„Нашиот систем има капитулирано пред капитализмот. Принудени сме да ја промениме стратегијата. Таа стратегија ќе цели кон два правци:

1) Почитување на човековите права
2) Создавање на политички плурализам 

Човековите права се изворни и нив ќе можеме донекаде да ги газиме. Но плураизмот е обврска од која нема бегање. Ќе ги охрабруваме да формираат партии до бескрај: леви, десни, центристички, но овие партии секако треба да се контролираат и управиваат од нас. Ние ќе ги формулираме програмите на овие партии. На нивно чело треба да се истакнат луѓе кои ќе ја поддржат стратегијата. Партијата победничка ќе плука по комунизмот по секоја основа. На тој начин ќе ги освоиме симпатиите на Западот и на антикомунистичките дисиденти. Затворениците, осудените и прогонуваните ќе велат: и овие го мразат комунизмот. Ќе се приближат и ќе нѐ подржуваат. Нас нѐ интересира нивната морална карта, ќе ги приближиме и ќе им дадеме безначајни работи. Но никогаш нема да им дозволиме да ја освојат власта, бидејќи штом добијат сила, ќе почнат да се одмазудваат и од нас направат нивни слуги. 

Во почитувањето на човековите права треба да дадеме парични надоместоци за затворениците и овозможиме станбени услови. На оние кои имаат изгубено имоти, ќе им дадеме по еден лист со кој се признава сопственоста, но имотите никогаш нема да им ги дадеме. Ќе ги вртиме во круг, од првостешени судови, кон второстепени и поради технички дефекти ќе ги враќаме на првостепена инстанца. Тоа се и онака остарени лица. Треба да внимаваме од нивните деца, на кои треба да им се даде по еден пасош и со малку притисок да ги избркаме надвор. На оние кои ќе инсистираат тврдоглаво, ќе им се нанесат повреди. Нивното богатство е наше. Бидејќи ние го создадовме. 

Материјалот, доставен од Горбачов го проучувам две години. Тие имаат многу напредувано, да ви биде јасно. Нашето истражување и платформа е спремна за изведба. Ќе има интелектуалци кои ќе се спротивстават, но ним нема да им дадеме работа. 

Мала вознемиреност можат да бидат пензионираните интелектуалци. Ним ќе им понудиме создавање на Здружение на Ветерани, ќе им дадеме по една мини пензија и ќе ги славиме. Косово е на праг на прогласување Устав. Нека шрават што сакаат, ние имаме сопствена Платформа. Сѐ е програмирано, стратегијата ви е на сите јасна и ги имаме определено патоказите за нашата мисија. Со екстремна пропаганда против комунизмот, ние, реформските комунисти, ќе ја спроведуваме стратегијата во економијата, така да идните капиталисти и сопственици бидат наши луѓе. Со оваа стратегија, за неколку мандати сегашната комунистичка класа ќе ја пресвртиме во капиталистичка класа”. 

Овој опширен воведен курзив е превод на наводното обраќање на претседателот Рамиз Алија, последниот комунистички лидер на Албанија, на тајна седница на Политичкото Биро на Партијата на Трудот на Албанија одржана во 1989 година, еден месец пред падот на Берлинскиот ѕид. Наводниот документ, објавен во албанските медиуми пред неколку години, се базирал врз друг состанок, одржан во Катовице, Полска, во 1987 година, на кој Михаил Горбачов и останатите лидери на источноевропските земји наводно изготвиле план со крајна цел да не дозволат губење на власта по падот на комунизмот. 

Објавувањето на документот предизвика остра дебата околу неговата веродостојност и автентичност. Еден од најгласните поборници за автентичноста на документот беше Сервет Плумби, поранешен претседател на парламентот на Албанија. Според него, не може да се исклучи можноста дека токму изборот на Сали Бериша и Фатос Нано е дело на Рамиз Алија и индиректна потврда за постоењето на таков пеколен план на комунистичкиот естаблишмент. Од друга страна, не мал број набљудувачи и истражувачи не се стеснуваа да го отфрлат документот како фалсификат и подметнување. Повикувањето на постоење на некаков матичен документ од некаква средба на Горбачов и европските комунистички лидери одржана во Катовице е сѐ уште предмет на дебата. За волја на вистината, некои од ставовите објавени во Документот Катовице имаат индиректни и слични по дух допирни точки со (документираното) излагање на Горбачов на 28 Јуни 1988 година пред Централниот комитет на Комунистичката партија на Советскиот Сојуз. 

Други колумни од авторот:

Катица за сѐ, Катици за ништо.

Плитки влади во Длабока Држава

Потсетувањето за овој куриозен детал ќе останеше подзаборавена егзотика на посткомунизмот доколку пред неколку дена еден пријател не ми пренесеше интересна анегдота за постоењето на сличен наратив во соседна Бугарија. Повторно според истите параметри: седнале комунисти на крај на комунизмот и се договориле како да се справат со капитализмот во надоаѓањ,ама така за тие да останат невини и поголеми капиталисти од „западњаците“. Не дека во таквите тврдења нема некои интересни совпаѓања кои можат да се согледаат со најблаг визуелен осврт врз ликовите (и нивните биографии) на чело на владеачките и опозициските партии во Тирана и Софија. Што е доволно за легитимен публицистички сомнеж, но сепак недоволно за негово третирање како сериозен, фактографски втемелен и историски несоборлив аргумент за постоењето на таков заговор.

