Надворешната политика што ја водеше Доналд Трамп за време на првиот мандат, се одразува на цел свет. Тој одредени проблеми ги стави во фокусот и влијаеше на дипломатската комуникација - со значителни последици.
Реклама
Со само два збора Доналд Трамп уште на почетокот на мандатот стави јасно до знаење кои се целите на неговата надворешна политика. “Америка на прво место.”
Сега, по неполни четири години на власт, тие зборови се поткрепуваат и со факти и настани. Безобѕирно следење на сопствените интереси и конфронтација во надворешната политика, како и постојана кадровска промена, изненадувања и конфузија.
Независно од исходот на претстојните избори промените имаат долгорочни последици врз делувањето и на други политички фигури.
Преглед на поважните последици:
Страв од мултилатерализам
Од почетокот на неговиот мандат Трамп ја поткопуваше меѓународната соработка. По само три дена на власт ги извади САД од Трансатлантското пацифичко партнерство, трговски договор со земји од Азија. Потоа САД се повлекоа од разни меѓународни гремиуми и договори, на пример од Советот за човекови права на ООН или Климатскиот договор од Париз.
Освен тоа САД носеа важни политички одлуки еднострано и против меѓународниот консезус. Како на пример признавањето на Ерусалим за главен град на Израел и преместување на американската амбасада во градот.
„САД нанесоа сериозна штета на мрежа од алијанси и меѓународни институции кои до тогаш им беа корисни", вели Маргарет МекМилан, професорка по историја на универзитетите во Торонто и Оксфорд, како и соработник за историја на надворешнополитичкиот тинктенк Совет за меѓународни односи со седиште во Њујорк и Вашингтон. „Мислам дека тоа ја заслабна позицијата на САД во светот”, оценува таа.
Де факто анкета на институтот за истражување на јавно мислење Пју Рисрч центар покажа дека во многу земји одобрувањето на американската политика е на најниско ниво во изминативе децении.
Нарушени трансатлантски релации
„Отпорот на Трамп против мултилатерализмот е разлика во филозофиите на Вашингтон и на европските метрополи", пишува Меѓународната фондација Карнеги за меѓународен мир во февруари 2020 во оцена на трансатлантските релации. Притоа европско-американското партнерство од крајот на Втората светска војна беше во знакот на заеднички вредности, цели и глобален пристап на проблемите.
Но, јазот меѓу ЕУ и САД со Трамп е повеќе од само идеолошки. Трамп трансатлантските релации отворено ги критикуваше и ги стави под прашање. Повеќе пати имаше задршки за вредноста на алијанси како НАТО, најави повлекување на американските сили од Германија бидејќи Германија премалку одвојувала за одбраната. Трамп воведе трговски царини за ЕУ и се закани со санкции против рускиот гасовод Северен тек 2.
МекМилан смета дека таквите оптоварувања може да доведат до трајни промени. „Тоа е како со пријателството. Имате тенденција да им верувате на пријателите. Ако еднаш се скрши таа доверба, тешко се воспоставува повторно", вели историчарката.
„Европа се навикна да се потпира на Големиот брат во Вашингтон. Можеби Европјаните сега си велат: сега веќе многу очигледно не можеме и мора да станеме посамостојни, посилно да развиеме своја независна надворешна политика”, вели МекМилан.
Кина принудно во фокусот на критиката
Конфронтирачкиот курс на Трамп кон Кина ја стави оваа азиска земја во центарот на меѓународното внимание. Почнувајќи од трговската војна поради зголемени царини до притисок врз другите земји да го исклучат кинескиот концерн Хуавеи од проектите за изградба на 5Г мобилната мрежа.
Доналд Трамп и другите познати личности кои се заразија со коронавирусот
По објавата дека тој и сопругата се заразени со Ковид-19, Доналд и Меланија Трамп дефинитивно ја предводат листата на познати личности кои досега се инфицираа со коронавирусот.
Фотографија: Doug Mills/CNP/picture-alliance
Коронавирусот и во Белата куќа
Хоуп Хикс, блиска соработничка на претседателот на САД, се заразила од коронавирусот - и потоа ги инфицирала Доналд Трамп и Првата дама, Меланија. Среде предизборна кампања, актуелниот претседател сега е во „самоизолација“. Желби за брзо оздравување на Трамп и на неговата сопруга пристигнаа од целиот свет.
