Коронавирусот и горештините: какво ќе биде летото во Европа?
Роман Гончаренко
13 април 2020
Пандемијата на коронавирусот ги истисна климатските промени од насловните страници. Но, летото наближува. И се закануваат ли и годинава на Европа рекордни температури? Експертите објаснуваат какви опасности гледаат.
Реклама
Пријатни температури, сино небо и расцветани градини – во многу места низ Европа пролетното време е фантастично. Но, не и за земјоделците кои се надеваат на дожд. Бидејќи премногу сушен период би бил закана од големи штети за посевите. Проблем со кој Европа, паралелно со пандемијата, може да се соочи на лето. Сѐ уште малку се зборува за ова.
Се чини во моментов земјоделците се повеќе загрижени за недостатокот на сезонски работници кои не може да допатуваат поради тоа што границите се затворени во справувањето со коронавирусот. Оваа и останатите карантински мерки ги ставаат во втор план сите останати теми, меѓу кои и последиците од климатските промени кои беа голема тема во јануари поради страшните пожари во Австралија и претходо во Бразилија.
Затоплувањето на земјата не исчезна
„Јануари беше премногу топол. Немаше индикации дека глобалното затоплување забавува или се намалува,“ вели Андреас Бекер од Германската метереолошка служба (ДВД) во Франкфурт. При тоа јануари и март беа доста суви, додека февруари беше врнежлив. Нивото на Рајна, најголемата река во Германија на почетокот на март во Бон беше покачено на повеќе од шест метри. Оттогаш се спушти на два метра. Тоа пак е многу пониско од долгогодишниот просек од 3,5 метри.
Германија: врело сонце и полиња во пламен
Топлотниот бран и недостатокот на дожд ги воодушевија љубителите на сончање. Сепак, постои и темна страна : шумски пожари, сува почва и овенати култури поради кои земјоделците се загрижени за својата жетва.
Фотографија: picture-alliance/dpa/D. Gohlke
Невообичаено суво
На североистокот на Германија, речиси и да немаше дожд во последните неколку месеци. Државната метеоролошка служба вели дека во покраината Саксонија-Анхалт паднале само 15 литри дожд на метар квадратен- околу една четвртина од просечното количество за овој регион. Во останатите делови од Германија паднеле само 50 литри дожд на метар квадратен што претставува половина од вообичаенато количество.
Фотографија: picture-alliance/dpa/R. Hirschberger
Непредвидливо време
И оној малку дожд кој падна, не падна рамномерно. Во мај, државната метеоролошка служба предупреди на потенцијални шумски пожари во Долна Сакасонија. Во меѓувреме на југозападот од Германија, некои градови се соочија со обилни врнежи кои поплавија подруми и патишта- како што е случај во Фишбах, во покраината Рајнланд-Фалц.
Опасноста од шумски пожари е исклучително висока во целата земја. Најкритично е во покраината Бранденбург. Во последните неколку недели, властите мораа да изгаснат над 100 пожари. Неодамна, 100 хектари шуми и ниви целосно изгореа во областа Одра-Шпре. Властите во Бранденбург изјавија дека 90 насто од пожарите се предизвикани од невнимателност на луѓето.
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Woitas
Многу работа за пожарникарите
Беа потребни 40 пожарникари и 13 часа да се угасне пожарот кој беснееше во реонот Одра-Шпре во покраината Бранденбург. Сепак, пожарот во Росток не го предизвика човечки фактор, туку во прашање е птица. Полицијата видела како птицата предизвикала кус спој на електричен кабел, кој предизвикал пожар на полето во близина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/D. Gohlke
Потрага за нови извори
Пожарникарите од покраината Сакасонија-Анхалт имаа толку многу работа што мораа да пронајдат креативен начин за да дојдат до нови резерви на вода. Поради тоа се упатиле кон блискиот базен и го наполниле резервоарот. Сушата не само што ја зголемува можноста за пожар, туку претставува и голема закан за земјоделците.
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Woitas
Рани жетви, ниски приноси
Невообичаено сувото време принуди многу земјоделци да ги жнеат своите насади порано. Од Асоцијацијата на германски земјоделци велат дека дури и во април било претопло и суво. Тоа значи дека културите ќе созреат многу порано, и покрај тоа што недоволното количество дожд довело до ниски приноси. Во меѓувреме, ненадејните обилни дождови доведоа до уште полоша ситуација- уништија дел од насадите.
