Патријархот на Српската православна црква почина во Белград како последица на заразувањето со коронавирусот. Зад него останува довршениот Храм на Свети Сава и противречно политичко наследтво.
Реклама
„Како поглавар на нашата помесна Црква сметам дека какво било воведување новини во вековната пракса поврзана со начинот на причестување би било погрешно“, изјави Иринеј во август 2020 година за весникот „Политика“.
Тој така се спротивстави на бришењето на лажичката по причестувањето на секој верник. Овој вид обреден традиционализам, и тоа по секоја цена, го вброи во најконзервативниот дел од црквата која ја предводеше во време на пандемијата - и кој стана нејзина жртва.
Чачак, Белград, Призрен, Острог, Ниш
Во куќата на Здравко и Милијана Гавриловиќ во селото Видов, кај Чачак, во 1930 година е родено момче кое го крстиле Мирослав. По основното училиште во родното село, учел во гимназијата во Чачак, а потоа завршил Богословија во Призрен и Богословски факултет во Белград. Служел воен рок, а потоа во 1959 година од тогашниот партијарх Герман во манастирот Раковица примил монашки чин и името Иринеј. Истата година во црквата Ружица на Калемегдан е ракоположен за еромонах.
Вработен е како професор во Призренската богословија. Заминува на постдипломски студии во Атина, а во 1969 година ја презема должноста управник на Монашкото училиште во Острог. Потоа се враќа во Призрен како ректор на Призренската богословија.
Нареден подем во кариерата е должноста викарски епископ на српскиот патријарх, а една година подоцна - 1975 година, станува нишки Епископ. Во јануари 2010 година, 35 години подоцна, е избран за пеќки Архиепископ, Митрополит белградско- карловачки и српски патријарх. Како еден од тројцата кандидати, кои еден монах ги извлекол од шешир, Иринеј во почетокот бил во сенка на својот претходник, омилениот патријарх Павле.
Добри и лоши протести
Ќе се покаже оти Иринеј е човек кој има смисла за политика и бизнис и дека ги штити луѓето од својот табор, дури и да биле вмешани во матни работи. Но, и оти нема ни сила, ни волја јавно да расчисти со криминалните појави меѓу свештенството, како што е сексуалното злоставување на деца.
Најизразена црта по која ќе го паметат современиците е апсолутната доверба во актуелната власт. Примери за овој став има многу.
Интервенцијата на НАТО во Србија, 20 години потоа
Бомбардирање на НАТО на Југославија (Србија и Црна Гора) во 1999 година му стави крај на насилството врз косовските Албанци. Но и 20 години подоцна, нападите извршени без одобрение на ОН, остануваат контроверзни
Фотографија: picture-alliance/dpa
Траги од војната
Косовскиот конфликт се интензивираше во втората половина на 1990-те. Десетици илјади луѓе беа раселени. Кога сите напори да се постигне мир во регионот пропаднаа, НАТО започна воздушни напади врз воени и стратешки цели во Србија на 24 март 1999 година. По 11 недели, српскиот претседател Слободан Милошевиќ капитулираше.
Фотографија: Eric Feferberg/AFP/GettyImages
Неуспех на ненасилниот отпор
Состојбата во Косово почна да зоврива уште на почетокот на 1980-те кога Албанците почнаа да бараат поголеми права. Состојбата ескалираше во 1990 а со неа и српската репресија врз населението. Ибрахим Ругова, кој го предводеше ненасилното движење од 1989 година се обидуваше да го убеди Слободан Милошевиќ да го смени курсот- но попусто.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Герилска војна
Кон средината на 1990-те се формираше вооружен отпор, а самопрогласената Ослободителна војска на Косово (УЧК) започна брутална герилска војна. ОВК започна напади против Срби, но и Албанци кои ги сметаше за соработници. Србија возврати со палење куќи и уништување бизниси. Насилството ескалираше.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Систематско исфрлање
Војната стана исклучително брутална, а српските сили ги засилија нападите врз цивилното население во обид да ја уништат УЧК и нивната мрежа на поддржувачи. Илјадници луѓе побараа прибежиште во околните планини и шуми. Подоцна, откако почнаа НАТО нападите, дојде и до масовно етничко чистење. Стотици илјади луѓе ја напуштија земјата, а честопати им беа одземани и сите лични документи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Последен обид за договор
Во февруари 1999, САД, Велика Британија, Франција Русија и Германија ги повикаа двете страни во Рамбује, Франција. Преговорите пропаднаа откако обете страни, и официјален Белград и Приштина, останаа тврдо на своите позиции. Србија го одби и предлогот за автономија на Косово, иако истиот не им беше по волја ниту на косовските Албанци.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Хуманитарна интервенција“
На 24 март 1999 година, НАТО започна со напади врз воени и стратешки цели во Србија и Косово. Германија исто така учествуваше во бомбардирањето. „Операцијата Здружени сили“ беше прва во 50-годишната историја на НАТО и беше изведена без одобрение на Советот за безбедност на ОН. Русија остро ја критикуваше интервенцијата.