Фотографија: Andrew Caballerro-Reynolds/AFP/Getty Images
Силвио Берлускони
83-годишниот поранешен италијански премиер, инфициран со коронавирус на почеток на септември заврши во болница со воспаление на белите дробови, таму помина десетина дена. Две од децата, како и неговата 30-годишна пријателка, беа исто така позитивни на Ковид-19. Кај екс-премиерот бил утврден вирусот по враќањето од брегот на Сардинија, каде летуваат италијанските богаташи и познати личности.
Фотографија: picture-alliance/dpa/D. Vojinovic
Роберт Патисон
34-годишниот глумец, познат првенствено по улогата на романтичниот вампир Едвард Кален, е позитивен на тест за Ковид-19, па од таа причина по само неколку дена од повторниот почеток, е прекинато снимањето на неговиот филм Бетмен. Патисон, кој се појавуваше и во филмовите за Хари Потер, ја презеде улогата на Бетмен откако лани се повлече Бен Афлек.
Поранешниот борачот кој стана филмска ѕвезда, е еден од најновите познати личности на А-листата на заразени со Ковид-19. На видео објавено на Инстаграм тој откри дека тој, сопругата и двете деца се позитивни на тест, додавајќи дека со тоа доживеал тежок удар. Џонсон упати повик до луѓето да не ја политизираат пандемијата и да носат заштитни маски.
Бразилската фудбалска икона е еден од тројцата играчи на ФК Париз Сен Жермен кои се заразиле со коронавирус. Инфицирањето на играчите во клубот се поврзува со патувањето на одмор на тимот на шпанскиот остров Ибица. Нејмар подоцна на Инстаграм објави фотографија со синот, според извештаите исто позитивен на тест, со коментар: „Благодарам за пораките, нам на сите ни е добро!“
Фотографија: Getty Images/AFP/D. Ramos
Усеин Болт
Атлетичарската легенда Усеин Болт бил тестиран за позитивен на коронавирус неколку дена по забавата по повод неговиот 34-ти роденден. Рекордерот во трчање на 100 и 200 метри изјави дека се наоѓа во карантин, но нема симптоми. Видео снимки од роденденската прослава на отворено покажуваат дека гостите не носеле маски.
Фотографија: Reuters/M. Childs
Антонио Бандерас
Шпанскиот актер на средината на август доживеа непријатно изненадување на својот 60-ти роденден, откако му е потврдено присуство на коронавирусот. Бандерас изјави дека роденденот го поминал во изолација, дека е „поуморен од обично“, но „во надеж дека ќе се оправи што поскоро.“
Фотографија: picture-alliance/Captital Pictures
Жаир Болсонаро
Бразилскиот претседател, кој постојано ја минимизираше пандемијата, се инфицирал со вирусот во јули. Експертите го критикуваа што и пред и по дијагнозата ги игнорираше препорачаните мерки на претпазливост, се ракуваше и прегрнуваше со луѓето. Неговата сопруга и синовите исто така беа позитивни на тестот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/E. Peres
Том Хенкс
Глумецот Том Хенкс и сопругата, актерката и пејачка Рита Вилсон, се меѓу првите проминентни личности кои објавија дека се инфицирале со вирусот. Двојката позитивниот тест го добила на почетокот на март во Австралија. По заздравувањето и враќањето во САД, Хенкс се ангажираше луѓето да се придржуваат на мерките за спречување на ширењето на болеста.
Сопругата на канадскиот премиер Џастин Трудо, била тестирана позитивно на коронавирус по враќање од Обединетото британско кралство во средината на мај. Нејзиниот сопруг објави дека по дијагнозата, тој и самиот заминал во домашна изолација.
Фотографија: Reuters/P. Doyle
Борис Џонсон
На крајот на март од Ковид-19 заболе британскиот премиер Борис Џонсон, кој потоа помина повеќе дена во болница во Лондон. Три дена беше преместен во станица за интензивна нега, каде добивал кислород и бил постојано набљудуван. На средината на април беше отпуштен од лекување во болницата, по што му се заблагодари на болничкиот персонал што му го спасил животот.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo/S. Dawson
11 фотографии1 | 11
Острата Критика на Трамп беше поздравена од многумина, кои веруваат дека Кина премногу долго време профитира од глобалните трговски договори додека истовремено во голема мера ги крши човековите права.