Фотографија: picture-alliance/dpa/P. Pleul
Неплодна година
Компирот, шекерната трска и пченката, инаку, се жнеат на есен. Бараат многу повеќе вода од пченицата и репката. Поради невообичаените суви временски услови, германските полиња со пченка се во лоша состојба. Претседателот на Асоцијацијата на германски земјоделци, Јоаким Руквид, е песимистичен и стравува дека неплодната година би можела да го загрози изворот на приходи за многу земјоделци.
Фотографија: picture-alliance/dpa/P. Pleul
Без вода на повидок
Постојат два вида на суша: „Сушата во метеоролошки смисол се однесува на намалување на долгорочно гледаниот просек на врнежи за еден месец“, вели Штефан Тобер од Центарот за истражување на животната средина од Хелмхолц. Ова предизвикува суша во земјоделски смисол, што значи оти во почвата нема доволно вода. Тоа претставува проблем за пченицата и за ливадите на бреговите на реката Елба во Дрезден.
Фотографија: Imago/R. Michael
Вегетацијата се прилагодува на топлината
„Екстремно сушен период може да предизвика долготрајна штета за дрвјата, и обновувањето трае долго“, вели Инголф Кун од Центарот за истражување на животната средина во Хелмхолц. Вегетацијата има т.н. меморија, и може да се прилагоди доколку недостатокот на врнежи потрае неколку години. Некои градови ги повикаа граѓаните да помогнат и да ја наводнуваат вегетацијата.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Völker
Проблеми на реката Рајна
Реката Рајна и нејзините притоки се спуштија на опасно ниво, што доведе до ограничување на речниот транспорт. Канцеларијата на Сојузното оделение за пловидба и транспорт во Манхајм потврди дека додека не се подобрат условите, бродовите во горниот дел на Рајна можат да носат само 1.500 тони товар, а инаку пренесуваат 3.000 тона или повеќе.
Впрочем врнежите од дожд во февруари делумно ја компензираа загубата на влажноста на почвата во изминатите две години, вели метереологот Бекер. Летата во 2018 и 2019 година во Европа беа забележени рекордни температури со над 40 степени. Според Бекер, горниот слој важен за растенијата со корени од 20 до 50 сантиметри длабочина подобро се опоравил од земјениот слој до два метра длабочина кој е важен за дрвјата. Таму има само „остатоци“ на влажност. При тоа ситуацијата повторно се влошува поради тоа што во март речиси и да немаше врнежи – во Германија паднаа само 50% до 75% од вообичаената количина дожд. За метереолозите тоа е на граница на суша.
Суша пред сѐ во Источна Европа
Андреас Маркс од Одделот за клима на Центарот Хелмхолц за истражување на животната средина во Лајпциг јасно кажува дека во изминатите три години е забележан невообичаено висок дефицит на врнежи и тоа во цела северна Германија, во голем дел на Полска, Украина, Белорусија, Русија па сѐ до Романија.
Животната средина зема здив во време на короната
Луѓето се дома, фабриките прават пауза - тоа се одразува и на животната средина. Промените во животната средина се забележливи на најразлични начини ширум светот.
Фотографија: Getty Images/C. Furlong
Во Велс козите го заземаат просторот
Онаму каде што човекот се повлекува, животните си го враќаат животниот простор. На речиси сосема празните улици во британското крајбрежно место Ландидно, си се шета стадо диви кози. Тоа не им е првпат, но сега не им пречи никој. Додека луѓето се затворени дома, козите слободно може да се нафрлат на своето омилено јадење: грмушките крај патот.
Фотографија: Getty Images/C. Furlong
Планета на мајмуните?
Во тајландски Лопбури луѓето се навикнати на мајмуните. Но, во моментов животните се невообичаено напрегнати. Причина за нивните борби е можеби тоа што немаат доволно храна, поради тоа што нема туристи. За мајмуните во Лопбури и други за другите животни кои се навикнале да добиваат храна од луѓето, корона-кризата е голема промена.
