Неговиот татко доби улица во Скопје, а тој затворска ќелија. Човекот на кој само небото му беше граница, кариерата ја привршува во простор „два на два“, каде првото интроспекциско прашање би било: вредеше ли сето ова?
Реклама
Цела деценија само небото му беше граница. Моќта почна да ја гради врз сентиментот дека е син на првиот министер за внатрешни работи во независна Македонија, Јордан Мијалков. Ја зацврсти како прв братучед на деценискиот премиер Никола Груевски и ја зацементира како децениски директор на тајната полиција. Откако СЈО го товари со неколку обвиненија и нова истрага, и откако за првпат заврши во притвор, како да се потврди неговата омилената изрека - „каменот од блиску доаѓа“. Персонификација на „каменот“ денес може да се смета и самиот тој (со свој камен по своја глава), како свој „камен“ може да го смета и бегството на Груевски, но, пред се, оној „камен“ кој денес испливува од разни сметки и бизниси со кои го тенчеле државното конто на Македонија.
Почетоците на Мијалков не навестуваа дека еден ден тој ќе стане синоним за неограничена моќ. Роден е пред 53 години во Скопје, на „15 септември“, денот кој ВМРО-ДПМНЕ подоцна го претвори во синоним за неисполнетите предизборни ветувања на Црвенковски од 2002 година - дека ќе вработи по еден член од секое семејство. Тој своето прво вработување го реализираше неколку години претходно. Со диплома од Економскиот факултет во Прага, со тамошна магистратура во областа на бизнис администрација (1994) и со диплома од Економскиот факултет на УКИМ (1998), кариерата ја започна - во безбедносните структури! Од 1998 до 2000 година беше помошник-министер за одбрана и безбедносно разузнавање во Министерството за одбрана, од 2000 до 2001 година советник на министерот за одбрана, а до 2003 година државен советник за безбедносни прашања во Владата. Функцијата директор на Управата за безбедност и контраразузнавање ја извршуваше од 29.08.2006 година се до 12. 05. 2015 година, кога си поднесе оставка по „малата војна“ во кумановско „Диво насеље“.
Многумина тогаш сметаа дека сопругот на познатата македонска балерина, Александра Мијалкова, тој ден ја спуштил завесата на неговата сцена. Сепак -не! И потоа остана моќен играч во партијата, во бизнис круговите поврзани со него, во креирање на тактиките за релативизирање и одбрана од опозициските „бомби“, клучен во изборот на Христијан Мицкоски за партиски наследник на неговиот братучед и ред други внатреапартиски „дребулии“.
Луѓе за следење
Неговиот збор зад јавната сцена дрмаше и во партијата и во државата цели десет години, наспроти апсурдот дека единственото интервју кое го беше дал во неговата кариера е можеби она од ноември 2013 година за „Дневник“. Во него, на новинарската забелешка дека безбедносните служби претходно биле како „швајцарско сирење“, тој ја пофали соопствена улога во надминувањето на таквата состојба.
„Тоа што го затекнавме во 2006 година беше во најмала рака срам и вџашувачко. Никаков систем на кариера, застарена организациска поставеност, централизираност и оддалеченост од граѓаните. Како некој намерно да сакал да ги девалвира службите, а преку нив да ја влоши и позицијата на земјава. На ниво на цело МВР имаше помалку 500 компјутери, а се уште се возеа автомобили 'застава 101' и 'голф2'. Целосно го обновивме возниот парк, набавивме 4 хеликоптери, реновиравме полициски станици, го имплементиравме проектот 'Безбеден град', воведовме 24-часовен видео надзор на сите гранични премини, го инсталиравме ТЕТРА - системот, инвестиравме милион евра во крим-технички лаборатории и реализиравме уште многу проекти и реформи во системот. Разликата е повеќе од очигледна“, изјави тогаш Мијалков.
Тажно сеќавање на Диво насеље
Смртоносните борби во Куманово ја доведоа политичката криза во Македонија до точка на вриење. Опасноста- судирите во Куманово да испровоцираат меѓуетнички конфликт беше надмината благодарение на смиреноста на граѓаните
Фотографија: Reuters/M. Djurica
Како по војна
Ден по крвавите судири во кумановската населба Диво насеље, жителите најдоа разурнати домови. Многу објекти беа оштетени, а првично, речиси илјада граѓани беа привремено евакуирани. Животот денес, две години по крвавите настани, е вратен во нормала.
