз основа на презентираното во извештаите да ги постават сите прашања од јавен интерес.
Досега никој не ги спречи во таа нивна надлежност. Фактот дека не ја искористиле таа можност на никаков, особено не на квалитетен начин штом сега бараат Анкетна комисија, е јавно признание дека пратениците на ВМРО-ДПМНЕ не си ја вршеле работата за која избрани. По истиот принцип, „од име на граѓаните како даночни обврзници" сега граѓаните треба да побараат Анкетна комисија која треба да утврди - за што ги плаќаме пратениците? Ги плаќаме за да ги преспиваат извештаите на СЈО или политикантски да ги користат исклучиво за фокусирање на ad hominem (Катица Јанева), наместо на ad rem (на предметот).
А токму по второво најмногу се истакнаа пратениците на ВМРО-ДПМНЕ.
Основата за „разминувањето“ на дел од пратениците со СЈО, лежеше и се уште лежи во различниот однос спрема криминалот. Тие поставија линија на разграничување меѓу страната за прогон на криминалот и страната на криминалот, и целта не им беше да ги анализираат извештаите, туку да ја омаловажуваат Јанева персонално.
А токму со првиот извештај на СЈО во 2016 година, пратениците за првпат од 2005 година дотогаш, по цели 11 години видоа извештај од обвинителство. Милошоски во таа декада беше и пратеник и министер, ама ете, ниту се загрижил за таквата состојба, ниту помислил да побара Анкетна комисија за утврдување зошто имало таква неотченост и нетранспарентност, осносно зошто претходно се избегнувала законската обврска за извештај до парламенотот.
Но дека во прашање не се парите на СЈО, туку желбата за правење домашно и интернационално шоу пред јавноста, говори и најавата дека на Милошоски дека во предложената Анкетна комисија како придружни членови или набљудувачи би биле поканети и претставници на шведската, американската и холандската амбасада, бидејќи тие три држави имале значителен финансиски учинок и влог во буџетот на СЈО.
Нека ги викнат и нив. А кој ќе одговара на прашањата како се трошеле парите во една институција, во која овластен потписник е Катица Јанева, а таа сега е во притвор?
Ова е само потсетување колкави димензии може да достигне демагогијата, дури и тогаш кога мислите дека повеќе од тоа не може. А за ефикасноста на Анкетните комисии нема потреба ни да се трошат зборови. Ги имаше многу пати досега. Последната на која се сеќаваме, беше за масовното прислушкување обелоденето со „бомбите“. Собранискиот надзор врз безбедносните служби цела деценија комплетно беше блокиран и игнориран. Значи имаше вистински повод и прична за формирање на таа Комисија. Но, дали некогаш ја заврши работата? Кој ја опструираше и зошто? Во име на граѓаните, ВМРО-ДПМНЕ прво нека одговори на ова прашање.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.