Како се станува „суперпроширувач“ на коронавирусот?
Александер Фројнд
5 јуни 2020
Дека само неколку високо-вирулентни лица се одговорни за ширење на заразата и поголемиот дел заразени, звучи драматично. Но тоа исто така може да ја олесни борбата против пандемијата со таргетирана стратегија.
Реклама
Колку поинтензивно научниците го испитуваат Сарс-КоВ-2, толку повеќе дознаваме за начините на зараза од новиот вид коронавирус. Во основа ова е добро, бидејќи значи дека борбата против пандемијата може да се води таргетирано. Но, истовремено сега последователно се чини дека бројните мерки кои беа имплементирани на почетокот од пандемијата биле или непотребни или малку корисни.
Во меѓувреме и истражувањата на „супертрансмитерите“ или „настани со супетрансмитери“ (настани со висок степен на ширење зараза) отвораат и соодветни дискусии за нивната улога.
Каде сѐ демне коронавирусот?
Коронавирус насекаде! Можеби дури и на пиперките, билетот за возење, сопственото домашно милениче. Што воопшто смеам да допирам? Ова вознемирувачко прашање си го поставуваат многумина. Еве неколку смирувачки одговори:
Досега познатите коронавируси остануваат опасни на површини како кваките околу четири-пет денови. Како и другите инфекции преку капки и SARS-CoV-2 се пренесува преку рацете и површините кои се допираат често во текот на денот. Иако вирусот е нов и затоа е прилично непознат, експертите сметаат дека и за него важат многу резултати од истражувања на други, веќе познати коронавируси.
Затоа, треба да се биде претпазлив и кога се руча во кантината на работното место - доколку таа одамна не е веќе затворена. Коронавирусите во основа можат преку кивање или кашлање на инфицирано лице да завршат на приборот за јадење или чиниите. Германскиот институт за проценка на ризици (БфР) меѓутоа пишува дека „досега не се познати инфекции со SARS-CoV-2 кои се појавиле со ваков начин на пренос“
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Kalaene
Страв од увозна стока?
Дали родителите мора да се плашат од инфекција преку играчки од увоз? Не, велат од БфР. Досега нема случаи на инфицирани лица за кои е докажано дека се заразиле преку увезени играчки или друга стока. Експертите сметаат дека вирусите немаат голема стабилност при промена на животната средина. Предизвикувачот на болеста е опасен повеќе денови пред сѐ во услови на студ и голема влажност на воздухот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Gollnow
Пакети полни вируси
Коронавирусите кои го напаѓаат човекот не се особено стабилни на суви површини. Со оглед на тоа што стабилноста на вирусите надвор од човечкиот организам зависи од могу фактори, како темпертурата и влажноста на воздухот, БфР ја смета инфекцијата по пошта за „главно неверојатна“. Сепак, институтот признава дека сѐ уште не располага со точни податоци за SARS-CoV-2.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Becker
Вирусен пинг-понг со домашното милениче?
Дали моето куче може да ме зарази мене или јас да го заразам него? Ризикот домашните миленичиња да се заразат од коронавирус е оценет како низок од страна на експертите. Но, тој не може сосема да се исклучи. Самите животни не покажуваат симптоми, значи не заболуваат. Но, доколку се инфицирани тие може преку својот здив, плунка, повраќање, урина да го пренесуваат вирусот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/AP/A. Tarantino
Опасен зеленчук?
Пренесување на SARS-CoV-2 преку контаминирани прехранбени продукти, според БфР, не е веројатно. Досега нема докажани случаи на инфицирање на ваков начин. Темелно миење на рацете пред подготовка на оброкот, и во времиња пред и по коронавирусот, е нешто што се подразбира. Со оглед на тоа што вирусите се чувствителни на топлина, загревањето на намирниците натамошно го намалува ризикот од инфекција.
Досега познатите САРС и МЕРС коронавируси не сакаат топлина, но се прилично отпорни на студ. Тие може да останат опасни дури две години на температури од минус 20 степени Целзиусови. БфР меѓутоа смирува: досега нема укажувања за ланец на инфекции со SARS-CoV-2 преку конзумирање храна, вклучително и замрзнати продукти.
Избувнувањето на КОВИД-19 има и едно добро: Кина забрани храна од диви животни. Сѐ укажува на тоа дека новиот коронавирус врз човекот е пренесен од лилјаци. Лилјаците за тоа не се виновни, зашто веројатно завршиле во супа против своја волја. Но, борбата против SARS-CoV-2 ќе трае многу подолго и ќе биде потешка од ослободувањето од храна од диви животни.
