Или зошто дванаесет градежни фирми не можат да инвестираат во наредните три години над милијарда евра свои пари во скопските општини Центар и Карпош? Пишува Ерол Ризаов.
Реклама
Загрижени и исплашени од третиот бран на пандемијата, од секојдневните апокалиптични бројки на починати и новозаболени, од катастрофалните последици во економијата, револтирани од најавите за „братските“ блокади на Бугарија на преговорите со ЕУ, во амбиент на песимизам и неизвесност како да се преживее, кога безмалку сите пишуваме и зборуваме за една те иста тема во милион варијанти, една вест ми го привлече вниманието: група домашни градежници и инвеститори, десетина приватни компании, сакаат да вложат во две скопски општини над милијарда евра свои пари во изградба на современи станбени и деловни објекти!?
Во наездата на лажни вести и партиски пропаганди прво што помислив е дека се работи за нова ујдурма, тазе новинарска патка, какви што се изначитавме и изнаслушавме во годините на „изградба“ на потемкиновите села и скопски чуда кога државата беше главен инвеститор со наши пари на „белите слонови“, синоним на промашени инвестиции, во слава на власта во предизборните битки и во потрага по пославно античко минато.
Тогаш, заразени од антикоманија и спомненикоманија, се уште неизлечена, се фрлија близу милијарда евра буџетски пари во фалшив барок и рококо, во со векови задоцнета балканска ренесанса, небаре сме империјална царштина.
Веднаш се дадов во потрага можно ли е ова да е вистина, кои се овие луѓе и компании кои во вакви околности сакаат да инвестираат милијарда евра. И гледај чудо, вистина е. Дванаесет градежни фирми сакаат да инвестираат во период од три години, колку што ќе трае изградбата на објектите, над милијарда евра во скопските општини Центар и Карпош. Си велам, треба веднаш да ги пречекаме со раширени раце, додуша без црвен килим и не еуфорично како индискиот милијардер Субрата Рој, или мексиканецот Карлос Слим, туку со една деловна претприемчивост да им олесниме во рамките на закононите, што побрзо да ги остварат своите проекти. Ефектот од милијарда евра инвестиција, економистите велат, е над две милијарди евра и уште стотици нововработени. Но, изненадувањето беше шокантно уште во првите реченици во разговорот со двајца најголеми инвеститори кои се подготвени да вложат околу 500 милиони евра на локации во општината Центар.
Мошне претпазливо со бирани зборови и со готови макети на масите кои изгледаат како да се направени од светски архитекти со обележја на 21 век со уважување на нашите архитектонски посебности и традиции ми ги покажаа своите проекти за кои веќе имаат локации и извршени подготовки. Зошто, тогаш, анонимност и толкава воздржаност во јавниот настап. Е, тука веќе работите стојат многу покомлицирано.
Проблемот воопшто не е нов и непознат во јавноста. Ново е што сега инвеститорите настапуваат заеднички бидејќи досега цели три години не е можно да се најде решение. Има мораториум за изградба во општините кој е противуставен, а општините и градоначалниците се над уставот и над законите. Секој обид на инвеститорите, одделно да се дојде до решение и да се гради во јавноста се дочекува на нож. Се создава амабиент на линч.
Ако имаше разбирање за мораториумот по познатата дехуманизација на просторот со изградба на спомениците и античките кич зданија и нагрдување на центарот на главниот град, забраната за изградба во централното градско подрачје се претвори во мораториум на умот која трае цели три години. Надлежните општински, градски, државни институции и невладини организации се уште дуваат исплашени во јогурт како да е жешко млеко. Последиците се катастрофални, во овие две скопски општини со најатрактивни локации речиси ништо позначајно не се гради. Стопиран е секој обид за донесување на урбанистички планови, во ера кога се легализираат илјадници дивоградби. Стотици луѓе остануваат без работа, а градежништвото кое треба да е носител на развојот, особено во кризни ситуации, пропаѓа.
Градот убав...
На малку повеќе од еден месец пред годишнината од катастрофалниот земјотрес Скопје доби уште едно урбано катче во сутеренот на Градскиот трговски центар. Графити и мурали сега го красат подземниот премин
Фотографија: DW/B. Georgievski
Прва галерија на отворено
Иницијатива за проектот е на архитектот Филип Конески, а во нејзината реализација учествуваа и Младинскиот културен центар и Градот Скопје. Сместена е во сутеренот на ГТЦ спроти автобуската постојка.