„Претседателот со право ја предизвика Кина поради нејзините активности во трговскиот сектор,“ пишува Ричард Хас, претседател на Советот за меѓународни односи во предговорот за биланс на досегашната надворешна политика на Трамп.
Сличен став има и историчарката МекМилан. Таа не сака многу да го фали Трамп, но според неа е исправно предизвикување на Кинезите поради повреда на Правата на интелектуална сопственост. Тензиите меѓу САД и Кина датираат уште пред Трамп, но во неговиот мандат тие станаа „многу појасни и понагласени„.
Опасноста од твитер – дипломатијата
Во однос на надворешно-политичката комуникација Трамп и неговата влада во различно време и преку разновидни комуникациски канали испраќаше различни пораки – не само преку неговиот личен твитер профил, кој често содржи воинствена реторика.
Г7: Историската фотографија од повеќе агли
Оваа фотографија многумина ќе ја запаметат од самитот на Г7 во Канада. Но што навистина се случувало во тие моменти, зависи од каде гледате. Еве ги петте фотографии кои ја опишуваат истата сцена.
Оваа фотографија на германскиот владин фоторепортер Јеско Дензел молскавично го обиколи светот, откако ја твитна владиниот портпарол Штефен Зајберт ја твитна. На неа се лидерите на Г7. Многумина коментираа дека канцеларката Ангела Меркел делува одлучно, додека претседателот на САД Доналд Трамп беше опишан како „скиселен“.
Фотографија: Reuters/Bundesregierung/J. Denzel
Кој е главен овде?
Но еве една сосема поинаква перспектива на преговорите која ја твитна портпаролката на Белата Куќа, Сара Сандерс. На неа, Трамп е опкружен од светските лидери, ја предводи конверзацијата, и седи за разлика од сите други околу него.
Фотографија: twitter.com/PressSec
Каде е Трамп?
На оваа фотографија, која ја твитна италијанскиот премиер Џузепе Конте, Трамп воопшто не е присутен. Таа исто така ги покажува светските лидери кои разговараат за некој документ, но фокусот е врз Меркел, Емануел Макрон и Тереза Меј. Конте е зад нив.
Фотографија: twitter.com/GiuseppeConteIT
Макрон на средината
„По долг работен ден и многу директен дијалог, ние активно бараме амбициозен договор“. Ова беа зборовите во твитот на Макрон покрај фотографијата за време на самитот. Го прикажува него како зборува, додека другите лидери внимателно слушаат.
Фотографија: twitter.com/EmmanuelMacron
Нема никаков проблем?
Оваа фотографија е сликана веројатно неколку секунди пред или по онаа на Дензел. Адам Скоти, фотографот на канадскиот премиер Џастин Трудо, сликаше порелаксиран момент меѓу лидерите, со насмеаните Меркел и Трудо, и Трамп кој делува, во најмала рака, како да е подготвен да слуша.
Алекси Дру спроведува истражување за социјалните медиуми и ескалација на конфликти во Центарот за наука и безбедносни студии на лондонскиот Кингс колеџ. За неа односите меѓу САД и Иран се одличен пример за тоа колку деликатната и потенцијално опасна твитер дипломатија на Трамп креира меѓународни конфликти.
„Ако се ставите на местото на иранскиот министер за надворешни работи Сариф и Иранците, тешко е да направите точна проценка на американската позиција. Тие постојано добиваат противречности од американското министерство и различните комуникациските канали на Доналд Трамп“, вели Дру. „Тие не ги координираат своите пораки и содржината“.
Дру не смета дека Твитер и комуникацијата преку оваа мрежа може да предизвика конфликт. Но, во веќе ескалирана ситуација или историска криза меѓу држави или други актери може итекако да влијае кон дополнително разгорување на истата.
Охрабрени автократи
Четирите години на Доналд Трамп имаат уште една последица:автократските владетели на глобалната сцена се охрабрија и засилија.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
Фотографија: Klaus Aßmann
9 фотографии1 | 9
Тоа што голем број од нив уште пред Трамп беа на власт, неговото од некритично до восхитувачко однесување кон нив значи и невидливо одобрување на нивниот стил на владеење. Се покажува дека Трамп не е подготвен да се занимава со наводни прекршувања.
Еден пример за тоа е ставот на Трамп кон Саудиска Арабија по убиството на новинарот Џамал Кашоги. Како што се собираа сѐ повеќе докази за наводна вмешаноста во случајот на кралското семејство, Трамп и вети поддршка на саудиската влада.