Фотографија: picture-alliance/Photoshot/H. Huan
8 фотографии1 | 8
Како се станува „супертрансмитер“
Епидемиолозите како „супертрансмитер“ го означуваат оној инфициран пациент од кој се заразиле особено голем број луѓе. Притоа заразениот не е свесен за тоа: секој заразен може да биде „супертрансмитер“ ако во погрешен момент има контакт со многу луѓе. Клучно е и времето, бидејќи се покажа дека инфицирана личност може да биде високо заразна и пред да ѝ се појават првите симптоми. Во оваа фаза степенот на вирулентност е особено висок во носот и устата.
Но, многу луѓе имаат лесни или воопшто немаат симптоми, па често не се свесни дека се заразиле ниту дека шират зараза. Покрај тоа, некои луѓе подолго и повеќе ја шират заразата од други. Можно е ова да е поврзано со нивниот имунолошки систем или и со распределбата на вирусните рецептори во нивното тело.
Како се случуваат „настани со супетрансмитери“
Доколу ваков високо вирулентен „супертрансмитер“ има контакт со многу лица, тој може за кратко време и во ограничен простор исто така да зарази многу луѓе. Во основа ваквиот кластер на инфицирани лесно се идентификува. За вакви „настани со супетрансмитери“ се сметаат настани на кои има експлозија на ширење на заразата и висок број заразени, како што беше случајот во Германија со семејна прослава во Гетинген, црквена богослужба во Франкфурт и карневалски прослави во Хајнсберг. Слични настани имаше и во клубови, на зумба танчерски курс во Сеул, Јужна Кореја, во бар во скијачкото место Ишгл и на повеќе крузери.
Ширење преку аеросоли?
При испитувањето на овие настани на кои екстремно брзо се проширила заразата се покажаа неколку фактори кои очигледно придонеле кон брзо ширење на инфекцијата. Во основа ризикот од инфекција во затворени простори е многу поголем отколку на отворено. И колку повеќе луѓе се среќаваат, разбирливо толку е поголем ризикот од зараза. Но зошто?
Во меѓувреме има се поголем број докази дека агресивниот Сарс КоВ-2 вирус се пренесува и преку аеросоли, кои подолго остануваат во воздухот, особено во непроветрена просторија.
Анализата на таканаречените „настани со супетрансмитери“ покажува дека овие аеросоли се предизвикуваат со гласно зборување или викање - во бар, диско, па дури и во спортските сали. Истото важи и за пеење – на богослужба во црква или во хор. Некои луѓе испуштаат повеќе аеросоли од останатите.
Од Азија кон Европа: Походот на заштитните маски против коронавирус
Прво важеа за неефикасни и збунувачки, но се‘ повеќе земји во меѓувреме воведуваат правило за носење заштитни маски против ширењето на коронавирусот. За победоносниот поход на маските, започнат во Азија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/U. Zucchi
Ракавици, мобилен телефон, заштитна маска
Дали и во Германија ќе се воведе обврска за носење заштитна маска? По консеквентната употреба во Азија, институтот Роберт Кох препорача нејзино носење и во Германија. Јена е првиот град кој ја водведе оваа мерка, од 6 април во супермаркетите и јавниот сообраќај таму таа е задолжителна. Како заштита се прифаќа и шал или марамче на устата.
Фотографија: Imago Images/Sven Simon/F. Hoermann
Подарок за пожарникарите
Со оглед на големиот недостиг на заштитни маски, луѓето и институциите се снаоѓаат и сами. На Јутјуб и на Твитер под хаштагот „maskeauf“ многумина демонстрираат колку е едноставно да се изработи маска. Меѓу нив е и професионалната шивачка од Државниот театар Котбус, Керстин Бохов. Маските кои ги изработува оваа костимографка се наменети за пожарникарската служба и за Црвениот крст во Германија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/P. Pleul
Плетени маски
Уметничката Манша Фридрих плете маски за заштита од коронавирус. Нејзините маски се украсени со мотиви на насмеани лица, животни, сонце. Внатрешната страна на маските може да се менува. Уметничката од Хановер не дозволува корона-кризата да ѝ го расипе расположението.
Чешка и Словачка се отидени чекор понапред, таму уште на средината на март е воведена обврска за носење заштитни маски. Оној кој влегува во супермаркет или градски превоз, мора да носи маска. Словачката претседателка Зузана Чапутова и премиерот Игор Матович предничат со добар пример. И Австрија во меѓувреме воведе обврска за носење маски во супермаркет.
