Каталонците против нови избори - на потег е Мадрид
Мариел Милер
27 октомври 2017
Каталонскиот премиер одлучи против предвремени регионални избори и со тоа против приближување кон Мадрид. Таму денеска се очекува шпанскиот Сенат да ја запечати судбината на сепаратистичката влада во Каталонија.
Реклама
Тој размислувал за можноста за нови избори, но потоа одлучил против тоа, рече Карлес Пуџдемон во телевизискиот говор во Барселона. Не можел да биде сигурен дека заканувачките мерки најавени од шпанската централна влада така би можеле да се избегнат. Каталонскиот регионален парламент сега треба да одлучи за натамошните постапки, рече Пуџдемон. А парламентот не одлучи, но дискутираше жестоко. Првично беше планирано пратениците да се состанат за да одлучуваат за одговорот на Барселона на воведување принудните мерки од страна на централната влада во Мадрид. Но, по говорот на Пуџдемон, агендата се смени.
Монолозите на Пуџдемон
Пуџдемон цел ден ја играше својата омилена игра: мачка и глушец. Со медиумите, со студентите кои протестираа пред претседателската палата, со опозицијата. Тој се плаши да влезе во расправа, обвини лидерката на опозицијата Инес Аримадас во парламентот. „Да држите монолози, тоа можете да го правите добро, токму како и денеска. Но, вие не сакате да го водите дијалогот што секогаш го барате“. Опозицијата го покани веќе 15 пати на разговори за „каталонскиот проблем“. „И знаете ли колку пати ја прифативте понудата? Ниту еднаш!“ Аримадас зборува неконвенционално, напаѓа остро, без завиени реченици. Сосема поинаку од Пуџдемон. Тој е познат по неговиот комплициран начин на изразување. За време на обраќањата на опозицијата, тој седеше мирно, гледаше и слушаше, а понекогаш се смееше кога го критикуваа. А тоа не престануваше.
Повлечи-потегни
Аримадас имено ни оддалеку немаше завршено. „Ниту 'Процесот' не е толку кафкијански колку она што Вие го правите тука", му се обрати на Пуџдемон. „Дали е ова нормално, што се случи денеска, овој срам? Го губиме секој кредибилитет на меѓународно ниво. Не смеете да им го правите тоа на Каталонците“.
Што се случи? Пуџдемон го закажа својот говор за пладне, па го одложи за еден час, а потоа беше целосно откажан за на крајот, неколку часа подоцна, навистина да го одржи.
Ваквото повлечи-потегни ги открива длабоките пукнатини во неговата влада: ПДеКат (Каталонска европска демократска партија), на која ѝ припаѓа, е поделена на два табора. Умерениот дел го притискал Пуџдемон сѐ до првичниот термин за говорот да распише предвремени регионални. Тврдокорните во партијата пак барале независност по секоја цена.
Кога потоа каталонските медиуми јавија дека Пуџдемон дури и одредил датум за изборите, 20 декември, и кога веднаш потоа беа обзнанети оставките на двајца пратеници и партиски колеги на Пуџдемон, збрката беше перфектна. Еден од нив, градоначалник на место во северна Каталонија, својот чекор го образложи со тоа дека не може да прифати нови избори без прогласување на независност. Алберт Батаља преку Твитер порача: „Почит кон одлуката, но јас воопшто не ја споделувам“.
Конечно, под влијание на повеќе фактори, Пуџдемон повторно го промени ставот. Тврдиот, бескомпромисен дел од неговата коалиција на крајот победи. Резултатот: нема предвремени избори. Барем засега.
„Вратата сѐ уште не е затворена“
Хавиер Гарсија Албиол, претседател на каталонскиот огранок на владејачката Нардона партија (ПП) на шпанскиот премиер Маријано Рахој, обично не е воздржан говорник кога станува збор за критиката на поддржувачите на независноста. Сепак, на почетокот изгледа малку беспомошен. Неговата партија не е во состојба да согледа како треба да се одвиваат нештата во наредните часови. Сите овие промени на термините и него би го збуниле како и сите други. „Јас сум апсолутно убеден во тоа дека никој, дури и кај нив не знае како натаму“, вели Албиол. А очигледно нештата ќе продолжат да се одвиваат без претстава и без план.
Но на Пуџдемон, според Албиол, му останува уште една последна шанса. Тој му порача: „Ве молам, дојдете утре во шпанскиот Сенат и говорете и аргументирајте пред сите оние кои Ве поддржуваат и оние кои не ги делат Вашите ставови." Албиол се нуди лично да го придружува Пуџдемон во Мадрид.
Денеска, шпанската влада има намера од Сенатот, меѓу другото, да добие одобрение за распишување на новите избори во Каталонија. Ова, како и развластувањето на владата Пуџдемон, шпанскиот премиер Рахој минатата сабота го најави како одговор на заканата за отцепување на Каталонија. Со тоа Рахој за почеток го применува членот 155 од Уставот со кој може на „бунтовните региони“ да им биде укината автономијата.