Фотографија: Reuters/O. Teofilovski
Крвав биланс
Осум полицајци- припадници на специјалната единица „Тигар“ и 14 осомничени терористи ги загубија животите во крвавата дводневна битка. Десетици беа приведени од полицијата. Владата објави дводневна жалост.
Судирите започнаа во саботата наутро на 9 мај, откако полицијата наводно се обидела да изврши рација во населбата. Врз полицајците бил отворен оган од автоматско оружје и од ракетни фрлачи. Полицијата тврдеше дека напаѓачите имале свои поддржувачи во градот.
Фотографија: picture-alliance/epa/V. Xhemaj
Меѓуетнички превирања
Иако во судирите многумина препознаа обид да се разгорат етничките страсти и да се предизвика конфликт меѓу двете најголеми заедници во земјата, граѓаните се спротивставија на ваквото сценарио. Сведоци на тоа време останаа изјавите на бројни кумановски граѓани кои прегрнати говореа во прилог на соживотот.
Фотографија: picture alliance/PIXSELL
Политичка криза
Судирите се случија неполни четири месеци откако лидерот на опозицијата Зоран Заев започна со објавување на ткн. бомби- снимки од прислушкувани разговори чиј автор, наводно, била тајната полиција.
Фотографија: picture alliance/epa/N. Batev
Што се криеше зад насилството?
На ова прашање нема прецизен одговор до денес. Опозицијата обвинуваше дека нападот бил обид да се дефокусира вниманието на јавноста од „бомбите“ и од масовните протести во Скопје. Владата ги обвини „терористите“ од соседно Косово дека сакаат да ја дестабилизираат земјата. Меѓународните претставници во повеќе наврати бараа од владата независна истрага- барање што беше постојано одбивано.
Фотографија: picture-alliance/dpa/G. Licovski
Оставките на Мијалков и Јанкулоска
Само два дена по крвавата пресметка тогашната министерка за внатрешни работи Гордана Јанкулоска и директорот на УБК, Сашо Мијалков поднесоа оставки на функциите. Со нив замина и министерот за транспорт Миле Јанакиески. Сите тројца важеа за дел од најблискиот круг соработници на тогашниот премиер и лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски. Шпекулациите за причините за нивните оставки кружат до денес.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Седум доживотни казни затвор
Во ноември 2017 година вкупно 33 лица обвинети за крвавите настани во Куманово во мај 2015 година добија затворски казни во времетраење од 12 години до доживотно, а четворица се ослободени од обвинението. Седуммина обвинети во случајот Дива населба се осудени на доживотна затворска казна. Скопскиот Кривичен суд на уште 13 обвинети им пресуди вкупно 40 години затвор.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
8 фотографии1 | 8
Кумановските настани го вратија вкусот на „швајцарското сирење“, истрагата за настаните од 27-ми април откри дека ТЕТРА-системот воопшто не работел, а идиличната слика за состојбите во МВР уште две години претходно лично ја демантираше министерката за внатрешни работи, Гордана Јанкулоска. Во една од „бомбите“ таа се пожали дека полицајците немаат униформи, дека спијат на ќебиња со ознака „ЈНА“, а заедно со Мијалков се согласија и дека „немаат кадри ни за леталата, ни за хеликоптите, ни за техниката“.
„Види Горде, од УБК одат многу луѓе у пензија, оперативата ни е многу опадната, а работата т.е обемот на работа многу зголемен... Ние мораме да направиме оператива, што значи, мене едно 100 души за УБК ќе ми требаат само за оператива, да знаеш... Од следење ни отидоа луѓе, од репродукција ни отидоа луѓе, значи неопходни ни се луѓе, не можеме да работиме...“, се жалеше Мијалков.