Фотографија: Reuters/Soe Zeya Tun
Во Катманду се дише подобро
Чист планински воздух во главниот град на Непал е само желба. Катманду се вбројува во градовите со најзагаден воздух во светот. Градот лежи во долина, во која смогот е „заклучен“ од околните планини. Но, откако владата на 23 март објави забрани за излегување, градскиот сообраќај речиси замре. Оттогаш квалитетот на воздухот е значително подобар.
Помалку возила на улиците, помалку авиони на небото, помалку фабрики кои работат - корона-пандемијата и во Германија донесе намалување на штетните издувни гасови. Според прогнозите, Германија со тоа може дури и да ги постигне климатските цели за 2020 година, се разбира доколку по кризата не се испуштаат што е можно повеќе штетни гасови.
Фотографија: Reuters/Soe Zeya Tun
Кога гондолите се покриени ...
Каналите во Венеција, кои вообичаено се полни со бротчиња и гондоли, сега се празни, а водата е толку бистра, што може да се види дното. Но, тоа нема врска со подобрен квалитет на водата, објасни портпарол на градот за Си-Ен-Ен. Поради намалениот сообраќај, сега само талогот е на дното. Но, она што и овде е дефинитивно подобрено е квалитетот на воздухот.
Фотографија: Reuters/M. Silvestri
Паузата заврши?
Додека во многу земји економијата е во застој, во Кина повторно се почнува со работа, како во оваа фабрика за батерии во Анхуи. Со тоа завршува и паузата за земање здив на животната средина.
Фотографија: Getty Images/AFP
6 фотографии1 | 6
„Истовремено имаше невообичаено високи температури“, вели овој експерт. Проблемот се зголеми и поради зимите со малку снег, иако остуството на голем мраз може да има позитивен ефект. „Кога тлото е замрзнато, сосем е неважно колку врне дожд или снег,’’ вели Маркс. Според него, дождот од февруари во Германија – благодарение на благата зима – ја засити почвата со влага. Овој експерт нагласува дека три недели без врнежи во Европа се уште е нормален циклус. Сепак, зголемената стабилност на струјните движења (џет стрим) во изминатите години е невообичаена. Ова јадро на силни ветрови се движи на над десет километри височина на северната хемисфера. Кривулестата тректорија на силните ветрови обично се менува постојано, што резултира во променливи временски услови – барем досега.
„Климатските промени доведоа до тоа, северниот пол очигледно посилно да се затоплува од екваторот. Сега струјните движења се посилни на северот отколку на југот,“ вели Маркс. Последица на ова е што струјните движења веќе не се менуваат како порано. Поради тоа подолг период имаме постабилно време што во 2018 година во Германија доведе до суша, а на друго место пак имаше постојан пороен дожд.
Какво ќе биде летото 2020?
Метереолозите нерадо одговараат на прашањето какво ќе биде летото – бидејќи прогнозите за една или две недели веќе се сметаат за несигурни. Но обајцата, и Бекер и Маркс се категорични дека времето во Европа поради планините, морињата и Атлантикот е помалку предвидливо отколку на пример, Австралија која од сите страни е опкружена со вода. Сепак, и двајцата експерти претпоставуваат дека и ова лето ќе биде потопло од вообичаено. Според ДВД температурата во Германија, во просек ќе биде повисока за 0,5 до 1 степен.
Маркс, кој се потпира на актуелните податоци од Европскиот центар за средорочна временска прогноза (ЕЗМВ), смета дека во Европа не очекува не само топло, туку и суво лето. Тој вели дека топлотните периоди се променети во сите делови од светот. “Жешки денови се сметаат оние со над 30 степени. Статистички за Лајпциг очекуваме седум до осум такви дена годишно. Но во 2018 имавме 36, додека во 2019 беа 29. Тоа значи дека топлотниот период траел три до четири пати повеќе од просекот,“ објаснува Маркс. Ова има далекусежни последици за здравјето и земјоделието.
Жештините дополнителен товар врз последиците од коронавирусот
Ако се случи она што го претпоставуваат експертите, Европејците ова лето покрај можните ограничувања поради коронавирусот може да бидат соочени и со долгорочни горештини. Тоа и во нормални временски услови за старите луѓе - кои се главна ризична група и во однос на Ковид 19 – е крајно стресно.
