Каталонија: „Рахој никому не му излегува во пресрет“
Фридел Таубе
1 ноември 2017
Регионалната влада во Барселона е развластена, изборите се распишани за 21. декември, но како натаму? Мадрид треба да биде воздржан, советува експертот Гинтер Мајнхолд од берлинската Фондација за наука и политика.
Реклама
Дојче веле: Ситуацијата во Каталонија дополнително се комплицираше, регионалната влада во Барселона е сменета. Што сега, дали принудните мерки ќе го ослабат сеператистичкиот табор или ќе му дадат замав?
ДВ: Уште пред минатиот петок беше јасно дека прогласувањето независност нема реални шанси. Зарем на сеператистичкото движење не му е јасно дека удира со глава во ѕид?
Сепаратистите на чело со Карлес Пуџдемон во секој случај сакаа забивање на тој „политички колец“. Ја испратија во светот Декларацијата за независност и рекоа: „Тоа е сега појдовна точка за преговори“, барем така се толкуваше нивниот потег. Никој не верува дека со тоа се покрена процес на измени на Уставот, иако некои се обидуваат тоа така да го претстават. Сега е јасно: следната политички референтна точка се изборите на 21. декември. Најголем дел од каталонските партии веќе сега се подготвуваат за нив, мислам дека акутната фаза на ескалација е завршена.
ДВ: Дали Маријано Рахој е волен да им излезе во пресрет на Каталонците во поглед на финансиите?
Тој никому не излегува во пресрет, зашто е целосно фокусиран на победа над заговорниците на 21. декември. Во тој случај во Барселона би бил избран нов регионален парламент, кој би ја повлекол Декларацијата за независност или би ја претворил во преговарачки документ. За него преговорите се можни дури откако ќе биде конституиран новиот, легален парламент.
ДВ: Токму опишавте како би изгледало сценариото доколку на 21. декември победи про-шпанскиот табор. Но, што во спротивен случај, ако изборите во Каталонија завршат во корист на сеператистите?
Како и во првиот случај, прво ќе бидат неопходни преговори. Би требало да се разговара околу ширењето на движењето за независност, да се рагледаат прашањата за условите за автономија, во краен случај и условите за можна сувереност.
ДВ: Дали шпанската држава е сѐуште погодна за каталонска автономија? Или на земјата ѝ е потребна федерална структура?
Решавачка точка е што каталонското движење се изјаснува против федерално уредување, зашто притоа може да станува збор само за федерализам на разлики. Каталонија има историски идентитет и затоа кон неа е потребен поинаков однос отколку кон другите регионални идентитети. Затоа, германскиот модел на премин од централистичка во сојузна земја е тешко замислив во Шпанија. Сепак, има смисол да се извршат промени во статусот на автономија. Моментно, многу работи зависат од добрата волја на шпанскиот премиер.
ДВ: Политичките односи меѓу Мадрид и Барселона сега се затруени. Дали е можно санирање на пукнатините?
Се надевам дека изборите ќе придонесат кон тоа. Тоа е момент кога суверенот изрекува суд и на тој начин ги става вон сила владините политички игри. Сметам дека и покрај сите полемизирања, ситуацијата ќе се смири и политичките редови ќе претрпат преуредување.
Гинтер Мајнхолд е заменик-директор на берлинската Фондација за наука и политика. Неговите истражувања меѓу другото вклучуваат и теми како Латинска Америка, Шпанија и организиран криминал.
Историјата на каталонското движење за независност
Стремежот на Каталонците за независност има долга историја. А во текот на таа историја имало подеми и падови, засилување на автономното право и угнетување. Ова се некои од најзначајните случувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Богато античко наследство
Каталонија рано ја населиле Фениќаните, а потоа Етрурците, па Грците. Грците ги населиле пред сѐ Росас и Ампуриас (на сликата). Римјаните продолжиле со изградба на населби и инфрастукура. Каталонија остана дел од Римското царство сѐ додека не ја освоија Визиготите во 507 година по Христос.
