Големо количество месо се консумира особено во Европа, САД и Австралија. Масовното консумирање предизвикува болести, предупредуваат нутриционистите. Кога станува збор за јадење месо, помалку е повеќе.
Реклама
Сендвич со салама за појадок, гулаш за ручек и скара со пријателите навечер - во ваков еден ден на чинијата може да заврши многу месо. Во САД и Австралија секој човек просечно консумира по 100 килограми месо годишно, во Европа - околу 80 килограми, а во Германија околу 60 килограми по глава на жител годишно.
Тоа е премногу. Премногу за животната средина, за што не се работи во овој текст. Премногу за да може да се чуваат како што треба животните кои се одгледуваат за да се задоволи огромната глад за месо. Но, во текстот не се работи ни за тоа. Количеството на месо што се јаде во индустријализираните земји е премногу и за сопственото здравје.
До здравје со „супер храна“
Етикетата „супер храна“ која ја носат киноа и чиа семките, како и акаи и гоџи бобинките, им донесе голема популарност. Но, слично дејство имаат и некои „вообичаени“ сорти овошје и зеленчук.
Фотографија: picture-alliance/dpa/H. Hollemann
Зелена зелка
Зелената зелка во Германија назима е класика. Се јаде традиционално со колбаси, особено во северниот дел на земјата. Но, и без колбаси е особено корисна. Содржи антиоксиданси, како витамин Ц, Е и К, како и фолна киселина, калиум, калциум и магнезиум.
Фотографија: picture-alliance/dpa/H. Hollemann
Цвекло
Цвеклото е исто така германска зимска класика. Се бере наесен и може да се чува со месеци. Во студените и темни месеци тоа дава боја и витамини. Традиционално се вели дека цвеклото ги зајакнува слабите, ги охрабрува срамежливите и ги усреќува тажните. Некои истражувања дури тврдат дека ја поттикнува и желбата за секс.
Фотографија: picture-alliance/Arco Images/Larssen G.
Коприва
Копривата пече, се шири многу бргу и во повеќето градини се корне како плевелот. Но, таа има толку многу хранливи состојки, што кога ја испитале детално, научниците не можеле да веруваат во она што го виделе. Таа содржи двапати до четирипати повеќе железо од спанаќот, повеќе калциум од млекото и тони витамин А, Ц и Е. А, и кога ќе се попари, веќе не е „опасна“ и не пече.
Фотографија: wilderwegesrand.de
Цреши
Црешите се еден од најважните видови овошје во Германија. Тие помагаат во спречување на мускулни заболувања и проблеми со крвотокот, го зајакнуваат имунолошкиот систем и ја подобруваат функцијата на мозокот. Студиите покажуваат дека црешата има и мелатонин, хормон кој го регулира циклусот на будност и спиење, поради што е добра против несоница.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Gollnow
Боровинки
Боровинките се вбројуваат во овошјето со највисок процент на антиоксиданси и други хранливи материи, поради што се во врвот на листата на супер храна. Во еден германски град боровинките се посебно во фокусот - во Егезин, во покраината Мекленбург Предна Померанија, кој се нарекува и „град на боровинките“, секоја година се одржува „фестивал на боровинките“ и се избира „кралица на боровинките“.
Фотографија: Colourbox
Волчји трн
Бобинките на волчјиот трн (некаде познат и како кучешки трн) содржат повеќе витамин Ц од портокалите или лимоните. За веганците овие плодови се интересни поради високиот процент на витаминот Б12, каков што инаку може да се најде само уште во производите од животинско потекло. Волчјиот трн во Германија важи за типичен специјалитет во регионот на Балтичкото Море.
Фотографија: Colourbox
Црни рибизли
Како извонредна супер храна постојано се нагласуваат гоџи-бобинките, но во Европа и Азија црните рибизли се овошје кое има исто толку витамини и други состојки важни за здравјето. Притоа, во споредба со гоџи-бобинките, црните рибизли имаат само една седмина од калориите, се разбира само под услов да не се конзумираат во облик на мармалад или ликер.
