Каталонскиот претседател прогласи независност и веднаш направи чекор назад. Разумен чекор и понуда која централната влада во Мадрид не би требало да ја отфрла, оценува Мариа Сантасесилиа.
Фотографија: Getty Images/D. Ramos
Реклама
Очекувањата од настапот на Карлес Пуџдемон беа огромни. Енормен беше и притисокот на кој беше изложен претседателот на Каталонија во последните денови. Одлагањето на почетокот на парламентарната седница се должеше на разговорите во последна минута со левичарскиот коалиционен партнер во каталонската влада, чија радикална база потоа говорот го оцени како „неприфатливо предавство“.
Говорот на претседателот на „Генералитат да Каталуња“ (системот на институции преку кој се организира автономната власт во Каталонија, н.з.) остана доследен на линијата на аргументирање на Пуџдемон од последните месеци. Дури и ги надмина тие рамки кога, расположен за напад, оцени дека најновото отселување на претпријатијата од Каталонија „нема да имаат големи последици“ врз економската сила на регионот.
Поглед назад и напред
Фотографија: Privat
Пуџдемон во својот говор потсети на „понижувањата“ кои неговиот регион морал да ги истрпи од шпанската држава во последните 15 години: уставните промени за чувствителни прашања во однос на автономниот статус од 2006 година, спротивставувањето на централната влада на одржување референдум за независност на Каталонија, казнени мерки против оние кои само сакале одржување референдум за независност на Каталонија на 9 ноември 2014 година и конечно - примена на насилство од страна на шпанските полициски сили во текот на референдумот на 1 октомври. И покрај тоа што резултатите од гласањето се добиени во услови спротивни на закон, Пуџдемон опстојува на ставот дека референдумот е легитимен и прогласи независност на Каталонија како независна република. Непосредно по ова прогласување, тој ја стави независноста „на чекање“ и повика на дијалог.
Дијалогот како шанса
Многу луѓе во Каталонија се разочарани од ваквото кочење во место на Пуџдемон, но тоа, со оглед на околностите, беше најразумното нешто што тој можеше да го направи. Ако опстоеше на курсот на конфронтација, тоа ќе значеше пат кон бездна со непредвидливи последици за регионот. Пуџдемон даде нова шанса за дијалог која владата на премиерот Маријано Рахој не би требало да ја остави неискористена. Вкопан на својата линија на законскиот фронт, шпанскиот премиер досега не се помести ниту милиметар во насока на преговори. Но, по сликите од 1 октомври, Европа и светот со загриженост гледаат на конфликтот - Рахој мора да се придвижи кон политичкото поле и да почне да преговара со Каталонија.
Шпанците од својот премиер очекуваат повеќе отколку само да се крие зад Уставот. Во моментот кој, по повеќедецениска демократија, е од одлучувачко значење за Шпанија, Рахој мора да покаже поголема подготвеност за дијалог и да докаже дека неговата влада е способна да води политика достојна на позицијата што ја има Шпанија во Европската Унија.
Историјата на каталонското движење за независност
Стремежот на Каталонците за независност има долга историја. А во текот на таа историја имало подеми и падови, засилување на автономното право и угнетување. Ова се некои од најзначајните случувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Богато античко наследство
Каталонија рано ја населиле Фениќаните, а потоа Етрурците, па Грците. Грците ги населиле пред сѐ Росас и Ампуриас (на сликата). Римјаните продолжиле со изградба на населби и инфрастукура. Каталонија остана дел од Римското царство сѐ додека не ја освоија Визиготите во 507 година по Христос.
Фотографија: Caos30
Грофовства и самостојност
Во 711 година Каталонија ја освоија Арапите. Карло Велики го запре нивниот продор во 732 година кај Тур на Лоара, а веќе во 759 година северот на Каталонија стана повторно христијански. Во 1137 година каталонските грофовства влегоа во сојуз со кралството Арагон. Во 13. и почетокот на 14. век Арагонското кралство владее со западното Средоземје и ги освои Мајорка (на сликата) и Валенсија.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archiv
Автономија до војната за престоли
Во 13. век се создаваат институции на каталонска самоуправа, наречени „Generalidad de Catalunya". По обединувањето на земјите под круната на Арагон со кралството Кастиља во 1476 година, Арагон можеше да ги задржи своите автономни иституции сѐ до завршувањето на шпанската војна за престоли (1714 година) - со пауза за време на селската буна (на сликата) од 1640 до 1659 година.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Годишнина на еден пораз
Откако Барселона на 11 септември 1714 година ја освои бурбонскиот крал Филип V каталонските институции се распуштени и ѝ е ставен крај на самоуправата. Секој 11 септември Каталонците се потсетуваат на укинувањето на нивните автономни права (на сликата се демострациите од 2015 година во Барселона).
