Посредникот на ОН во спорот за името Метју Нимиц во Скопје повтори дека е дојдено време за решение. Шефот на македонската дипломатија Димитров рече дека за идентитетот не може да се преговара.
Фотографија: Colourbox
Реклама
Решение на спорот за името, според посредникот на ОН Метју Нимиц, би можело да се постигне набрзо. „Зборуваме за недели, месеци. Не повеќе. Верувам дека е дојдено време за одлука“, изјави Нимиц во Скопје на прес-конференцијата со македонскиот министер за надворешни работи Никола Димитров.
„Не сакам да ги потценам разликите во гледиштата, се надевам, ќе се решат, но се создава еден позитивен момент и треба да се искористи. Ова е вистинско време да се обидеме да постигнеме напредок, конечно да го решиме и регионот да тргне напред со двете земји, а пријателството меѓу двете земји да продолжи“, додаде Нимиц.
Тој не сака да шпекулира што ќе се случи доколку македонско-грчките преговори за името не успеат. „Стигнати сме до точка кога двете страни напорно работат да се постигне решение. Не сум чул ништо од грчка страна што би значело одрекување на идентитетот на народот тука и верувам дека решението кое е можно е конзистентно со зачувување и јакнење на идентитетот. Ја сум многу оптимист, има разлики во ставовите на двете земји, но во Атина не сум чул негирање на идентитетот“, рече Нимиц, оценувајќи дека македонската влада е доволно компетентна за да го зачува идентитетот.
Метју Нимиц смета дека треба да се искористи моментотФотографија: DW/Petr Stojanovski
Шефот на македонската дипломатија Никола Димитров потенцираше дека идентитетот не може да биде предмет на преговори, бидејќи тоа не е предмет на одлука, туку е резултат на историски процес. Тоа е прашање поголемо од преговарачите и актуелните политичари, смета Димитров и нагласи дека ако се дојде до точка да се решава за идентитетот „нема да има решение“.
„Но, ќе биде жално ако две европски држави во 2018 година не се доволно големи ова да го препознаат“, оцени македонскиот министер.
Според Димитров, прашањето на името треба да се реши „на начин којшто и кај нас и во Грција ќе се смета за достоинствен“:
„Имаме разбирање за граѓаните на Грција кои се идентификуваат како Македонци, но во Европа во 21 век, не само нашите соседи во Грција, туку никој не може да го допре и нашето право да бидеме Македонци и да зборуваме македонски јазик.“
Димитров рече дека процесот во кој посредува Нимиц е многу важен за да се дојде до решение: „Во однос на предлозите во Њујорк, разговараме многу детално, му кажав на медијаторот Нимиц дека има идеи кои не се така лоши, но и идеи кои и не се така добри и предизвикуваат загриженост“, потенцираше тој.
Никола Димитров предупредува дека не треба да се зборува за црвени линии, зашто така се остава малку простор за разговорФотографија: DW/Petr Stojanovski
Според него, ова прашање не може да се реши ако една од страните се почувствува поразена. „Лесно е да се закопате во историските ровови, но време е регионот да оди напред. Историјата не можеме да ја менуваме, но можеме да ја креираме нашата иднина која треба да биде заедничка и европска“, рече Димитров.
Посредникот на ОН Метју Нимиц во Скопје освен со шефот на дипломатијата Никола Димитров, разговараше и со претседателот Ѓорѓе Иванов, премиерот Зоран Заев, а средби има и со лидерите на ДУИ и ВМРО-ДПМНЕ, Али Ахмети и Христијан Мицкоски.
Децениски спор за името меѓу Македонија и Грција
Спорот за името меѓу Македонија и Грција траеше речиси три полни децении, и беше окончан со Преспанскиот договор. Спорот беше проследен со многу протести, блокади и вето за членството на Македонија во НАТО.
Спорот меѓу двете земји ескалираше веднаш по прогласувањето на независноста на Македонија од поранешна Југославија. Грција го блокираше приемот на земјата во ОН и признавањето од страна на Европската заедница и покрај позитивната препорака од т. н. Бадинтерова комисија.