Фотографија: Colourbox
Јаболка
Дека јаболката се здрави знае секој во Германија. Тие тука се најважното овошје. Секој германски граѓанин во просек јаде по 17 килограми годишно. Јаболката се грицкаат помеѓу оброците зашто имаат малку калории, а полни се со антиоксиданси кои им годат на мозокот, срцето, кожата и коските. Јаболката го намалуваат ризикот од дијабетес тип 2.
Фотографија: pictue-alliance/dpa/P. Pleul
Семки од тиква
Тиквите првично се одгледувале во северна и јужна Америка, но во меѓувреме се распространети во целиот свет и добро успеваат и во Германија. Семките од тиква се извонреден извор на протеини, есенцијални Омега 3 заситени масти и баластни материи, а имаат и голема концентрација на минерали, како магнезиум и цинк.
Фотографија: Colourbox
Ленено семе
Лененото семе е богато со хранливи состојки, има многу протеини, баластни материи, витамин Б и минерали. Традиционално германско јадење се компири со урда и ленено масло. Но лененото семе е вкусно и кога ќе се стави во леб или житарки.
Фотографија: picture-alliance/ZB/P. Pleul
Прокељ
Многу луѓе не го сакаат прокељот поради малку горчливиот вкус. Но, желбата за негово конзумирање можеби ќе се зголеми ако се знае дека тој е вистинска хранлива бомба. Само 100 грама прокељ ја покриваат дневната потреба од витамин Ц и К. Зеленчукот е и извонреден извор на железо, содржи фолна киселина и калциум, а наводно помага и за регулација на хормоналниот статус.
Фотографија: Colourbox
Шипинки
Шипинките во Германија ги има на крајот на есента и назима. Тие се полни со витамин Ц и каротиноиди. Чајот од шипинки или мармаладот се многу популарни, но трговците продаваат главно производи од плодови кои се увезени. Во покраината Баден Виртемберг меѓутоа има дури и био-фарма на која се садат шипинки.
Фотографија: picture-alliance/dpa/F. Kraufmann
12 фотографии1 | 12
Германското здружение за исхрана (ДГЕ) затоа препорачува консумирање најмногу 600 грама месо неделно. Според најновиот објавен извештај за исхрана на ДГЕ, мажите во Германија консумираат речиси двојно повеќе. Мета-анализите вклучени во студијата покажуваат дека големата потрошувачка на црвено и преработено месо има прилично неповолно влијание врз одредени ризици од болести, пишува ДГЕ во соопштението за печатот што го придружува извештајот.
Кои болести ги предизвикува месото?
Волтер Вилет веќе 40 години се занимава со поврзаноста меѓу исхраната, болеста и здравјето. Тој е професор по епидемиологија и исхрана на училиштето за јавно здравје Харвард Т.Х. Чан во Бостон.
На прашањето за главните здравствени проблеми кои ги предизвикува јадењето месо, тој ги именува кардиоваскуларните болести и дијабетес тип 2. Особено голема штета предизвикува црвеното месо, значи месото од говеда, свињи, јагниња или кози.
Вегански стек од 3Д-печатач
01:37
„Црвеното месо е богато со заситени масти, што го зголемуваат ЛДЛ-холестеролот во крвта и кои се дефинитивна причина за срцеви удари“, вели Вилет. Во исто време, црвеното месо речиси не содржи полинезаситени масни киселини. Тие пак го намалуваат нивото на маснотии во крвта, а со тоа и ризикот од срцеви заболувања.
Црвеното месо го зголемува факторот на ризик - триметиламиноксид, или скратено TMAO. Тоа доведува до абнормална акумулација на холестерол и други масти во артериите, што се нарекува атеросклероза (форма на артериосклероза). Според едно американско истражување од 2019 година, првите знаци на атеросклероза стануваат забележливи по краткотрајно екстремно консумирање црвено месо. Екстремно значи две порции месо дневно. Многу Европејци консумираат толку месо.
