Според грчки „Катимерини“ тој може да се реализира и во наредните неколку часа, но на домашен терен сѐ уште нема потврда дали се исполнети условите за финален разговор меѓу двајцата премиери
„Не, се уште не сме разговарале. Тимовите работат на договорот, на принципите, на тоа што е разговарано. Веднаш штом ќе се оствари разговорот јас ќе ја информирам македонската јавност“, рече синоќа премиерот, одговарајќи на новинарско прашање.
Тој не го коментираше предлогот во контекст на опсегот ерга омнес, како што рече, „за да му даде шанса на преговарачкиот процес“.
„Се надевам дека денови се во прашање, затоа што следува Самитот на ЕУ. Јас верувам дека ќе се изнајде решение. Тоа е многу важно, да има решение кое ќе биде масовно поддржано од граѓаните и од сите политички партии. Но, да му дадеме шанса на процесот“, порача премиерот.
Телефонскиот разговор Заев-Ципрас беше најавуван дека ќе се одржи „во средината на неделата, најдоцна до четрток, петок“.
Извори упатени во разговорите тврдат дека двајцата премиери се во „фреквентна комуникција“, односно дека е извесно оти консултативни телефонски разговори меѓу нив се одвиваат секој ден. Но, фокусот е насочен кон разговорот во кој тие би утврдиле дека се затворени сите прашања, по што, според најавите, треба да закажат средба (планирана во Преспа), на која и официјално ќе соопштат дека е постигнат договор.
Ветото на Иванов
Засега нема коментар на македонските власти како врз процесот на финални консултации се одразува изјавата на македонскиот претседател Ѓорге Иванов дека „не прифаќа решение за прашањето за името за севкупна употреба“. Тоа значи дека тој не би ставил потпис на законот за ратификување на договорот меѓу двете земји, ако во него се предвидува опсег на употреба на името „ерга омнес“. Ваквиот став Иванов го соопшти завчера, а го повторил и на вчерашната средба со министерот за надворешни работи Никола Димитров. Од Кабинетот на претседателот во соопштението објавено по средбата нотираат дека Димитров „усно“ го информирал претседателот за последните случувања поврзани со разговорите за името, „без притоа да приложи каков било писмен документ“. Иванов нагласил дека „целиот процес наликува на личен договор меѓу премиерот Заев и премиерот Ципрас, за што нема обезбедено национален консензус во Република Македонија".
„Мојот став е дека не прифаќам решение за прашањето за името за севкупна употреба, или ерга омнес“, повторил Иванов на средбата, и потенцирал дека „склучувањето на меѓународен договор треба да биде во согласност со Уставот на Република Македонија, а не да предвидува негова измена“.
Димитров по средбата изјави дека за името е потребна највисока одговорност од сите политички фактори во земјава.
„За ова исклучително значајно прашање, што нè влече надолу и ни ја попречува иднината повеќе години, потребно е лидерство. Доколку најдеме начин да го затвориме проблемот со зачувување на идентитетот и достоинството, сите заедно ќе бидеме на вистинската страна на историјата“, рече Димитров.
Внатрешни преговори
Грчките медиуми втор ден по ред информираат за „ветото на претседателот на ПЈРМ“, а дел и коментираат дека во завршната фаза на разговорите ваквиот чекор на Иванов ги носи разговорите пред нови пречки и неизвесност.
„Македонскиот премиер е во паралелни внатрешни преговори. Ако, и само ако победи во внатрешната битка, може да дојде 'бел чад'“ пишува „Прототема“.
Според „Катимерини“ името „Република Северна Македонија“ било доминантно од трите решенија кои останале на преговарачката маса, и „за тоа биле потрошени последните 24 часа во разговорите помеѓу Грција и ПЈРМ“.
Децениски спор за името меѓу Македонија и Грција
Спорот за името меѓу Македонија и Грција траеше речиси три полни децении, и беше окончан со Преспанскиот договор. Спорот беше проследен со многу протести, блокади и вето за членството на Македонија во НАТО.
Спорот меѓу двете земји ескалираше веднаш по прогласувањето на независноста на Македонија од поранешна Југославија. Грција го блокираше приемот на земјата во ОН и признавањето од страна на Европската заедница и покрај позитивната препорака од т. н. Бадинтерова комисија.
