Научниците ќе можат да создаваат хибриди од животно и човек
Јудит Хартл
1 август 2019
Со нов закон во Јапонија на научниците им се дозволува да создаваат мешани суштества од човечки и животински клетки. Долгорочната цел произведуваат органи за луѓе на кои им е потребна трансплантација.
Реклама
Суштината на сето се човечки органи. „Резервни” органи од кои има акутен недостиг. За луѓе чија што слезина, жолчка или на пример бубрег веќе не функционираат. Животинските бубрези не помагаат, се покажало дека веднаш по трансплантацијата човечкиот организам ги отфрла. Затоа идејата која повеќе од три децении ја пласираат научници ширум светот, на прв поглед е паметна.
Малку од ова, малку од она
Се мешаат ембриони од два вида. На крајот се добива хибрид или т.н. химера, односно мешано суштество. Во химерата не се мешаат генетските податоци, што значи дека клетките на двата вида генетски растат одвоено едни од други, па така е возможно на пример органите на химерата да бидат од еден вид, а телото од другиот. Еден пример од 1984 година, кога на научниците им успеа да создадат хибрид од овца и коза. Некои органи беа од овца, други од коза. И надворешно животното беше мешавина од овца и коза. Дури и однесувањето се менуваше де на овца, де на коза. Карактерот, вели Стин Виладсен кој ја создаде химерата, и бил повеќе на коза, но животното го преферирало друштвото на овци.
2010: прв пробив
Такви опити имало континуирано. Во САД, Израел, Велика Британија и Јапонија. Во 2010 година на јапонецот Хиромитсу Накучи конечно му успеа пробивот. Во ембриони на глувци на кои има фалел генот за формирање на панкреас, успеал да израсне панкреас од матични клетки на стаорци. Глувците кои без тој орган би умреле, преживеале благодарение на панкреасот од стаорците. Во 2017 година Накучи успеа да расте глувчешки панкреаси во ембриони на стаорци. Тие пак ги пресадил на глувци болни од дијабет и на тој начин ги излечил. Истото му успеало и со бубрези.
Дали е човекот следен на ред?
Сега следниот чекор на Накучи е опитите да ги спроведе и со човечки ембриони. Во некои земји се создаваа животински ембриони со човечки клетки, но никогаш не беа износени до раѓање. Тоа сега треба да се промени. За таа цел јапонската влада го смени законот кој до сега забрануваше химерата да се расте подолго од 14тиот ден на ембрионалниот развој.
Накучи планира ембриони од глушец, стаорец и свиња помешани со човечки клетки да ги расте најдолго што може. За сега не е планирано химерите да се донесат на свет. Целта на Накучи е да расте химери во кои поединечни органи се исклучиво од човечки клетки. Тие би можеле да се користат за трансплантација за болни лица со големата предност дека нема да бидат отфрлени од организмот.
Хибридни животински видови: половина блуза, половина панталони
Поларните мечки и гризли-мечките се зближија благодарение на промените на климата. Нивните потомци се викаат пизли-мечки. Но, има и многу други мешани животински видови. Ви ги прикажуваме најчудните!
Фотографија: picture-alliance/dpa/University of Alberta/Andrew E. Derocher
Пизли-мечка
Тоа е таа: мечка мешавина од гризли и поларна мечка. Истражувачите и ловците во последно време сѐ почесто среќаваат пизли-мечки. Најчесто, мајката е поларна мечка, а таткото гризли-мечка. Пизли-мечката има светло крзно, кафеави шепи и еден вид темен круг околу очите. И пизли-мечките се способни за размножување.
Фотографија: picture-alliance/dpa/University of Alberta/Andrew E. Derocher
Зоо-пизли
Научниците, врз основа на она што се случува во зоолошките градини, знаат одамна дека поларните мечки и гризли-мечките може да се парат меѓусебно. Во Зоолошката градина во Оснабрик има две пизли-мечки: Типс и Тапс. Меѓутоа, мешањето на гените во природата може да биде проблем за загрозениот вид на поларните мечки, стравуваат научниците.