Историјата на каталонското движење за независност
Стремежот на Каталонците за независност има долга историја. А во текот на таа историја имало подеми и падови, засилување на автономното право и угнетување. Ова се некои од најзначајните случувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Богато античко наследство
Каталонија рано ја населиле Фениќаните, а потоа Етрурците, па Грците. Грците ги населиле пред сѐ Росас и Ампуриас (на сликата). Римјаните продолжиле со изградба на населби и инфрастукура. Каталонија остана дел од Римското царство сѐ додека не ја освоија Визиготите во 507 година по Христос.
Фотографија: Caos30
Грофовства и самостојност
Во 711 година Каталонија ја освоија Арапите. Карло Велики го запре нивниот продор во 732 година кај Тур на Лоара, а веќе во 759 година северот на Каталонија стана повторно христијански. Во 1137 година каталонските грофовства влегоа во сојуз со кралството Арагон. Во 13. и почетокот на 14. век Арагонското кралство владее со западното Средоземје и ги освои Мајорка (на сликата) и Валенсија.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archiv
Автономија до војната за престоли
Во 13. век се создаваат институции на каталонска самоуправа, наречени „Generalidad de Catalunya". По обединувањето на земјите под круната на Арагон со кралството Кастиља во 1476 година, Арагон можеше да ги задржи своите автономни иституции сѐ до завршувањето на шпанската војна за престоли (1714 година) - со пауза за време на селската буна (на сликата) од 1640 до 1659 година.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Годишнина на еден пораз
Откако Барселона на 11 септември 1714 година ја освои бурбонскиот крал Филип V каталонските институции се распуштени и ѝ е ставен крај на самоуправата. Секој 11 септември Каталонците се потсетуваат на укинувањето на нивните автономни права (на сликата се демострациите од 2015 година во Барселона).
Фотографија: Getty Images/AFP/L. Gene
Федерални идеи и прва шпанска република
Откако абдицираше Амадео I на 10 фебруари 1873 година е прогласена првата Шпанска Република, која траела помалку од една година. Симпатизерите на републиката се неединствени. Едните сакаа централистичка република, другите федерален систем. Симпатизер на федерализмот бил и Франциско Пи и Марагал (на сликата), еден од петте претседатели на краткотрајната република.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Неуспешен обид во 19 век
Обидот Каталонија во Шпанската република да создаде сопствена држава дополнително го заостри конфликтот меѓу републиканците. Во 1874 година повторно е воспоставена монархија на чело со Алфонсо XII (на сликата) од династијата Бурбон.
Во периодот меѓу 1923 и 1930 година, генералот Примо де Ривера воспоставува во Шпанија диктатура, со помош на кралот Алфонсо XII, војската и свештенството. Каталонија станува центар на опозицијата и отпорот. Политичарот Франческ Масиа (на сликата) успева да избори за Каталонија важни автономни права по крајот на диктатурата.
Самоуправа во втората Шпанска Република
За време на втората Шпанска Република, каталонските пратеници го изработија Статусот на автономија од Нурија, кој во 1932 година го прифати и шпанскиот парламент. Франческ Масиа по изборите за каталонскиот парламент беше избран и за претседател на самоуправата на Каталонија. Победата на генералот Франко во шпанската граѓанска војна (1936-1939),меѓутоа значеше крај на втората Шпанска Република.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo
Крај на сите слободи под Франко
Режимот на Франко (1939-1975) за Каталонија значеше и укинување на демократските слободи: забрана на сите политички партии и прогон на нивните активисти, укинување на автономниот статус и потиснување на каталонскиот јазик и култура.
Фотографија: picture alliance/AP Photo
Повторно воспоставување на автономијата со нов статут
По првите слободни избори по падот на Франковата диктатура „Generalidad de Catalunya“, во 1977 година е привремено повторно воспоставена. Врз основа на шпанскиот демократски устав од 1978 година, Каталонија наредната година доби нов статус на автономија.
Жорди Пујол, долгогодишен претседател на владата на Каталонија
Првиот статус за автономија по времето на Франко ги признава самостојноста на Каталонија и каталонскиот како самостоен јазик. Во споредба со статусот од 1932, проширени се овластувањата на Каталонија во областа на образованието и културата, но се ограничени во областа на правосудството, финансиската управа и јавниот поредок. Жорди Пујол беше претседател на каталонската влада од 1980 до 2013 год.
Фотографија: Jose Gayarre
Јакнење на самосвеста
Стремежот на Каталонците за независност повторно се засили во последниве години. Во 2006 Каталонија доби нов статус на автономија со проширени овластувања. Но, по тужбата на конзервативаната партија ПП, шпанскиот Уставен суд ги укина проширените овластувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Прв обид за референдум
Референдум за незвависност на Каталонија беше предвиден за 9 ноември 2014 година. Неговото прво прашање гласеше: „Сакате ли Каталонија да биде држава?“ Кој ќе се изјаснеше „За“ требаше потоа да одговори на прашањето „Сакате ли таа држава да биде независна?“. Но, Уставниот суд го стави гласањето надвор од сила.
Фотографија: Reuters/G. Nacarino
Двобој на двајца премиери
Од јануари 2016 година Карлес Пуџдемон е претседател на каталонската влада. Тој го продолжува националистичкиот курс на својот претходник Артур Мас и и покрај сите напори и полициско насилство на 1 октомври 2017 година го спроведе референдумот за независност, кој шпанскиот премиер Маријано Рахој го отфрла како противуставен.