Фотографија: DW/B. Georgievski
Уметници
Во реализацијата на проектот учествувале дваесетина уметници: Антонио Илиевски, Блаже Атанасков, Давор Кешкец, Драган Китановски, Ермал Мусовиќ, Васил Димовски, Цветан Неделковски, Ирина Цоневска, Иван Петрушевски, Марјан Димиќ, Миро Грчев, Младен Трендевски, Сали Ертунч, Сања Симоска, Селмир Алими, Зоки Мише, Трајче Павлов, Владимир Милиќ, Воскресија Андреевска и Филип Конески.
Фотографија: DW/B. Georgievski
Мотиви
Најголем дел од уметниците најдоа инспирација во урбани мотиви карактеристични за Скопје, иако има мурали и со апстрактни содржини.
Фотографија: DW/B. Georgievski
Шанса за домашните уметници
Според одговорните, целта на галеријата е да се даде простор на домашните автори да реализираат дело посветено на Скопје, кое оваа година одбележува 55 години од обновата по катастрофалниот земјотрес од 1963-та година.
Фотографија: DW/B. Georgievski
Уметност и функционалност
Дополнително, галеријата на отворено му дава и дополнителна функција на архитектонскиот простор, кој е еден од најзначајните објекти од современо Скопје.
Фотографија: DW/B. Georgievski
Скопје сонува
Во Скопје цртањето графити е забрането со закон, па оваа иницијатива им дојде како добра можност на уметниците да споделат дел од својата инспирација.
Фотографија: DW/B. Georgievski
55 години од земјотресот
Еден од муралите го одбележува точното време на катастрофалниот земјотрес од 1963 година: 5:17 часот. Во скопскиот земјотрес загинаа повеќе од илјада луѓе, а поголемиот дел од градот беше целосно уништен.
Фотографија: DW/B. Georgievski
Модерна метропола?
Скопје беше обновено, но никогаш не успеа да израсне во современа метропола со сите атрибути. Идеите на архитектот Кензо Танге беа само делумно реализирани, а со почетокот на транзицијата започна и систематското уништување на урбаниот дух на градот кое кулминираше со проектот „Скопје 2014“.
Фотографија: DW/B. Georgievski
Зборува Скопје
Градските власти деновиве организираат серија настани по повод одбележувањето на годишнината од земјотресот. На зградата на Старата железничка станица беше вратена пораката на Јосип Броз Тито, а паралелно деновиве ќе се одржуваат и серија изложби, концерти, поетско читање и крводарителска акција.
Фотографија: DW/B. Georgievski
9 фотографии1 | 9
Апсурдот оди дотаму што во две соседни општини Центар и Гази баба кои ги дели само една улица, кај некогашното сајмиште кое сега е големо градилиште, се до Автокоманда од спротивната страна кај остатоците од руралната населба Крњево важи мораториумот. Во Гази Баба не важи, во Центар важи! Слична е ситуацијата и со локациите кај Ново маало за кои инвеститорите велат дека досега ги прифатиле сите забелешки и ги извршиле сите барани промени, но мораториумот излезе посилен од Уставот и од законите. Милионските суми во евра за комуналии и за изградба и ангажирање на повеќе компании и вработени чекаат три години во процедуралниот бирократски лавиринт да се најде решение за инвестиција од милијарда евра. Нема подобра потврда за сомнежите дека во Македонија без корупција не може ни една педа да се ископа.
Инвеститорите се подготвуваат сето ова заеднички да го презентираат пред владата прифаќајки ги сите законски одредби да се деблокира мораториумот. Тие не бараат ништо надвор од законите и прописите, да не се одолжува мораториумот, да се донесат деталните урбанистички планови за да можат да работат непречено. Според некои нивни пресметки доколку во целата држава се решат овие бирократски пречки инвестициите, само на градежните компании во наредните три - четири години, можат да достигнат до две милијарди евра со ефект од четири милијарди што заедно со државните инвестиции во инфраструктурата би била силна локомотива за излез од кризата.
Во урбанистичките планови доколку се применат светските стандарди можни се решенија кои ќе ги задоволат интересите и на граѓаните и на инвеститорите. За тоа има извонредни искуства во многу земји. Треба само да се применат.
Скопје - историја за (ре)откривање
Македонците гласаат за идното име на земјата. Се дискутира за идентитетот, митовите и националното наследство. Спорот околу овие прашања радикално го промени изгледот на главниот град Скопје.
Фотографија: DW/A. Feilcke
Скопје - град кој чека да биде откриен
Градот денес брои околу 540.000 жители. Неговото постоење датира од пред околу две илјади години. Скопје беше, меѓу другото, дел и од Османлиското Царство, дел од Југославија и од 1991 година е главен град на независна Република Македонија. Поранешната влада, во периодот од 2009 до 2015 година, правеше обиди да му даде на градот антички лик - понекогаш со чудни резултати.