Истражувачите исто така се сомневаат дека јадењето црвено месо влијае и врз работата на бубрезите. Тие забележале дека по оброк со месо бубрезите биле помалку ефикасни во чистењето на TMAO.
Во цивилизација, а во склад со природата
03:47
This browser does not support the video element.
Месото го зголемува ризикот од дијабетес тип 2
Волтер Вилет бил лично вклучен во некои студии кои ја испитувале врската помеѓу јадењето месо и дијабетес мелитус, познат и како дијабетес тип 2.
Според истражувањата, црвеното месо особено го поттикнува развојот на дијабетес. Во друга студија, Вилет и неговите колеги откриле и врска помеѓу зголемениот ризик од дијабетес и месото на скара или месото печено на висока температура. Резултатот се однесува не само на говедскиот стек, туку и на пилешкиот бут.
Податоците на Светската здравствена организација покажуваат дека во Европа од дијабетес страдаат околу 60 милиони луѓе. Тој број и натаму се зголемува. Дијабетесот „може во голема мера да се избегне со здрава исхрана и доволно вежбање“, информира СЗО на својата веб-страница.
Се разбира, месото притоа е само една варијабла. „Да не се консумира месо, а да се пијат засладени пијалоци, не носи ништо, ниту една здравствена придобивка“, вели Вилет. Оној кој се храни од помфрит и кока кола, може да биде и вегетаријанец и дијабетичар во исто време.
Чинија што раскажува приказна
03:32
This browser does not support the video element.
Дали месото предизвикува рак?
Во различни студии ризикот од развој на одредени видови на рак е поврзан со консумирањето месо. Притоа, како особено проблематични се нагласуваат црвеното и преработеното месо, како колбаси, шунка и салама.
Меѓутоа, во 2019 година, публикацијата на тим научници од таканаречениот NutriRECS конзорциум се најде на насловните страници со својата препорака возрасните да продолжат да консумираат црвено и преработено месо како досега.
Публикацијата наиде на критики од експерти бидејќи, како што дури пишуваат и самите автори, препораките се засновале на исклучително слаби докази. Три од петте мета-анализи кои авторите на конзорциумот ги користеле како основа за својата препорака покажале дека црвеното и преработеното месо доведуваат до поголема смртност од рак.
Друга мета-анализа од 2021 година дојде исто така до заклучок дека големата глад за месо значително го зголемува ризикот од рак на дојка и на дебелото црево, на пример. Освен тоа, при пржењето се создаваат и други канцерогени материи.
Може ли да се откажам од месо?
Многу луѓе се убедени дека месото е едноставно дел од здравата исхрана. Навистина, ова е точно во регионите каде што е тешко да се одгледуваат зеленчук и мешунки и каде што луѓето се упатени на хранливите материи што ги обезбедува месото од нивните животни.
„Се разбира, месото има и вредни состојки“, вели Волтер Вилет. Пилешкото месо е помалку штетно од црвеното месо, а рибата исто така може да придонесе за здрава исхрана. Никој не мора целосно да се откаже од месо и животински производи за да остане здрав. И обратно - вегетаријанците и веганите исто така можат да бидат здрави.
„Најдоброто нешто е исхрана заснована претежно на растителна основа“, вели нутриционистот. Јаткастите плодови, мешунките и производите од соја се добри извори на протеини. Зеленчукот содржи и многу растителни влакна и фитамини кои го намалуваат ризикот од кардиоваскуларни болести, дијабетес и дебелина.
Диета заснована претежно на растителна исхрана придонесува и за заштита на животната средина и за благосостојбата на животните. Затоа Волтер Вилет смета дека кога се одговара на прашањето колку месото е опасно по здравјето мора да се земат предвид и еколошките последици од неговото консумирање. „Нема здрави луѓе без здрава планета“, потенцира тој.