Курто и Мурто

Во нашата реалност, духот на наводниот Договор од Катовице тлее и преживува во популарната формулација за Курто и Мурто, две глави засадени врз едно исто тело на непроменливиот естаблишмент. Таквото народно политичко суеверие не би било ништо повеќе од предрасуда, доколку не согледаме некои интригнатно индикативни точки на сличност со курзивниот вовед.

Како прво, СДСМ како наследничка на КПМ/КПЈ која никогаш не најде за сходно ниту беше притисната од јавноста да се огради и извини за петдецениското едноумие, врз чии темели ја градеше и денес ја одржува сопствената „демократичност”. За волја на вистината, освен компромитираната епизода со лустрациска имитација и селективни повици за комуњари и комуњати, не се сеќавам дека и ВМРО-ДПМНЕ се има истакнато во расветлување на комунизмот во Македонија, посебно во периодот 1970-1989. Напротив, како што потсетувавме порано, добар дел од водството на таа партија се базира(ше) врз десничарските неопатриотизми на докажани професори по марксизам и самоуправување, т.н. црвени попови, теледиригирани дијаспорни дејци, докажани соработници на УДБ, КОС, СИД и.т.н. И на крај, ДУИ како дозавчерашна десничарска, довчерашна тематска и тековна социјал-демократска циркузијада во напор за бришење од колективното паметење и историјата на сопственото дебело марксистичко-ленинистичко педигре и папочна блискост со тајните служби на (пост)комунизмот.

Пресоблекување

Ретроспективно гледано, големото пресоблекување од комунизам во капитализам не би било така лесно изведливо без помош од меѓународни партнери и нивните преференци за ликовите од комунистичкиот естаблишмент согласно парцијалните интереси. Па така, воено моќната Америка имаше слабост кон комунистичките шефови на безбедноста, полицијата и војската. Додека пак економски експлоататорната Европа со радост замижуваше кон банкарско-бизнис мешетари на комунизмот. Во таа поделба на улогите лежи денешниот двотактен однос кон состојбите во регионот. Имено, Европа преферира соработка со етаблираните посткомунистички финансови криминалци, толерантност за банковско-мафиозни операции на перење пари, оф-шор шпекулации. Додека пак Америка не се стеснува да замижи пред несофистицираните изблици на насилен криминал, на бандитизам и гангстерство. При што месечната сума на финансов криминал толериран од страна на ЕУ е рамна на годишен профит од насилниот бандитизам толериран од страна на САД. Тоа е подлогата на поделбата на улогите. Имињата на играчите и нивните надворешни спонзори кај нас и во регионот, можете сами да си ги напишете. 

Документот е можеби ретро-историски подметнат фалсификат, чија популистичка кредибилност добива на сила преку соочување со денешната реалност која нуди повеќе од доволно причини за негово третирање како доказ за постоење на некаков Комунистички Гладио, stay behind операција за сочувување на доминацијата на старата комунистичка врхушка и естаблишмент во новиот демократски и капиталистички систем.

Општеството и естаблишментот

Навраќањето кон темата за нерешениот комунистички дух вткаен во нашите провизорни демократии не е поради наводни (не)реални конспиративни документи, туку поради нешто сосема друго. Нешто што задира во самата срж на односот кон државата/земјата. Симптоматично е тоа што во речиси сите посткомунистички земји, новите „демократски” естаблишменти умешно и цинично диктираа непрекината пресија врз општествата за нивно усогласување со новите стандарди и - што е најбитно - докажување на граѓанска, идеолошка, етничка, социјална лојалност кон државата, т.е. естаблишментот. Но паралелно со тоа се цементираше отсуството на лојалност на естаблишментот кон државата и култивирање на солидарност по некои сосема други критериуми. Сумблимирани во принципот на неказнивост, како ексклузива резервирана за ликови, кругови и дружби со докажани и нераскинати врски со старото едноумие.   

Оваа дихотомија меѓу општеството и естаблишментот е основата која ја диктира заладеноста на јавноста кон системот, кон политичките партии и генерално политичкото групирање според принципи компромитирани од претходниците. Отуѓеноста на општеството од класичното политичко претставништво не е најава на анархија и на безаконие, туку е опело за сегашната ислужена и презрена политичка, интелектуална и медиумска генерација, навикната на колективистичко заташкување на сопствените потфрлања. Ерата на избор помеѓу партиски кратенки полека измира, остапувајќи пред желбата на општеството за персонификација на изборот, неговиот/неговата успешност вредна за награда или компромитација заслужна за санкција. Демократија со човечки лик, би рекле старите комунисти.