Фотографија: Zoo Osnabrück/Thorsten Vaupel
Маска
Маската е најверојатно најпознатото хибридно животно. Се работи за животно добиено со вкрстување на магаре и кобила, односно на магарица и пастув. Маските не можат самостојно да се размножуваат, но се омилени животни за пренесување товар, затоа што се поиздржливи од коњите, и помалку тврдоглави од магарињата.
Оваа мешавина од зебра и магаре се роди во 2013 година, во зоолошката градина во Фиренца. Се вика Ипо. Зегари се раѓаат и во природата, на пример во Етиопија. Има и мешавина од зебри и коњи - зоњи. Зегарињата и зоњите е главно неплодни.
Фотографија: Getty Images/Afp/Tiziana Fabi
Зелена жаба
И зелената жаба е хибрид! Настаната е од малата зелена жаба и големата зелена жаба. Зелената жаба е помала од големата зелена жаба (10 до 16 сантиметри), но поголема од малата зелена жаба (околу 5 сантиметри). Крекањето на зелената жаба е нешто помеѓу крекањето на двата животински вида од кои настанала. Таа може да се размножува самостојно.
Фотографија: picture-alliance/dpa/R. Wittek
Келфин
Тој е резултат на вкрстување на кит и делфин. Келфинот на фотографијата се вика Кекаималу. Настанат е од мал кит-убиец и голем клунест делфин. Тој, или подобро таа, во Си Лајф-паркот на Хаваи донесе на свет здраво младенче.
Фотографија: picture-alliance/newscom
Кама
На крајот на 1990-тите, во Дубаи на свет дојде веројатно првата кама - мешанец од камила и лама. Настана по пат на вештачко оплодување. Подоцна следуваа и други ками. Целта на научниците е да создадат животински вид од кој се добива повеќе волна од ламата и е исто толку голем и издржлив како камилата.
Вкрстувањето на овца и коза на прв поглед се чини и не е изненадување, но впечатокот лаже. Имено, двата вида генетски се многу оддалечени еден од друг. Кога овци и кози се парат на ливада, потомците се раѓаат најчесто мртви. Но, има исклучоци: оваа црна ковца се роди здрава во Балимор, Ирска. Примери на здрави ковци има и во Германија, САД и Холандија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/P. Murphy
Лигар
Овие мешанци може да се најдат само во зоолошките градини. Примерокот на фотографијата се вика Зита и живее во зоолошката градина во Новосибирск. Во 2015 година роди две младенчиња. Таткото е лав, зашто машките лидери не се плодни. Големи мачки хобриди се долги и по 3,5 метри и тежат над 350 килограми. Понекогаш тежат повеќе од двајцата родители.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Y. Kurskov
Сѐ уште нема име
Се работи за мешанец од дива патка и патка-индиски тркач. Заштитниците на животната средина со жал констатираат дека хибриди од диви патки со други видови патки во природата има многу. Дивите патки се парат со женките од другите видови патки често и против нивна волја. Така, гените на другите видови стануваат сѐ „потенки“. На тој начин сѐ повеќе видови се загрозени од исчезнување.
Но, што ако…?
Сето тоа звучи интересно и дека е за доброто на луѓето. Сепак, таквите истражувања се исклучително спорни. Во Германија се забранети со Законот за заштита на ембрионите.
Една од причините е и тоа што техниката со химерите ги разводнува границите и создава мешани, или половина-половина суштества. Во химера од свиња и човек на пример, каде почнува свињата, каде човекот?
„Што ако химерата зборува, што ако размислува?", се запраша еднаш генетичарот Мартин Бобров од универзитетот Кембриџ уште во 2009 година. „Или пак ако суштеството има свест и свесност како луѓето? Тогаш веќе играме во сосема друга лига."