Германците и нивната љубов кон брза храна
Од колбаси со кари до сендвич со ќофте од инсекти: културата на сендвичарници и брза храна во Германија е драстично променета. Она што некогаш било презирано, денес е прифатено и ги отсликува различните животни стилови.
Фотографија: picture-alliance/D. Bockwoldt
Колбас со кари
Колбасот со кари или каривурст во Берлин и Рурската област е речиси станат составен дел од идентитетот и се сервира често со пржени компирчиња, т.н. „Манта порција“. Германскиот познат пејач Херберт Гринемајер испеа дури и песна за него во рурски дијалект.
Фотографија: Imago/R. Wölk
Киоск за сендвичи со колбаси на скара
Помалку егзотични роднини на колбасот со кари се сендвичите со колбаси на скара,братвурст, по правило пред сендвичарницата се поставени неколку масички за стоење. Ваквите сендвичарници се посебно распространети во Берлин, но и во повеќе поголеми градови, како Келн.
Фотографија: picture-alliance/dpa/O. Berg
Сендвич со риба
Лепче со риба е некој вид северна варијанта на колбас со кари. Брзо се спрема- меѓу две половинки од лепче се става харинга (на фотографијата) или лосос, гарнирано со кромид и салата. Ова спаѓа во класиката на германската брза храна „за по пат“ и постои од почетокот на масовниот туризам во 1960-те години. Сендвич со риба е посебен заштитен знак на Хамбург - таму неизоставно треба да се проба.
Фотографија: Fotolia/Anne Katrin Figge
Киоск за пијалоци и сендвичи
Ваквите прапочетоци на германската култура на сендвичарници и киосци се наоѓаат посебно во Рурската и во Рајнската област. Во опуштена атмосфера, по крајот на работниот ден, луѓето се собираат на муабет, кафе или пиво и мала закуска - сендвич со салама или кашкавал.
Брзо подготвуваното и вкусно јадење од Италија во Германија го почнува својот победоносен поход во 1950-те години, по доаѓањето на првите италијански гастарбајтери и до денес е најомилената придобивка од странските кујни за брза храна. Сеедно дали цела во пицерија или купена како парче за по пат, пицата ужива неподелена омиленост.
Фотографија: picture-alliance/dpa/T. Kleinschmidt
Донерот се одомаќинува
Во Берлин почнал да се продава првпат во 1972, а во Ројтлинген во 1969 година, а денес донер кебап спаѓа во најомилените закуски на Германците. Најдоцна од 1990-те години го има низ цела Германија: од класичен со месо, до вегетаријански. Првично донерот настанал веројатно во 19 век во северниот дел од Турција.
Фотографија: picture-alliance/R. Schlesinger
Суши
Само до пред неколку години, суши беше нешто специјално и можеше да се јаде само во некој јапонски ресторан. Денес суши има и во сите подобро снабдени супермаркети, особено во метрополите. Некогашната тренд храна за многумина вработени луѓе е добредојдена промена и алтернатива за храната од мензите во пладневната пауза за ручек.
Фотографија: picture-alliance/dpa/R. Vennenbernd
Гастрономската култура и стилот на живеење
Во меѓувреме во Германија постојат сендвичарници и киосци за брза храна за секој вкус, па и за здравствено-свесните и еколошко ориентираните потрошувачи. Културата на сендвичарници е прилагодлива и не се сфаќа веќе само како брза храна. На фотографијата еден маж со сласт загризува во сендвич со ќофте од инсекти, чие „месо“ е произведено од ларви од еден вид бумбар.
Фотографија: picture-alliance/dpa/F. Gentsch
Подвижни сендвичарници
Ги имало уште во средниот век, а сега доживуваат ренесанса - хипермодерни подвижни киосци за брза храна на тркала. Во многу германски градови редовно, во одреден ден од неделата, се одржува уличен пазар, на кој се продаваат регионални и интернационални специјалитети од мобилни киосци.