Но, се покажа дека „кадрите за следење и репродукција“ навистина биле неопходни. Мега-операцијата во која над 20.000 граѓани биле назаконски прислушкувани, откри врз какви методи Мијалков и неговиот братучед ја градале нивната моќ, како се спроведувало преземање бизниси, уценување, политички монтирани процеси, пресметки со политичките опоненти, сето тоа зачинето со наводен патриотски имиџ „сѐ за народот, сѐ за Македонија!“.
Кој беше повлијателен?
Генерално, Мијалков беше сметан за личност со големо влијание врз помладиот братучед Никола. За таа улога говори и дописот што го откри Викиликс испратен до Вашингтон од американскиот амбасадор во Скопје, Филип Рикер, во август 2009 година. Само една година откако во 2008 влезе во коалиција со ВМРО-ДПМНЕ, лидерот на ДУИ, Али Ахмети, му се пожалил на Рикер: „Премиерот Груевски е многу млад и неговата младост се одразува врз одлучувањето“.
Рикер во дописот додал: „Ахмети е загрижен дека Мијалков има контакти и желба да ги провоцира тврдите албански елементи во Македонија да создаваат проблеми, кои Мијалков може да ги искористи за да оправда поширока акција против албанската етничка заедница“.
За влијанието на Мијалков врз Груевски се ширеа многу митови. Во озборувачките верзии за тоа „кој кому врзал шлаканица“, најчесто Мијалков беше претставуван како посилниот. Но, извори блиски до двајцата, тврдеа дека меѓу нив не само што има цврста врска од роднинска природа, туку тие постојано се договараат и координираат. Па дури и да оставаат јавен впечаток дека не се согласуваат, тоа сигурно е дел од нивен договор, со точно утврдена цел. И додека Мијалков го следеше имиџ на мангуп, љубител на луксузни автомобили, на патувања до егзотични дестинации и бонвивански начин на живот, човек поради кој се затвораа кафеани за да може да се забавува во целосна дискреција, Груевски градеше имиџ на работник 24/7. Она што протече меѓу овие два „профила“, беа голем број индиции за создавање богато бизнис портфолио. Мијалков стана синоним за успешни фирми во повеќе оф-шор дестинации, затскриени зад разни имиња од новата вмровска олигархија, но и во Чешка, каде неговите први бизниси од 1995 година наводно доживуваат невидена експанзија. Истрагата допрва треба да утврди дали една цела резиденцијална населба во Прага со околу 300 луксузни објекти и „сончево“ име, е дел од неговото богатство затскриено зад туѓи имиња и компании.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.
Неговата улога во изборот на судии обелоденета преку „бомбите“, покажа зошто никој не се дрзнал да се занимава со неговите сомнителни бизниси. Кога заменик-претседателка на тогаш опозициската СДСМ, Радмила Шеќеринска, го повика да одговори за неговите бизниси, тој реплицираше: „Нема никаков сомнеж за мое противзаконско работење во Македонија и во странство. Нема ниту конфликт на интереси. Законот не забранува функционер претходно да поседувал приватен бизнис“.
Неистражени останаа и обвинувањата на Љубе Бошкоски во 2011 година.
„Огромни суми на пари со авиони на Чех Ерлајнс се изнесуваат од Македонија и завршуваат во една чешка банка“, обвини лидерот на Обединети за Македонија. СДСМ тогаш, презентираше документи, според кои, Мијалков во период од помалку од две години 16 пати бил во Прага на државна сметка. Партијата покажа фактури од скопскиот аеродром адресирани до МВР, кое ги платило услугите на ВИП-салонот користен од Мијалков пред и по летовите. Владејачката партија одговори дека тврдењата на опозицијата имаат цел лично да го дискредитираат Мијалков со „манипулации и стопати повторени инсинуации“!
По една деценија живот заштитен под панцирот на власта и моќта, тој лагоден и раскошен период за Мијалков е на почеток на својот крај. Неговиот татко доби улица во Скопје, а тој ќелија од неколку квадрати. Човекот на кој само небото му беше граница, кој ни самиот не може да преброи со колкава квадратура на станбени објекти располага во Скопје и во странство, сопствената кариера ја привршува во ќелија широка „два на два“, место каде првото интроспекциско прашање би било: вредеше ли сето ова?