Фотографија: U.S. Navy/Getty Images
Уништена инфраструктура
Освен воени цели, НАТО бомбардираше патишта, железници и мостови. Во тие 79 дена, сојузничките сили извршија 37 илјади летови над Србија, а врз земјата беа фрлени над 20 илјади бомби и ракети. Според српски извори, убиени беа над 2.500 цивили, а според меѓународни околу 500 луѓе. НАТО истите ги нарекуваше „колатерална штета“.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Отровен облак над Панчево
Индустријата исто така беше цел на напади. Во Панчево, во близина на Белград, бомбите на НАТО ја погодија хемиската фабрика. Огромни количества хемиски супстанци се излеаја во водата и почвата, доведувајќи во опасност илјадници цивили. Србија го обвини НАТО дека користи бомби со осиромашен ураниум, како и забранети касетни бомби.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Напад врз пропагандната машина
Целта на нападот врз зградата на РТС беше да се уништи пропагандната машинерија на Слободан Милошевиќ. Но во него страдаа невини цивили и новинари. Контроверзниот напад остави дамка врз кампањата на НАТО, иако српските власти биле предупредени за него, но не сториле ништо за да ги заштитат вработените. 16 луѓе загинаа во нападот.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Ужасната цена на војната
На почетокот на јуни, Милошевиќ сигнализираше дека може да се предаде. НАТО ги прекина нападите на 19 јуни, а Србија потпиша капитулација во Куманово. Крајниот цех на војната: илјадници мртви и 860 илјади бегалци. Српската економија и голем дел од инфраструктурата беа уништени. Косово беше ставено под администрација на ОН, а српските сили го напуштија.
Фотографија: picture-alliance/dpa
10 фотографии1 | 10
На 24 март 2019 година, на 20-годишнината од почетокот на НАТО-бомбардирањето на Србија, патријархот во Ниш, меѓу останатото, рече дека „она што денес го гледаме на улиците не е добро“, додавајќи оти „тоа им дава сила на нашите непријатели“. Тогаш на улиците на Белград со месеци десетици илјади луѓе бараа осуда за насилството врз критичките новинари и неистомисленици, и бараа слободни медиуми и фер избори.
Иринејовото речиси буквално повторување на пропагандната теза на власта дека протестите против неа се насочени против Србија, поистоветувањето на актуелниот режим и неговата судбина со судбината на државата и на народот, предизвика тогашната опозиција од Сојузот за Србија да одговори во отворено писмо, во кое на Иринеј му замеруваа поради „директното мешање во дневнополитичките прашања и отвореното заземање на страната на власта“.
Неполна година подоцна, Иринеј ги нарече црногорските протести против власта на Мило Ѓукановиќ „повик за надминување на поделбите“. Тој така покажа дека за него, правичноста на протестот зависи од името на автократот против кого луѓето излегуваат на улиците.
„Зачувување на единството на српскиот народ“
Јавноста во Србија најмногу ја подели признанието кое Српската православна црква му го додели на српскиот претседател Александар Вучиќ за „активна љубов кон Црквата, ангажманот за зачувување на единството на српскиот народ и неуморната борба за интегритетот на Србија и зачувување на Косово и Метохија во нејзините граници“. Многу високи свештеници на Српската православна црква не се појавија на доделувањето на Орденот Свети Сава на српскиот претседател.
За разлика од покојниот црногорско-приморски митрополит Амфилохије, кој исто така почина од последиците на коронавирусот на крајот на октомври 2020 година, Иринеј не веруваше дека Александар Вучиќ ќе го признае Косово под притисок на Западот.