Фотографија: Caos30
Грофовства и самостојност
Во 711 година Каталонија ја освоија Арапите. Карло Велики го запре нивниот продор во 732 година кај Тур на Лоара, а веќе во 759 година северот на Каталонија стана повторно христијански. Во 1137 година каталонските грофовства влегоа во сојуз со кралството Арагон. Во 13. и почетокот на 14. век Арагонското кралство владее со западното Средоземје и ги освои Мајорка (на сликата) и Валенсија.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archiv
Автономија до војната за престоли
Во 13. век се создаваат институции на каталонска самоуправа, наречени „Generalidad de Catalunya". По обединувањето на земјите под круната на Арагон со кралството Кастиља во 1476 година, Арагон можеше да ги задржи своите автономни иституции сѐ до завршувањето на шпанската војна за престоли (1714 година) - со пауза за време на селската буна (на сликата) од 1640 до 1659 година.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Годишнина на еден пораз
Откако Барселона на 11 септември 1714 година ја освои бурбонскиот крал Филип V каталонските институции се распуштени и ѝ е ставен крај на самоуправата. Секој 11 септември Каталонците се потсетуваат на укинувањето на нивните автономни права (на сликата се демострациите од 2015 година во Барселона).
Фотографија: Getty Images/AFP/L. Gene
Федерални идеи и прва шпанска република
Откако абдицираше Амадео I на 10 фебруари 1873 година е прогласена првата Шпанска Република, која траела помалку од една година. Симпатизерите на републиката се неединствени. Едните сакаа централистичка република, другите федерален систем. Симпатизер на федерализмот бил и Франциско Пи и Марагал (на сликата), еден од петте претседатели на краткотрајната република.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Неуспешен обид во 19 век
Обидот Каталонија во Шпанската република да создаде сопствена држава дополнително го заостри конфликтот меѓу републиканците. Во 1874 година повторно е воспоставена монархија на чело со Алфонсо XII (на сликата) од династијата Бурбон.
Во периодот меѓу 1923 и 1930 година, генералот Примо де Ривера воспоставува во Шпанија диктатура, со помош на кралот Алфонсо XII, војската и свештенството. Каталонија станува центар на опозицијата и отпорот. Политичарот Франческ Масиа (на сликата) успева да избори за Каталонија важни автономни права по крајот на диктатурата.
Самоуправа во втората Шпанска Република
За време на втората Шпанска Република, каталонските пратеници го изработија Статусот на автономија од Нурија, кој во 1932 година го прифати и шпанскиот парламент. Франческ Масиа по изборите за каталонскиот парламент беше избран и за претседател на самоуправата на Каталонија. Победата на генералот Франко во шпанската граѓанска војна (1936-1939),меѓутоа значеше крај на втората Шпанска Република.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo
Крај на сите слободи под Франко
Режимот на Франко (1939-1975) за Каталонија значеше и укинување на демократските слободи: забрана на сите политички партии и прогон на нивните активисти, укинување на автономниот статус и потиснување на каталонскиот јазик и култура.
Фотографија: picture alliance/AP Photo
Повторно воспоставување на автономијата со нов статут
По првите слободни избори по падот на Франковата диктатура „Generalidad de Catalunya“, во 1977 година е привремено повторно воспоставена. Врз основа на шпанскиот демократски устав од 1978 година, Каталонија наредната година доби нов статус на автономија.
Жорди Пујол, долгогодишен претседател на владата на Каталонија
Првиот статус за автономија по времето на Франко ги признава самостојноста на Каталонија и каталонскиот како самостоен јазик. Во споредба со статусот од 1932, проширени се овластувањата на Каталонија во областа на образованието и културата, но се ограничени во областа на правосудството, финансиската управа и јавниот поредок. Жорди Пујол беше претседател на каталонската влада од 1980 до 2013 год.
Фотографија: Jose Gayarre
Јакнење на самосвеста
Стремежот на Каталонците за независност повторно се засили во последниве години. Во 2006 Каталонија доби нов статус на автономија со проширени овластувања. Но, по тужбата на конзервативаната партија ПП, шпанскиот Уставен суд ги укина проширените овластувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Прв обид за референдум
Референдум за незвависност на Каталонија беше предвиден за 9 ноември 2014 година. Неговото прво прашање гласеше: „Сакате ли Каталонија да биде држава?“ Кој ќе се изјаснеше „За“ требаше потоа да одговори на прашањето „Сакате ли таа држава да биде независна?“. Но, Уставниот суд го стави гласањето надвор од сила.
Фотографија: Reuters/G. Nacarino
Двобој на двајца премиери
Од јануари 2016 година Карлес Пуџдемон е претседател на каталонската влада. Тој го продолжува националистичкиот курс на својот претходник Артур Мас и и покрај сите напори и полициско насилство на 1 октомври 2017 година го спроведе референдумот за независност, кој шпанскиот премиер Маријано Рахој го отфрла како противуставен.