Фотографија: Reuters/M. Svitok
Будење на пролетта во Кина
Во Кина заштитните маски одамна се задолжителни за граѓаните. Оваа двојка, без оглед на кризата со коронавирус и ригидните контроли, не сака да се откаже од романтика. Двајцата занесено танцуваат на пролетното сонце и сигурно забораваат на сите останати околу себе.
Фотографија: AFP
Израел не дозволува исклучоци
И во Израел во сила се драстични ограничувања на движењето, кои ги воведе премиерот Бенјамин Нетанјаху, а се контролирани од полицијата и од војската. Кон нив мора да се придржуваат и ортодоксните Евреи. Во квартот Меа Шерим во Ерусалим, еден вооружен полицаец му наложува на својот ултраортодоксен сограѓанин да се прибере дома.
Фотографија: picture-lliance/dpa/I. Yefimovich
Уметност во Појасот Газа
Во густо населениот Појас Газа, уметниците се обидуваат да ги мотивираат граѓаните. Во квартот Шујаија, тие украсуваат заштитни маски со различни мотиви. Владата во Појасот Газа воведе ограничување за движењето на населението и забрана за одржување на сите манифестации. И т.н. „Марш на враќањето“, кој секоја година преку масовни протести се одржува на границата кон Израел, годинава е откажан.
Фотографија: Imago Images/ZUMA Wire/A. Hasaballah
Колумбиски „силници“
Во Колумбија на маските доминираат драстични и впечатливи мотиви. Вилиците на маските на двајцата полицајци се чини се инспирирани од колосот Хулк. Хулк е главната фигура во стрипот на Стен Ли и Џек Кирби, објавен во 1962 година. Приказната за неверојатниот Хулк е адаптирана во бројни филмови и серии.
Фотографија: AFP/L. Robayo
Макрон ќе се справува со недостигот од маски
Францускиот претседател посети фабрика за производство на заштитна облека и маски во Сент-Бартоломи д‘Анжу. Стотици лекари ја критикуваат владата што не набави доволни количини заштитна облека во време на епидемијата на коронавирус, но многумина од нив сепак работат, дури и без заштита. Емануел Макрон планира потребата од заштитна опрема да ја покрие со домашно производство до крајот на годинава.
Фотографија: Getty Images/AFP/L. Venance
9 фотографии1 | 9
Пресметка на ризик
Колку треба да бидат строги мерките за корона во најголем дел зависи од бројката на новозаразени. Одлучувачки е таканаречениот репродуктивен број Р, кој покажува колку луѓе во просек се заразуваат од еден инфициран. Р-вредност 2 значи дека од еден инфициран се заразуваат уште двајца. Целта на ограничувањата на контактите е токму тоа овој Р број да се држи ниско под 1.
Покрај просечната Р-вредност важен е и факторот на дисперзија – К , кој покажува колку често се развива болеста и каде има потенцијални кластери. И во однос на ова важно е К-вредноста да е што пониска, што значи дека распрскувањето на болеста е помало, а со тоа може да се пронајде изворот на ширењето на инфекцијата кој во таков случај е или помалку луѓе, или само едно лице.
Досега е нејасно, колкав е всушност факторот на дисперзија К кај новиот коронавирус. Во една студија научниците од Лондонската школа за хигиена и тропска медицина, Акира Ендо, Адам Кучарски и Себастијан Функ, дојдоа до резултат дека К-вредноста може да биде 0.1. Според оваа студија која се уште е во првична фаза и треба допрва да биде официјално потврдена, ова ќе значи дека дека 10% од инфицираните луѓе се одговорни за 80% од сите инфекции.
Овој резултат коинцидира со наоди од други студии, вклучително и на главниот виролог на берлинската Шарите, Кристијан Дростен, според кои 20% од заразените се одговорни за 80% од сите заразени.
Какво значење имаат сознанијата за ограничувањата во врска со короната?
По појавувањето на пандемијата научниците низ светот со полна пареа прибираа информации за новиот коронавирус. Врз основа на таквите сознанија политичарите исто така со полна пареа носеа одлуки со далекусежни последици како најдобро да го заштитат населението од вирусот Сарс-Ков-2.