Тивката поддршка на Иринеј за Вучиќ постои уште од почетокот на доминацијата на Српската напредна партија во Србија, но таа стана поотворена, попомпезна и погласна во последните неколку години. Во 2018 година, Иринеј беше недвосмислен во Бања Лука: „Му благодариме на Бога што ни даде човек кој се бори како лав за српскиот народ, а особено за маченичкото и страдалничко Косово и Метохија“. Вучиќ, од своја страна, се оддолжи, велејќи дека критичарите за блискоста на Иринеј со владејачката партија сакаат да бидат „поважни од Господ и од Србија“.
Србија и Косово: 15 погледи на „внатрешниот дијалог“
Уставот на Србија вели: „Покраината Косово и Метохија е составен дел на територијата на Србија...“ Уставната рамка главно ја игнорира политичката стварност. Уличните призори зборуваат за расположението во земјата.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Српскиот „ѕид на плачот“
Српските граѓани веќе навикнаа на тоа зградата на парламентот да се порабува со лица на загинати и грабнати луѓе во „Вториот косовски бој“. Овој жичен ѕид е отстрануван повеќепати, но тој повторно се појавува како обвинување на сметка на Западот и албанските герилци.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Лицата обвинуваат
Лицата на киднапирани Срби од 1989/1999 година служат како главен аргумент за обвинувања на сметка на Северноатлантскиот Сојуз и Европската Унија.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Меѓу Косово и Крим
Моден детал со политички некоректна русофилска формула на белградската пешачка зона. Туристите од Запад радо го купуваат бизарниот сувенир.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Руска алтернатива
Борис Тадиќ во предизборната кампања во 2008 година го ифрли слоганот „И Косово и Европа“. Овој графит одговара на очекуван начин.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Таблоидите србуваат
Острите политички пароли на ѕидовите можеби станаа поретки затоа што сѐ повеќе врескаат насловите на таблоидните печатени производи.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Браќата Шпанци
Шпанскиот е популарен во Белград. Не толку во училиштата за странски јазици, колку во „Немањина“ улица, во близина на Министерството за надворешни работи.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Срце и аритмии
Додека еден белграѓанин се обидува да пронајде нешто корисно во отпадот, од ѕидот го бодри позната крилатица.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Кој не е со нас е против нас
Фудбалскиот сојуз на Србија попусто се бунеше против одлуката на УЕФА од мај 2016-та за прием на Косово како полноправна членка. Одлуката е конечна од почетокот на 2017-та.
Фотографија: DW/D. Dedovic
ЕУ како империја
Космет всушност е кратенка (Косово и Метохија). Во зборот „Евробска“ се сокрила придавката „робска“.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Вдахновение во премин
Плод на патриотско-поетско вдахновение на ѕидот на премин меѓу главната и една споредна улица во Лексовац.
Фотографија: DW/D. Dedovic
На КиМ со благослов
Дел од уличните призори во градовите се и повиците за обиколка на манастирите и на српските општини на Косово, со благослов на црковните власти.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Римување, некому стравување
Опомена за српската политичка елита, доколку некој случајно помислува на некаков вид признавање на косовската независност.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Урнатини кои опоменуваат
Своевиден споменик кој со својата наказност во градскиот пејсаж потсетува на бомбите кои во 1999 година ги испрати НАТО.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Албанци кои се сакаат
Актерската легенда Беким Фехиу од 2010 година (кога си го одзеде животот) не е меѓу живите белграѓани, но неговата книга и натаму е хит во излозите на белградските книжарници.
Фотографија: DW/D. Dedovic
Трунка надеж
Повеќето графити на улиците сепак се тематски надвор од „внатрешниот дијалог“. Можеби најрадикалните пароли се преселени на социјалните мрежи.
Фотографија: DW/D. Dedovic
15 фотографии1 | 15
Такво реторичко вметнување на Бог како сојузник во потполно секуларен спор за тоа колку цврста прегратка на црквената и световната власт српската црква може да поднесе со неоштетено достоинство, верниците кои не се склони кон Вучиќ би можеле да го протолкуваат како дрско богохулство.
Иринеј се залагаше за малку поинаков план за преговори за Косово: „Јас секогаш велев дека првиот услов за решавање на проблемите на Косово треба да биде безбедно враќање на 250.000 Срби, протерани од 1999 до 2004 година. Меѓународната заедница прво треба да помогне за тоа прашање, а дури потоа да организира разговори на други теми “.
Зад Иринеј останува завршениот Храм на Врачар и споменот на човекот кој на престолот на Свети Сава одлично се согласуваше со световните господари на животот на православните верници.