Медиумите на германски јазик детално го проследија, „историското“ потпишување на договорот за спорот за името на брегот на Преспанското Езеро. Но сите истакнуваат дека со тоа проблемот не е сосема надминат.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Реклама
„Пред само пет шест месеци, кога грчкиот премиер Алексис Ципрас и неговиот македонски колега Зоран Заев за првпат се сретнаа во Давос тоа беше незамисливо: во ведра слога сега министрите за надворешни работи на двете земји го потпишаа договорот за надминување на нивниот спор за името“, го запонува својот осврт со наслов „„Историско потпишување“, германскиот весник Тагесцајтунг во кој натаму истакнува: „Не беше случајност, тоа што потпишувањето се одржа во пограничното подрачје на Преспанското Езеро. Регионот плени со природна убавина и би можел да се развие во туристички рај. Но досега Преспанското Езеро повеќе се сфаќаше како делбена линија меѓу Хелас и нејзината сосетка. Ципрас и Заев сакаа да се ослободат од товарот на минатото“ , пишува ТАЦ и притоа ги цитира обраќањата двајцата премиери, меѓу друго и реченицата на македонскиот премиер: „Поместивме планини“.
„Но планините сѐ уште не се поместени, зашто на двете страни се закануваат конфликти и протести од страна на вечно вчерашните“, истакнува ТАЦ и упатува на острите реакции за време на викендот како во Грција така и во Македонија, и пред сѐ на противењето на силните десничарски опозициски партии во двете земји Нова Демократија и ВМРО-ДПМНЕ, кое е голем предизвик за конечното усвојување на договорот.
Австрискиот весник Пресе анализира во иста насока во текстот со наслов „Етапна победа за балканските помирители“, кој истакнува дека договорот во суштина ги принудил двете страни на отстапки. „Скопје попушта пред барањето на Грците , новото име на државата да биде важечко универзално, а не само во билетарелните односи. Од друга страна Атина се помири со тоа дека жителите на новата Северна Македонија и натаму можат да се нарекуваат себеси Македонци и својот јазик македонски. Со потпишувањето на договорот Ципрас и Заев успешно ја апсолвираа првата етапа на патот кон похармонично соседствување. Но договорот ни оддалеку не е завршена работа: највисоките пречки допрва му претстојат со оглед на жестокиот отпор во двете држави“, пишува Пресе и упатува на тоа дека „Херкуловски задачи во прв ред стојат пред владата во Скопје“:
„Против отпорот на опозицијата и на шефот на државата Ѓорге Иванов, Заев мора да добие одобрување за договорот преку референдум - и до крајот на годината да го завери со уставни промени: дури потоа Атина ќе го ратификува договорот. Скопје се надева дека позитивен исход на референдумот би можел да ја придвижи десно-популистичката ВМРО-ДПМНЕ на попуштање. Но веројатно влијание би можел да има и многу силниот притисок на сестринските партии од Европската народна партија (ЕНП). Но таа по ова прашање во никој случај не е единствена. За возбуда се погрижи унгарскиот премиер Виктор Орбан кој на почетокот на месецот во видео-порака го пофали 'мудриот и храбар' лидер на ВМРО-ДПМНЕ кој не потклекнува по притисокот на странски сили “, читаме во Пресе.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
И германскиот весник Франкфуртер Алгемајне Цајтунг во својата анализа насловена „Против сите отпори“ истакнува дека за конечно решение на спорот за името не може да стане збор и покрај на отпорот во Македонија детално се осврнува и на можните сценарија во Грција и посебно улогата на Нова Демократија и нејзиниот лидер Кирјакос Мицотакис , која е членка на Европската народна партија, каде што ВМРО-ДПМНЕ е придружна членка.
„Нова Демократија според сите прогнози ќе извојува убедлива победа на претстојните парламентарни избори во Грција. Извори во Берлин уверуваат дека Мицотакис повеќепати има ветено дека како премиер нема да се откаже од компромисот за името. Тој, сега, меѓутоа морал да демонстрира спротиставување за да не го загуби десното крило на неговата партија и да спречи основање на нова партија уште подесно во политичкиот спектар од Нова демократија. Доколку Мицотакис навистина го кажал ова, тогаш изненадува неговиот исклучително агресивен настап против договорот“, пишува ФАЦ.
Децениски спор за името меѓу Македонија и Грција
Спорот за името меѓу Македонија и Грција траеше речиси три полни децении, и беше окончан со Преспанскиот договор. Спорот беше проследен со многу протести, блокади и вето за членството на Македонија во НАТО.
