По предлог-резолуцијата иницирана од ВМРО-ДПМНЕ, очекувам македонските партии да предложат и резолуција со која ќе се промени формулацијата за албанскиот јазик во Уставот кој е дефиниран само како „јазик кој го зборуваат најмалку 20% од граѓаните, а кои не се мнозинство“, вели Африм Гаши, лидерот на партијата Алтернатива, која е во коалиција со Алијанса за Албанците.    

„Не правете им го на други тоа што не сакате вам да ви го прават“, им порачува Гаши на Македонците и нивните политички претставници. Нагласува дека нема ништо против предлог-резолуцијата иницирана од ВМРО-ДПМНЕ, но смета дека идентична почит треба да се рефлектира и кон една од идентитетските компоненти на Албанците во земјата - албанскиот јазик.

„Во принцип почитувам и поддржувам секој човек, следствено и секој народ, да се определи како што се чувствува и да го брани и негува својот етнички, културен, религиозен и јазичен идентитет. Но, истовремено тие кои се чувствуваат дека нивниот идентитет е загрозен во која било битна компонента, треба да знаат дека треба да го почитуваат и да им дозволат и на другите да го бранат својот идентитет во секоја своја димензија. Во вакви слични политички битки, кога на мета бил идентитетот на нашите сограѓани Македонци, сите граѓани од другите етнички заедници, а особено Албанците, застанале во одбрана и на страна на своите сограѓани, со кои ја делиме истата судбина и иднина и градиме заедничка држава. За време на тридеценискиот спор со Грција кој навлегуваше во идентитетската сфера, Албанците застанаа зад Македонците, но и сега, кога кулминираше спорот со Бугарија, Албанците повторно застанаа зад Македонците. Ние цело време покажуваме емпатија кон Македонците и така ќе продолжиме, но за жал тоа не е реципрочно“, вели Гаши. 

Причините ги лоцира во начинот на кој е дефиниран албанскиот јазик во Уставот и смета дека тоа задира во идентитетот на Албанците.

„Треба да знаат пред сѐ македонските граѓани, па потоа и нивните политички претставници, дека тоа што не сакате вам да ви го прават, не би требало вие да им го правите на други. Поточно, мислам на формулацијата како е дефиниран албанскиот јазик во Уставот и во сите други базични документи во државата: 'Јазикот кој го зборуваат најмалку 20 % од граѓаните ,а кои не се мнозинство.' Ваквата формулација и дефиниција за албанскиот јазик не само што е навредувачка и понижувачка, туку директно задира во јазичната идентитетска компонента на Албанците во државата, на вашите сограѓани кои секогаш застанувале во одбрана на вашиот идентитет и истото го прават и сега, но асоцира и на тоа дека на Македонците им пречи дури да го спомнат нашиот јазик како албански јазик. Како и да е, после оваа резолуција очекувам сите македонски партии да предложат нова резолуција со која во Уставот и во законите ќе се промени навредувачката имплицитна формулација за албанскиот јазик и за албанската заедница во Северна Македонија, ако сакаме да покажеме заемна почит и соживот во заедничката држава која ја градиме“, порачува Гаши.

Повеќе:

СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ ќе се обединат за јазикот и идентитетот

ВМРО-ДПМНЕ со резолуција до Собранието ќе бара консензус за црвените линии за идентитетски прашања

Законот за јазици повторно на политичкото мени

Атак однадвор, атак и одвнатре

Дискусијата за предлог-резолуцијата за утврдување на црвените линии на државата за идентитетските прашања, временски се совпадна со дискусијата што се разви откако претседателот на Собранието, Талат Џафери, неодамна се обрати на албански јазик пред Комитетот за надворешни работи, во рамките на Самитот „Европски парламент - Западен Балкан“ во Брисел.

„Можеби се ова најтешките моменти на атак на македонскиот јазик, не само однадвор - од соседството, туку и одвнатре“, рече пратеничката Гордана Сиљановска-Давкова.

Опозициските ВМРО-ДПМНЕ и Левица поднесоа барање за интерпелација на Џафери, укажувајќи дека неговата постапка е спротивна на уставниот амандман 5 од 2001 година, според кој „на целата територија во Република Северна Македонија и во нејзините меѓународни односи службен јазик е македонскиот јазик и неговото кирилско писмо“.

Според Левица, и втората причина за интерпелацијата е поврзана со јазикот: „Свесно и злонамерно истиснување на македонскиот јазик од интерната употреба во парламентот, преку противуставно, противзаконито и противделовничко доставување само на двојазични материјали за сите пратеници (на македонски и на албански јазик), а не само за оние пратеници кои говорат друг јазик во службена употреба, различен од македонскиот".

Систем на сврзани садови

Иако албанските опозициски партии се критични кон владејачката ДУИ и велат дека имаат многу забелешки за работата на Џафери, оваа интерпелација ја оценија како неоснована.

„Албанскиот јазик во Собранието е преведуван јазик. Ние, пратениците Албанци, не можеме само на албански јазик да поднесеме амандмани. Претседателот на парламентот материјалите од министерствата често ги прима само на македонски јазик, па потоа ги преведуваат службите. Дипломатскиот кор е многу повнимателен, секогаш се обезбедува превод, покрај на македонски јазик и на албански јазик. Употребата на албанскиот јазик е биолошко право“, рече пратеникот од Алијанса за Албанците, Халил Снопче.

„Доколку претседателот на Собранието Талат Џафери во странство зборуваше на англиски јазик, дали би го прекршил Уставот", праша координаторот на пратеничката група на ДУИ, Арбр Адеми.

„Ако зборуваше на англиски јазик, никој ништо овде немаше да каже. Сега, бидејќи зборувал на албански јазик, изгледа како тоа некому тоа да му пречи, а всушност и не му пречи, туку само бара дневно политички поени“, рече Адеми.

Според аналитичари, двете приказни (резолуцијата и интерпелацијата) временски се преклопија и сега ќе функционираат по принцип на сврзани садови. Времето што им е потребно на албанските партии „да ја анализираат резолуцијата", е време во кое тие очекуваат и македонските партии да размислат околу посочените аспекти за албанскиот јазик, што укажува дека периодот пред пописот и локалните избори повторно ќе биде оптоварен со (меѓу)етнички теми.