Градежниот бум во станбениот сектор во Македонија сериозно спласнува. По неколкугодишна експанзија пазарот веќе покажува знаци на презаситеност. Само во Скопје „зјаат“ од три до пет илјади непродадени станови. И покрај намалувањето на цените, побарувачката е осетно намалена, посебно последнава година. Дали ваквата состојба е сигнал за посериозна криза, или сепак станува збор за период на стагнација со краток здив? Искуствата од соседството, посебно во Бугарија, каде градежната експанзија предизвика тотален колапс на пазарот од кој инвеститорите очајно бараат излез преку багателно ниски цени, дури и под 300 евра за квадрат, сугерира голема внимателност. Иако веќе демонстрираат сигнали на нервоза, домашните градежници засега исклучуваат каква било можност од слични сценарија:

„Не верувам дека ќе се случи класично бугарско сценарио, бидејќи кај нас сепак нема таква хиперпродукција на станови. Но на состаноците во рамки на нашата групација разговараме сериозно, а и од страна на владата сме предупредени да бидеме претпазливи во делот на изградбата и планирањето за да не се доведеме во ситуација становите да не може да се продаваат. Треба да се биде максимално претпазлив во новите инвестиции, да се прават студии и пресметки за идната побарувачка на пазарот. Верувам дека има потреба од станови, но проблемот е што можеби тие не се рамноправно распоредени секаде во државата. Кај нас се‘ уште се купуваат станови со идејата дека е добро да се вложи во недвижнини, но од друга страна заработката од кириите не е веќе голема зашто понудата е поголема. Треба да се биде максимално претпазлив, со добри анализи на пазарот, бидејќи кај нас има категорија на граѓани што имаат потреба, но немаат можност да купат, а од друга страна за оние што имаат пари веќе не е толку профитабилно да ги вложат во недвижнини“, предупредува Никола Велковски, претседател на групацијата за градежништво во Стопанската комора на Македонија.

Негативниот тренд, според анализите, е посебно изразен во последната година кога се регистрира осетно намалување на побарувачката, коментира за Дојче веле Сеад Кочан, претседател на градежната комора при Сојузот на стопански комори. Цените не го следат тој тренд, бидејќи, како што вели, добар дел од инвеститорите имаат моќ да чекаат подобри времиња:

„Повеќе од една година имаме значително намалување на побарувачката, дури 30% во споредба со претходните години, но тоа не се одрази драстично врз намалување на цените кои отидоа надолу од осум до десет проценти. Станови има, но не верувам дека може да ни се случи сценариото од соседството, затоа што кај нас паралелно со намалувањето на побарувачката се намали и изградбата. Не очекувам големо влијание врз цените, затоа што кај нас инвеститорите не беа многу поврзани со трети лица, туку работеа главно со сопствени финансии. Затоа сметам дека добар дел од нив имаат простор за чекање и затоа цените не се корегираат. Се разбира дека има и одредени потешкотии, но тие најчесто се решаваат во четири очи со потенцијалните купувачи. Добро е што за разлика од периодот на градежната експанзија, кога се појавија многу фирми и нелојална конкуренција, сега сме сведоци на расчистување на пазарот, односно остануваат да егзистираат главно традиционалните производители кои работат со стратегија и квалитетна понуда. Веќе се напушта праксата, да изградите стан и тој сам ќе најде купувач. Тоа веќе не е доволно“, смета Кочан.

Дека трендот е негативен сведоци се и трговците со недвижнини. Оливер Димитров, сопственик на агенцијата за недвижности „Њу Веј Лимитед“ предупредува дека само во Скопје има пет илјади непродадени станови. Ваквата состојба, според него, е причина за повлекување на инвеститорите од овој бизнис, што се потврдува и со податоците за намалениот број на барања за дозволи за градба во последните четири квартали. Сепак, според него, илузорно е да се очекуваат продажни цени на становите од 300 или 400 евра со оглед на високите цени на атрактивното градежно земјиште, комуналиите и квалитетот на градбата:

„Точно е дека можеби купци нема во толкав број за да можат да бидат задоволни сите инвеститори и да ги продадат становите, но очигледно е дека тие се кадарни затоа што само кај нас има тренд кој покажува дека 70% од вкупниот број градители се физички лица кои градат со обезбедени финансии, а само 30% се градежни компании, од кои само мал дел се непознати нови фирми, кои дури и да пропаднат нема да го пореметат пазраот. Од друга страна остануваат голем дел стабилни градежни компании, кои се или малку задолжени, или пак, доколку се задолжени, имаат ставено под залог друг сопствен имот и немаат проблем со ликвидност кон банките. Со други зборови ваквите компании е апсолутно невозможно да пропаднат. А од друга страна и банките кога им даваат кредити на компании што се задолжуваат со кредити кај нив им го пресметуваат станот со хипотекарна вредност од 600 евра за метар квадратен и тоа е јавна тајна. Ако инвеститорот пропадне тогаш банката ќе може да ја игра цената до оваа сума, или нешто повеќе за да ги извади своите пари“, објаснува Димитров.

Според Заводот за статистика, во 2013 година просечната цена на еден квадратен метар станбена површина во Скопје изнесувала околу 890 евра без пресметан данок на додадена вредност, што е за 6,5% помалку во споредба со 2012 година. Во останатите градови, цената на становите паѓа побргу. Од 2012 до 2013 таа се намалила за 9,4 проценти и сега изнесува во просек околу 640 евра.