Спорот меѓу двете земји ескалираше веднаш по прогласувањето на независноста на Македонија од поранешна Југославија. Грција го блокираше приемот на земјата во ОН и признавањето од страна на Европската заедница и покрај позитивната препорака од т. н. Бадинтерова комисија.
Фотографија: Dnevnik
Забрана за зборот „Македонија“
Првичната грчка позиција на почетокот на 1990-те години беше дека во името на соседната држава не смее да се содржи зборот „Македонија“. Носители на таквата политика беа владата на премиерот Констанин Мицотакис, и подоцна особено шефот на дипломатијата Андонис Самарас. Самарас поднесе оставка и предизвика пад на владата на Мицотакис по приемот на Македонија во ОН под референцата БЈРМ.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
Привремената спогодба од 1995 година
На 13 септември 1995 година во Њујорк беше потпишана Привремената спогодба која требаше да води кон нормализација на билатералните односи. Претходно, на 6 јануари 1992 година, Македонија го смени државното знаме со симболот на сонцето од Вергина и Уставот во делот кој, според Грција,содржеше иредентистички позиции. Со тоа беше ставен крај и на 18-месечното трговско ембарго кон Македонија од Атина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Antonov
Меѓународно признавање
По спогодбата со Грција, Македонија успеа да се избори за меѓународно признавање под уставното име од 118 држави, како и да влезе во најзначајните европски и светски институции. Но, спорот остана да се влече и во децениите кои следеа. Посуштествени напори од двете страни да се реши спорот, според неофицијални информации, се направени во 2001 и 2005 година, но без успех.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
(Нe)потребна провокација
Кон крајот на 2006 година, новата влада на ВМРО-ДПМНЕ предводена од Никола Груевски одлучи да го преименува аеродромот Петровец во Скопје во „Александар Велики“. Грција остро реагира, а спорот полека се враќа на голема врата, сѐ до целосната ескалација на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Самитот во Букурешт
И покрај обидите на медијаторот Метју Нимиц со засилени дипломатски напори и под притисок на САД да се изнајде решение за спорот до самитот на НАТО во Букурешт, тоа не се случи. Атина го блокираше приемот на Македонија во воената Алијанса. На 3 април 2008 година, НАТО му порача на Скопје дека поканата за членство останува отворена доколку се најде компромис со Атина за името.
Фотографија: AP
Тужба во Хаг
Во ноември 2008 година, македонската влада одлучи да покрене тужба пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг против Грција поради ветото во Букурешт. На 5 декември 2011 година, Судот пресуди во корист на Македонија и заклучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба. Но, во истовреме Судот заклучи дека нема правна сила да ѝ нареди на Грција да го повлече ветото.
Фотографија: MIA
Антиквизација
Процесот што започна со преименувањето на аеродромот во Скопје во 2006 година, по самитот во Букурешт доби далеку пошироки димензии. Владата на ВМРО-ДПМНЕ започна со масовно преименување на објекти и улици и изградба на проектот Скопје 201, во чиј центар се наоѓа споменикот на Александар Велики (наречен Воин на коњ). Проектот чинеше повеќе од 600 милиони евра и ѝ донесе многу критики на земјата.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Преговори во (не)пријателска атмосфера
Иако преговорите околу спорот за името продолжија и во следните години, по самитот во Букурешт, ескалираа националистичките страсти и навреди меѓу двете држави. Грција остро реагираше на билбордот (на фотографијата) на кој грчкото знаме беше претставено со свастика. На слични провокации од грчка страна, особено од страна на грчката армија, реагираа и македонските власти.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
Чија е Македонија
И во северна Грција во меѓувреме речиси сите позначајни објекти го носат името „Македонија“. Официјалната „црвена линија“ на Атина во меѓувреме е дека мора да се најде заеднички прифатливо име за меѓународна употреба „ерга омнес“ со географска додавка. Најчесто се споменуваат придавките северна и горна кон името Македонија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Barbarousis
„Вечниот“ Метју Нимиц
Единствена константа во деценискиот спор остана американскиот правник и дипломат, Метју Нимиц. Именуван од страна на Обединетите нации за медијатор во спорот пред 23 години, Нимиц и натаму е оптимист и верува дека може да се најде решение за проблемот. Последната серија средби со политичките лидери во Скопје и Атина ја имаше во јули годинава.
Фотографија: MIA
Нов оптимизам
Смената на власта во Македонија и падот на ВМРО-ДПМНЕ донесоа нов оптимизам дека може да се најде решение за спорот. Владата на Заев по секоја цена сака да обезбеди прием во НАТО на следниот самит на Алијансата во 2018 година. Пречката за тоа и натаму останува Грција, но провејува оптимизам дека под притисок од меѓународната заедница и со нова политика во Скопје, би можело да дојде до исчекор.
