Надминат спорот за транзитот на гас меѓу Русија и Украина
СН/агенции
20 декември 2019
По повеќемесечни преговори, Москва и Киев во основа се согласија за нов договор за транзит на рускиот гас преку Украина. Времето притискаше: стариот договор истекува на крајот на декември.
Фотографија: Getty Images/S. Gallup
Реклама
Русија и Украина постигнаа начелен договор за транзит на природен гас од Русија преку Украина кон другите европски земји. Двете страни со месеци преговараа бидејќи сегашниот договор за тоа истекува на 31 декември. „Постигнат е начелен договор кој двете страни треба да го разгледаат во своите главни градови“ - Москва и Киев, изјави претставникот на Европската комисија, Марош Шефчович, во Берлин по тројните преговори меѓу Русија, Украина и Европска Унија. Засега деталите од договорот не се познати.
Рускиот министер за енергетика Александар Новак ги оцени преговорите како „многу продуктивни“ и рече оти „многу скоро“ ќе бидат конкретизирани. Поради повеќегодишниот конфликт меѓу Русија и Украина околу гасот пред десетина години, земјите од ЕУ, загрижени за снабдувањето со гас, постојано ги надополнуваа резервите за да нема недостиг во случај на повторен прекин на испораката на гас.
Преговори во танзична атмосфера
Рускиот претседател Владимир Путин во четвртокот изјави дека верува оти договорот ќе биде постигнат: „Ќе се потрудиме да се осигураме украинската страна да биде задоволна и нашите европски потрошувачи да бидат безбедни“, изјави тој на својата годишна конференција за новинарите.
Руско-украинските односи значително се влошија од 2014 година, по руското припојување на Крим и од почетокот на вооружениот конфликт на истокот на Украина. Оваа затегната атмосфера влијаеше и на преговорите меѓу рускиот „Гаспром“ и украинскиот „Нафтогас“.
Договорот кој наскоро истекува, потпишан е по претходната криза со гас која ги собори испораките до европските земји на почетокот на 2010 година. Иако Европа и натаму многу зависи од рускиот гас, кој покрива 35 отсто од нејзините потреби, сега е многу помалку зависна од транзитот преку Украина, кој е намален за 40 насто во последните 15 години, по двата руско-украински конфликти околу гасот (2006 и 2019 година).
Русија и некои други европски земји на чело со Германија изградија гасоводи со кои се заобиколува Украина. Во септември 2011 година започна изградбата на Северен тек 2 со кој, на дното на Балтичкото море, се спојуваат руските гасни полиња со брегот на Германија. Тој треба да биде отворен на почетокот на 2020 година. Руските проблеми со транзитот на гас започнаа уште пред распаѓањето на Советскиот Сојуз, кога Русија го користеше „вентилот за гас“ како „оружје“ против Киев, запирајќи го снабдувањето во есента или зимата во 1992, 1993, 1994 година.
Хронологија на поморските тензии помеѓу Украина и Русија
На инцидентот на 25 ноември, во кој руски бродови ракетираа украински воени пловила, му претходеа месеци на тензии во Азовското Море. ДВ пишува за главните фази на конфронтацијата во Керчкиот проток.
Фотографија: Universität der Bundeswehr
Соработка меѓу Украина и Русија - на хартија
„Сите прашања поврзани со Азовското Море и Керчкиот проток треба да се решаваат само со мирни средства заеднички или со договор помеѓу Украина и Русија ...“ Ова се зборовите од преамбулата на Договорот меѓу Украина и Руската Федерација за соработка во користењето на Азовското Море и теснецот Керч, постигнат во 2003 година.
Фотографија: Imago/Russian Look/S. Fomine
Конфликти во Керчкиот проток - врз која основа?
Според меѓународното право, трговските и воените бродови треба слободно да пловат во Азовското Море и теснецот Керч. Сепак, по анексијата на Крим од страна на Русија во март 2014 година, реалноста во Азовското Море почна да се движи сѐ подалеку од овој правен принцип.
Фотографија: Reuters/A. Bainozarov
ЕУ ја критикува Русија
Ситуацијата се влоши со отворањето на Керчкиот мост, кој ги поврзува Таманскиот и Кримскиот полуостров. Пред тоа, според резолуцијата на Европарламентот од 25 октомври 2018 година, руските инспекции во Азовското Море беа селективни и не го нарушуваа слободното движење на бродови и товар. Но, од пролетта 2018, според прес-службата на ЕУ, Москва демонстративно создава пречки во трговскиот превоз.
Фотографија: picture-alliance/Winfried Rothermel
„Прекумерни“ проверки во Азовското Море
Проверките на бродовите од и кон украинските пристаништа руските граничари ги одолговлекуваа по неколку часа. Пристаништата, трговците и превозниците имаа значителни загуби. Според податоците од Киев, од крајот на септември 2018 година, повеќе од 200 бродови биле подложени на интензивни проверки, меѓу кои 120 биле со знамиња на земјите на ЕУ.
Фотографија: picture-alliance/Tass/V. Timkiv
Аргументите на Русија
Во меѓувреме, руската страна ги обвинува Украинците за ескалација во Азовското Море. Така, на крајот на март 2018 година, Украина го запре и потоа го конфискуваше рибарскиот брод „Норд“ во Азовското Море кој е регистриран на Крим.
Фотографија: Facebook/DPSUkraine
Керчката криза
Најголемиот инцидент досега во теснецот Керч се случи на 25 ноември, кога патувањето на украински воени бродови од Одеса кон Азовското Море заврши со гранатирање од страна на руските граничари кои тврдеа дека Украинците нелегално ја преминале руската граница. Сите три украински брода беа запленети и испратени до пристаништето Керч.
Фотографија: Reuters/P. Rebrov
„Нелегално ја преминаа границата и влегоа во територијалните води“
Русата безбедносна служба ФСБ тврди дека украинските бродови „илегално ја преминале границата и влегле во територијалните води на Русија“. На состанокот на Советот за безбедност на ОН, заменикот-амбасадор на Русија, Димитри Појански, присилното запленување на бродовите го образложи со „основано сомнение дека тие превезуваат радикали кои се заканиле дека ќе го кренат во воздух мостот на Керч".
Фотографија: Reuters/P. Rebrov
Поморското право ѝ дава право на Украина
Како што вели Даниел-Еразмус Кан, професор на Универзитетот на Бундесверот во Минхен, преминувањето на Керчкиот проток е регулирано на ист начин како и преминувањето на Босфорот или кој било друг морски теснец во светот. „Според Конвенцијата за поморско право од 1982 година, Украина има неограничено право на транзит низ Керчкиот теснецот. За ова, не е потребна дозвола од Русија", вели Кан.