Дебатата за носењето маски кое прво беше предмет на потсмев, а сега задолжителна мерка, убаво покажува дека одлуките во дадени околности треба да се адаптираат на новите сознанија, дури и ако не сака секој тоа да го разбере. Досегашните сознанија за „супертрансмитерите” на заразата значат дека повеќето инфицирани заразуваат само мал број луѓе - ако воопшто и толку, а мала група други инфицирани заразуваат голем број луѓе. Тоа најпрво е многу добра вест бидејќи мерките за заштита од корона така ќе може да бидат многу поконкретни. За сузбивањето на заразата е многу потешко да ги идентификуваш тие поединечни „супертрансмитери” и да се изолираат, особено што тие инфицирани речиси не покажуваат или воопшто немаат симптоми. Но, може да се контролираат околностите на распрснување кои поттикнуваат настан на супер-брзо ширење на заразата. Ако и натаму останат забранети големи собири на луѓе на затворено и се почитуваат мерките за хигиена и дистанца, веројатно полесно ќе се спречи ширењето на вирусот.
Значи општествата не мора да бидат по секоја цена „затворени” со познатите драматични последици по економијата и социјалниот живот.
Додека не се најде лек или вакцина против Ковид-19, ограничувањата за контакти може да бидат постепено укинувани и компаниите, училиштата и градинките да се вратат во одредена нормала.
Пет совети за подобро физичко и ментално здравје во корона-кризата
Вакцина нема, лек исто така. Експертите, во моментов, не се сигурни ни дека оние кои оздравеле од Ковид-19 се целосно заштитени од нова инфекција. Затоа е препорачливо јакнење на личниот имунитет среде пандемијата.
Фотографија: Fotolia
Здрава исхрана
Докажано е дека здравата исхрана го намалува ризикот од хронични болести како што се проблемите со циркулацијата, дијабетисот или со дебелината. Исто така, со здрава исхрана се намалува и ризикот од депресија и од анксиозност. СЗО потсетува - но тоа важи и без пандемија - дека треба да се остават алкохолот, цигарите и сите останати дроги
Фотографија: picture-alliance/dpa/V. Heinz
Добар сон
Додека спиеме, телото вредно работи: келиите се обновуваат, се отстрануваат отровите, се зацврстува помнењето. Како што покажаа истражувањата, недостатокот на сон влијае не само на физичката состојба, туку и на психичката. Недостатокот на сон нѐ прави поподложни на хронични болести. На поголемот број луѓе им се доволни 6 до 9 часа сон, но важно е да се спие во одреден ритам.
Фотографија: Colourbox
Движење и вежбање
Движењето го исполнува телото со „хормоните на среќа“. Тоа овозможува подобро спиење, ги намалува стресот и стравовите, го зајакнува помнењето. Движење и спорт, па макар и дома - најмалку 30 минути дневно. Тренерите велат дека не важно како ќе ги поделите тие минимални 30 минути - можеби по 10 минути наутро, напладне и навечер? Кога можете излезете на свеж воздух.
Фотографија: picture-alliance/dpa/B. pedersen
Одржување на контактите
Пријателите во овој период на социјална изолација поради коронавирусот се поважни од кога било. Социјалните мрежи се докажано добри за здравјето. Бидејќи излегувањата и собирите сега не се можни, речиси сѐ се одвива на интернет. Но, подобро така отколку никако.
Изолацијата можеби е шанса да се заборави на светот и на надворешните вести. Размислите, што сакате веќе подолго да направите но никако не стигнувате? Нешто во градината, да испробате нов рецепт, да научите да плетете, да прочитате некоја книга која веќе подолго ве гледа обвинувачки од полицата? Сега е идеално време за тоа.
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Kalaene
5 фотографии1 | 5
Што ако не?
Секако одговорните во политиката и општеството може да забранат големи настани или заедничко пеење, да воведат правила за фирмите и гастрономијата или да притискаат за почитување на мерките за држење растојание. Но, на крајот сѐ се сведува на социјалното однесување на секој поединец. И секако дека преку забави или заеднички средби - особено кога заради временските прилики ќе се одржуваат претежно на затворено - ќе дојде до многу ситуации во кои на пример нема да се почитуваат хигиенските или прописите за растојание. Ако има само еден единствен „супертрансмитер“ на вирусот, многу брзо може да предизвика настан со супер-брзо ширење на вирусот. За вирусот да не се прошири веднаш, мора на такви ризични настани новите инфекциски кластери да бидат најдени во најскоро можно време и сите контакт лица да бидат веднаш изолирани, а дури потоа сите контакт лица да бидат тестирани што ќе го ограничи ризикот за пренесување и ќе заштеди скапоцено време.
Јапонија на пример со таквата метода го спречи ширењето на вирусот бавно, но споредбено успешно, а спречи и драстични мерки на карантин.