Фотографија: DW/A. Feilcke
Потомци на антички јунаци
На 30 септември ќе се гласа за името на државата, но името на градот е неспорно - Скопје. Тој е основан во римско доба. Новите статуи и градби би требало да докажат: Ние сме Македонци, потомци на Александар Велики. Оваа фонтана ги прикажува првите животни станици на античкот крал од Македонија и неговата мајка. Во позадина поздравува татко му Филип Втори.
Фотографија: DW/A. Feilcke
Безимен коњаник
Спорот за името и за наследството на Александар трае 27 години. Во меѓувреме, 23 метри висока статуа го зазема централното место на плоштадот во Скопје. Договорот за решавање на спорот предвидува преиспитување на статусот на спомениците, јавните згради и инфраструктурата и ако истите на кој било начин упатуваат на античката елинска историја и цивилизација, ќе бидат преземени корективни дејствија.
Фотографија: DW/A. Feilcke
Чист историзам - Археолошки музеј
Во градот со 540.000 жители, околу 20 проценти се Албанци. Тие живеат главно на страната на Вардар која и денес има лик на балкански град, со тесни улички и малечки дуќанчиња. Средновековен мост ги поврзува двата брега и двата културни света. Овој споменик делува некако мал и скромен во споредба со новоантичкиот храм на Археолошкиот музеј.
Фотографија: DW/A. Feilcke
Јустинијан конечно дома
Јустинијан Први е роден во 482 година во Тауресиум (денешно Скопје). Римскиот цар ја поттикнувал изградбата и обновата на многу балкански градови. Сега се врати во Скопје - како мермерна статуа. Но и ваквите украси не можат да ги скријат проблемите на земјата. Македонија е една од најсиромашните земји во Европа.
Фотографија: DW/A. Feilcke
Од ново направи старо
Скопје беше разурнат од катастрофален земјотрес во 1963 година. Славниот јапонски архитект Кензо Танге потоа му даде нов лик на градот - модерно Скопје, објекти со јасни линии, бетон. Но од тоа сега ретко што може да се види. Наместо тоа, античка илузија - објектите се опшиени со столбови и имитации на статуи.
Фотографија: DW/A. Feilcke
И Скендберг има статуа
Скопје било и е раскрсница, место каде се вршела трговска размена и место каде се испреплетуваат различни култури и јазици. Градот има видливи траги од византиското доба, од османлиското време, како и од социјализмот. Она што за едните е Александар, за другите е Скендербег: за Албанците тој е национален херој кој исто така има своја статуа во Скопје.
Фотографија: DW/A. Bajrami
Брод на бетон
Апсурден врв на инсценираниот историски лик на градот се трите средновековни бродови, излеани во бетон, на брегот на Вардар. Овие големи бродови никогаш не би стигнале до овде по воден пат. Тие набрзо треба да исчезнат, и тоа не само поради естетски причини. Бетонските основи го попречуваат течението на реката.
Фотографија: DW/A. Feilcke
Голата вистина на итриот Прометеј
Статуата на Прометеј предизвика скандал уште пред да биде поставена. Причина: јунакот беше гол! Некои организации на жени сметаа дека тоа е недозволиво и дека таква статуа не може да биде поставена во парк, каде доаѓаат и жени и деца. Прагматичниот скулптор смисли брзо решение - античкиот јунак доби покривка. Сега смее да позира во паркот.
Фотографија: DW/A. Salihbegovic
Кавга и за Самоил
Спор околу историското наследство нема само со Грција. Царот Самоил е предмет на расправии меѓу Бугарија и Македонија. Тој го префрлил главниот град на царството од Софија во Охрид. Полемика се води дали државата останала Бугарија или настанала првата држава на македонските Словени. За деескалација сега статуата од Скопје треба прво да се префрли во Охрид.
Фотографија: DW/A. Salihbegovic
Триумфална порта и сообраќајна пречка
„Порта Македонија“ е еден од најсимболичните споменици на мегаломанијата од последните години. Триумфалната порта е висока 22 метри и чинеше 4,4, милиони евра. Сега на врвот е поставен часовник кој треба да покажува колку пари од оние што ги проневерила претходната влада се вратиле во буџетот.
Фотографија: DW/A. Salihbegovic
Скокање на глава
Оп... Немојте во никој случај да се обидувате! Кој на ова место сака да скокне на глава во Вардар, сигурно ќе се раскрвари, затоа што реката нема доволно вода. За среќа, двете дами се од бронза. „Двете пливачки“ пливаат во реката , која преку Грција (таму се вика Аксиос), се влева во Егејското Море. Кога и соседите би можеле малку поспортски и поопуштено да се однесуваат кон другиот...