Каде сѐ демне коронавирусот?
Коронавирус насекаде! Можеби дури и на пиперките, билетот за возење, сопственото домашно милениче. Што воопшто смеам да допирам? Ова вознемирувачко прашање си го поставуваат многумина. Еве неколку смирувачки одговори:
Досега познатите коронавируси остануваат опасни на површини како кваките околу четири-пет денови. Како и другите инфекции преку капки и SARS-CoV-2 се пренесува преку рацете и површините кои се допираат често во текот на денот. Иако вирусот е нов и затоа е прилично непознат, експертите сметаат дека и за него важат многу резултати од истражувања на други, веќе познати коронавируси.
Затоа, треба да се биде претпазлив и кога се руча во кантината на работното место - доколку таа одамна не е веќе затворена. Коронавирусите во основа можат преку кивање или кашлање на инфицирано лице да завршат на приборот за јадење или чиниите. Германскиот институт за проценка на ризици (БфР) меѓутоа пишува дека „досега не се познати инфекции со SARS-CoV-2 кои се појавиле со ваков начин на пренос“
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Kalaene
Страв од увозна стока?
Дали родителите мора да се плашат од инфекција преку играчки од увоз? Не, велат од БфР. Досега нема случаи на инфицирани лица за кои е докажано дека се заразиле преку увезени играчки или друга стока. Експертите сметаат дека вирусите немаат голема стабилност при промена на животната средина. Предизвикувачот на болеста е опасен повеќе денови пред сѐ во услови на студ и голема влажност на воздухот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Gollnow
Пакети полни вируси
Коронавирусите кои го напаѓаат човекот не се особено стабилни на суви површини. Со оглед на тоа што стабилноста на вирусите надвор од човечкиот организам зависи од могу фактори, како темпертурата и влажноста на воздухот, БфР ја смета инфекцијата по пошта за „главно неверојатна“. Сепак, институтот признава дека сѐ уште не располага со точни податоци за SARS-CoV-2.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Becker
Вирусен пинг-понг со домашното милениче?
Дали моето куче може да ме зарази мене или јас да го заразам него? Ризикот домашните миленичиња да се заразат од коронавирус е оценет како низок од страна на експертите. Но, тој не може сосема да се исклучи. Самите животни не покажуваат симптоми, значи не заболуваат. Но, доколку се инфицирани тие може преку својот здив, плунка, повраќање, урина да го пренесуваат вирусот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/AP/A. Tarantino
Опасен зеленчук?
Пренесување на SARS-CoV-2 преку контаминирани прехранбени продукти, според БфР, не е веројатно. Досега нема докажани случаи на инфицирање на ваков начин. Темелно миење на рацете пред подготовка на оброкот, и во времиња пред и по коронавирусот, е нешто што се подразбира. Со оглед на тоа што вирусите се чувствителни на топлина, загревањето на намирниците натамошно го намалува ризикот од инфекција.
Досега познатите САРС и МЕРС коронавируси не сакаат топлина, но се прилично отпорни на студ. Тие може да останат опасни дури две години на температури од минус 20 степени Целзиусови. БфР меѓутоа смирува: досега нема укажувања за ланец на инфекции со SARS-CoV-2 преку конзумирање храна, вклучително и замрзнати продукти.
Избувнувањето на КОВИД-19 има и едно добро: Кина забрани храна од диви животни. Сѐ укажува на тоа дека новиот коронавирус врз човекот е пренесен од лилјаци. Лилјаците за тоа не се виновни, зашто веројатно завршиле во супа против своја волја. Но, борбата против SARS-CoV-2 ќе трае многу подолго и ќе биде потешка од ослободувањето од храна од диви животни.
Фотографија: picture-alliance/Photoshot/H. Huan
8 фотографии1 | 8
Освен тоа многу е тешко да се носи заштитна маска на топло време. Конечно, шумските пожарите како последица на сушата може да предизвикаат загадување во воздуот од чад. Тоа за луѓе инфицирани од коронавирусот со респираторни проблеми би било дополнително оптоварување. Во секој случај, Андреас Бекер од ДВД, поради климата и Атлантикот во близина, исклучува апокалиптични пожари во Европа како оние во Австралија.