Фотографија: Dnevnik
Забрана за зборот „Македонија“
Првичната грчка позиција на почетокот на 1990-те години беше дека во името на соседната држава не смее да се содржи зборот „Македонија“. Носители на таквата политика беа владата на премиерот Констанин Мицотакис, и подоцна особено шефот на дипломатијата Андонис Самарас. Самарас поднесе оставка и предизвика пад на владата на Мицотакис по приемот на Македонија во ОН под референцата БЈРМ.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
Привремената спогодба од 1995 година
На 13 септември 1995 година во Њујорк беше потпишана Привремената спогодба која требаше да води кон нормализација на билатералните односи. Претходно, на 6 јануари 1992 година, Македонија го смени државното знаме со симболот на сонцето од Вергина и Уставот во делот кој, според Грција,содржеше иредентистички позиции. Со тоа беше ставен крај и на 18-месечното трговско ембарго кон Македонија од Атина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Antonov
Меѓународно признавање
По спогодбата со Грција, Македонија успеа да се избори за меѓународно признавање под уставното име од 118 држави, како и да влезе во најзначајните европски и светски институции. Но, спорот остана да се влече и во децениите кои следеа. Посуштествени напори од двете страни да се реши спорот, според неофицијални информации, се направени во 2001 и 2005 година, но без успех.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
(Нe)потребна провокација
Кон крајот на 2006 година, новата влада на ВМРО-ДПМНЕ предводена од Никола Груевски одлучи да го преименува аеродромот Петровец во Скопје во „Александар Велики“. Грција остро реагира, а спорот полека се враќа на голема врата, сѐ до целосната ескалација на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Самитот во Букурешт
И покрај обидите на медијаторот Метју Нимиц со засилени дипломатски напори и под притисок на САД да се изнајде решение за спорот до самитот на НАТО во Букурешт, тоа не се случи. Атина го блокираше приемот на Македонија во воената Алијанса. На 3 април 2008 година, НАТО му порача на Скопје дека поканата за членство останува отворена доколку се најде компромис со Атина за името.
Фотографија: AP
Тужба во Хаг
Во ноември 2008 година, македонската влада одлучи да покрене тужба пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг против Грција поради ветото во Букурешт. На 5 декември 2011 година, Судот пресуди во корист на Македонија и заклучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба. Но, во истовреме Судот заклучи дека нема правна сила да ѝ нареди на Грција да го повлече ветото.
Фотографија: MIA
Антиквизација
Процесот што започна со преименувањето на аеродромот во Скопје во 2006 година, по самитот во Букурешт доби далеку пошироки димензии. Владата на ВМРО-ДПМНЕ започна со масовно преименување на објекти и улици и изградба на проектот Скопје 201, во чиј центар се наоѓа споменикот на Александар Велики (наречен Воин на коњ). Проектот чинеше повеќе од 600 милиони евра и ѝ донесе многу критики на земјата.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Преговори во (не)пријателска атмосфера
Иако преговорите околу спорот за името продолжија и во следните години, по самитот во Букурешт, ескалираа националистичките страсти и навреди меѓу двете држави. Грција остро реагираше на билбордот (на фотографијата) на кој грчкото знаме беше претставено со свастика. На слични провокации од грчка страна, особено од страна на грчката армија, реагираа и македонските власти.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
Чија е Македонија
И во северна Грција во меѓувреме речиси сите позначајни објекти го носат името „Македонија“. Официјалната „црвена линија“ на Атина во меѓувреме е дека мора да се најде заеднички прифатливо име за меѓународна употреба „ерга омнес“ со географска додавка. Најчесто се споменуваат придавките северна и горна кон името Македонија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Barbarousis
„Вечниот“ Метју Нимиц
Единствена константа во деценискиот спор остана американскиот правник и дипломат, Метју Нимиц. Именуван од страна на Обединетите нации за медијатор во спорот пред 23 години, Нимиц и натаму е оптимист и верува дека може да се најде решение за проблемот. Последната серија средби со политичките лидери во Скопје и Атина ја имаше во јули годинава.
Фотографија: MIA
Нов оптимизам
Смената на власта во Македонија и падот на ВМРО-ДПМНЕ донесоа нов оптимизам дека може да се најде решение за спорот. Владата на Заев по секоја цена сака да обезбеди прием во НАТО на следниот самит на Алијансата во 2018 година. Пречката за тоа и натаму останува Грција, но провејува оптимизам дека под притисок од меѓународната заедница и со нова политика во Скопје, би можело да дојде до исчекор.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
12 фотографии1 | 12
„Следниот очекуван чекор е телефонската комуникација помеѓу двајцата премиери Алексис Ципрас и Зоран Заев, која може да се реализира и во наредните неколку часа. Во секој случај, основниот предуслов е да се обезбеди ерга омнес и уставна ревизија во ПЈРМ, предизвици со кои очигледно мора да се соочи премиерот Заев ако сака да го финализира договорот со Грција“, пишува весникот.
Поддршка од САД за разговорите
Во меѓувреме, од стратегистите пријатели на Македонија стигнуваат нови пораки на охрабрување.
„САД и натаму ги поддржуваат актуелните преговори под водство на Обединетите нации за проблемот околу името на Македонија“, соопштија од Стејт департментот за Гласот на Америка на македонски јазик, нагласувајќи ја поддршката за решение на овој долгогодишен спор.
„Се надеваме дека лидерите на Македонија и Грција ќе најдат заеднички прифатливо решение за проблемот со името, што ќе биде во интерес на евроатлантската интеграција, економскиот просперитет, мирот и стабилноста во регионот“, соопшти Стејт департментот.