Фотографија: Getty Images/AFP/L. Gene
Федерални идеи и прва шпанска република
Откако абдицираше Амадео I на 10 фебруари 1873 година е прогласена првата Шпанска Република, која траела помалку од една година. Симпатизерите на републиката се неединствени. Едните сакаа централистичка република, другите федерален систем. Симпатизер на федерализмот бил и Франциско Пи и Марагал (на сликата), еден од петте претседатели на краткотрајната република.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Неуспешен обид во 19 век
Обидот Каталонија во Шпанската република да создаде сопствена држава дополнително го заостри конфликтот меѓу републиканците. Во 1874 година повторно е воспоставена монархија на чело со Алфонсо XII (на сликата) од династијата Бурбон.
Во периодот меѓу 1923 и 1930 година, генералот Примо де Ривера воспоставува во Шпанија диктатура, со помош на кралот Алфонсо XII, војската и свештенството. Каталонија станува центар на опозицијата и отпорот. Политичарот Франческ Масиа (на сликата) успева да избори за Каталонија важни автономни права по крајот на диктатурата.
Самоуправа во втората Шпанска Република
За време на втората Шпанска Република, каталонските пратеници го изработија Статусот на автономија од Нурија, кој во 1932 година го прифати и шпанскиот парламент. Франческ Масиа по изборите за каталонскиот парламент беше избран и за претседател на самоуправата на Каталонија. Победата на генералот Франко во шпанската граѓанска војна (1936-1939),меѓутоа значеше крај на втората Шпанска Република.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo
Крај на сите слободи под Франко
Режимот на Франко (1939-1975) за Каталонија значеше и укинување на демократските слободи: забрана на сите политички партии и прогон на нивните активисти, укинување на автономниот статус и потиснување на каталонскиот јазик и култура.
Фотографија: picture alliance/AP Photo
Повторно воспоставување на автономијата со нов статут
По првите слободни избори по падот на Франковата диктатура „Generalidad de Catalunya“, во 1977 година е привремено повторно воспоставена. Врз основа на шпанскиот демократски устав од 1978 година, Каталонија наредната година доби нов статус на автономија.
Жорди Пујол, долгогодишен претседател на владата на Каталонија
Првиот статус за автономија по времето на Франко ги признава самостојноста на Каталонија и каталонскиот како самостоен јазик. Во споредба со статусот од 1932, проширени се овластувањата на Каталонија во областа на образованието и културата, но се ограничени во областа на правосудството, финансиската управа и јавниот поредок. Жорди Пујол беше претседател на каталонската влада од 1980 до 2013 год.
Фотографија: Jose Gayarre
Јакнење на самосвеста
Стремежот на Каталонците за независност повторно се засили во последниве години. Во 2006 Каталонија доби нов статус на автономија со проширени овластувања. Но, по тужбата на конзервативаната партија ПП, шпанскиот Уставен суд ги укина проширените овластувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Прв обид за референдум
Референдум за незвависност на Каталонија беше предвиден за 9 ноември 2014 година. Неговото прво прашање гласеше: „Сакате ли Каталонија да биде држава?“ Кој ќе се изјаснеше „За“ требаше потоа да одговори на прашањето „Сакате ли таа држава да биде независна?“. Но, Уставниот суд го стави гласањето надвор од сила.
Фотографија: Reuters/G. Nacarino
Двобој на двајца премиери
Од јануари 2016 година Карлес Пуџдемон е претседател на каталонската влада. Тој го продолжува националистичкиот курс на својот претходник Артур Мас и и покрај сите напори и полициско насилство на 1 октомври 2017 година го спроведе референдумот за независност, кој шпанскиот премиер Маријано Рахој го отфрла како противуставен.