Фотографија: Dnevnik
Забрана за зборот „Македонија“
Првичната грчка позиција на почетокот на 1990-те години беше дека во името на соседната држава не смее да се содржи зборот „Македонија“. Носители на таквата политика беа владата на премиерот Констанин Мицотакис, и подоцна особено шефот на дипломатијата Андонис Самарас. Самарас поднесе оставка и предизвика пад на владата на Мицотакис по приемот на Македонија во ОН под референцата БЈРМ.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
Привремената спогодба од 1995 година
На 13 септември 1995 година во Њујорк беше потпишана Привремената спогодба која требаше да води кон нормализација на билатералните односи. Претходно, на 6 јануари 1992 година, Македонија го смени државното знаме со симболот на сонцето од Вергина и Уставот во делот кој, според Грција,содржеше иредентистички позиции. Со тоа беше ставен крај и на 18-месечното трговско ембарго кон Македонија од Атина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Antonov
Меѓународно признавање
По спогодбата со Грција, Македонија успеа да се избори за меѓународно признавање под уставното име од 118 држави, како и да влезе во најзначајните европски и светски институции. Но, спорот остана да се влече и во децениите кои следеа. Посуштествени напори од двете страни да се реши спорот, според неофицијални информации, се направени во 2001 и 2005 година, но без успех.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
(Нe)потребна провокација
Кон крајот на 2006 година, новата влада на ВМРО-ДПМНЕ предводена од Никола Груевски одлучи да го преименува аеродромот Петровец во Скопје во „Александар Велики“. Грција остро реагира, а спорот полека се враќа на голема врата, сѐ до целосната ескалација на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Самитот во Букурешт
И покрај обидите на медијаторот Метју Нимиц со засилени дипломатски напори и под притисок на САД да се изнајде решение за спорот до самитот на НАТО во Букурешт, тоа не се случи. Атина го блокираше приемот на Македонија во воената Алијанса. На 3 април 2008 година, НАТО му порача на Скопје дека поканата за членство останува отворена доколку се најде компромис со Атина за името.
Фотографија: AP
Тужба во Хаг
Во ноември 2008 година, македонската влада одлучи да покрене тужба пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг против Грција поради ветото во Букурешт. На 5 декември 2011 година, Судот пресуди во корист на Македонија и заклучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба. Но, во истовреме Судот заклучи дека нема правна сила да ѝ нареди на Грција да го повлече ветото.
Фотографија: MIA
Антиквизација
Процесот што започна со преименувањето на аеродромот во Скопје во 2006 година, по самитот во Букурешт доби далеку пошироки димензии. Владата на ВМРО-ДПМНЕ започна со масовно преименување на објекти и улици и изградба на проектот Скопје 201, во чиј центар се наоѓа споменикот на Александар Велики (наречен Воин на коњ). Проектот чинеше повеќе од 600 милиони евра и ѝ донесе многу критики на земјата.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Преговори во (не)пријателска атмосфера
Иако преговорите околу спорот за името продолжија и во следните години, по самитот во Букурешт, ескалираа националистичките страсти и навреди меѓу двете држави. Грција остро реагираше на билбордот (на фотографијата) на кој грчкото знаме беше претставено со свастика. На слични провокации од грчка страна, особено од страна на грчката армија, реагираа и македонските власти.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
Чија е Македонија
И во северна Грција во меѓувреме речиси сите позначајни објекти го носат името „Македонија“. Официјалната „црвена линија“ на Атина во меѓувреме е дека мора да се најде заеднички прифатливо име за меѓународна употреба „ерга омнес“ со географска додавка. Најчесто се споменуваат придавките северна и горна кон името Македонија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Barbarousis
„Вечниот“ Метју Нимиц
Единствена константа во деценискиот спор остана американскиот правник и дипломат, Метју Нимиц. Именуван од страна на Обединетите нации за медијатор во спорот пред 23 години, Нимиц и натаму е оптимист и верува дека може да се најде решение за проблемот. Последната серија средби со политичките лидери во Скопје и Атина ја имаше во јули годинава.
Фотографија: MIA
Нов оптимизам
Смената на власта во Македонија и падот на ВМРО-ДПМНЕ донесоа нов оптимизам дека може да се најде решение за спорот. Владата на Заев по секоја цена сака да обезбеди прием во НАТО на следниот самит на Алијансата во 2018 година. Пречката за тоа и натаму останува Грција, но провејува оптимизам дека под притисок од меѓународната заедница и со нова политика во Скопје, би можело да дојде до исчекор.
