Стотици илјади луѓе во Барселона деновиве протестираа за независност, исто толку пак за единство. Каталонскиот премиер Пуџдемон утре ќе му се обрати на парламентот, и можеби веќе ќе прогласи независност. Што тогаш?
Фотографија: Reuters/A. Gea
Реклама
Во Барселона во неделата се собраа околу 350 илјади луѓе со шпански и каталонски знамиња, во протест за единство на земјата. Со пораката „Сите се Шпанци“, многумина извикуваа и пароли со кои бараа апсење на каталонскиот премиер Карлес Пуџдемон. Ден порано, во саботата“ во Мадрид и во Барселона изгледаше сосема поинаку- неколку илјади луѓе без знамиња, во маици со бела боја- едноставно бараа дијалог.
Спротиставените табори во Каталонија, тврдат секој за себе дека се мнозинство, а исходот од референдумот од минатата недела тука не помага многу. Повеќе од 90 насто од оние кои успеаја да гласаат и покрај полициската репресија се изјаснија за независност, но излезноста беше едвај нешто преку 40 проценти. Дијалогот покрај тоа делува сѐ подалечно- Уставниот суд ја забрани седницата на каталонскиот парламент на која во вторник би требало да биде прогласено отцепување од Шпанија.
„Тие конечно мора да седнат на маса и да разговараат. Вака повеќе не оди“, изјави за ДВ еден маж , кој со ќерката на рамена дојде на протестот во Барселона во саботата. Има свое мислење за незвисноата на Каталонија, но тоа сега веќе не е важно. „Да видев овде само едно знаме, не е важно дали шпанско или каталонско, веднаш ќе се вратев дома“. На знамињата кои беа околу него пишуваше „Parlem" i „Hablemos" што на каталонски и на шпански значи „Да разговараме“.
Фотографија: Getty Images/D. Ramos
„Ние сме тивко мнозинство“
Што ќе се случи ако каталонскиот премиер Пуџдемон во вторник прогласи независност? Ќе го примени ли шпанската влада членот 155 од Уставот и ќе ѝ ја укине автономијата на Каталонија? Ќе биде ли уапсен Пуџдемон? Како ќе реагираат неговите приврзеници? Ќе дојде ли повторно до насилство?
Една жена вели дека политичарите треба ги остават на страна своите цели и да го слушаат народот. Но таа е убедена дека во Каталонија има повеќе противници на независноста, како што досега и покажуваа анкетите. „Ние сме тивко мнозинство. Ние сме останатите 60 насто кои не излегоа на гласање или гласаа против отцепувањето“.
Меѓу оние кои гласаа за независност има многу Каталонци со кои може да се разговара, уверен е Ориол Бартомеу, политиколог од Автономниот универзитет во Барселона. „Мнозинството Каталонци сака да остане во Шпанија ако се зајакне автономијата на Каталонија, во рамките на земјата и ако Шпанија навистина се реформи во плуралистичка држава. Ако владата во Мадрид го стореше тоа пред неколку години, сега ситуацијата ќе изгледаше сосема поинаку“, вели Бартомеу за ДВ.
Има ли излез?
Во моментов Мадрид ни сантиметар не се помрднува од своите централистички ставови. „Шпанската страна има чувство дека може да победи“, вели политикологот. Пресметката е следнава: или регионалната влада ќе попушти или пак ќе прогласи независност и ќе ризикува бес на добар дел од своето население. „Тоа за каталонската влада би било премногу ризично бидејќи меѓу каталонското население нема мнозинство кое го поддржува отцепувањето“, вели Бартомеу.
Фотографија: Reuters/A. Gea
Пресудна улога би можела да има лево ориентираната партија ЦУП (Кандидатура за народно единство). Оваа партија имено на Пуџдемон му обезбедува мнозинство во каталонскиот парламент. Портпаролот на ЦУП, Ќуим Аруфат вели дека не сака да презема „еднострани чекори“, особено не по репресалиите на шпанската влада пред и по референдумот. Сепак, вели Аруфат, ЦУП е подготвена за дијалог. На прашањето дали Пуџдемон сосема ќе се повлече и ќе се откаже од прогласувањето независност тој сепак одговара: „Не“.
Политикологот Бартомеу смета дека работата едвај може да се заврши мирно: „Ако владата на Пуџдемон каже 'да ја заборавиме независноста' тогаш ќе има проблем. Таа може да го каже тоа, но 2 милиона приврзеници на сепаратизмот нема да престанат да протестираат. Напротив“. Постои опасност каталонската влада да ја загуби контролата. „Движењето би станало сѐ помало, но силно би се радикализирало“, предупредува Бартомеу и додава: „Тогаш повеќе никој не може да исклучи избувнување на насилство меѓу сепаратистите и полицијата“.
Пуџдемон во едно телевизиско интервју во неделата вечерта рече дека не се откажува од прогласувањето независност. Каталонскиот парламент, рече, е обврзан да прогласи независност. Дали тоа ќе се случи веќе во вторник навечер? Засега единствена точка на дневниот ред на седницата е говорот на Пуџдемон за актуелната ситуација.
Историјата на каталонското движење за независност
Стремежот на Каталонците за независност има долга историја. А во текот на таа историја имало подеми и падови, засилување на автономното право и угнетување. Ова се некои од најзначајните случувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Богато античко наследство
Каталонија рано ја населиле Фениќаните, а потоа Етрурците, па Грците. Грците ги населиле пред сѐ Росас и Ампуриас (на сликата). Римјаните продолжиле со изградба на населби и инфрастукура. Каталонија остана дел од Римското царство сѐ додека не ја освоија Визиготите во 507 година по Христос.
Фотографија: Caos30
Грофовства и самостојност
Во 711 година Каталонија ја освоија Арапите. Карло Велики го запре нивниот продор во 732 година кај Тур на Лоара, а веќе во 759 година северот на Каталонија стана повторно христијански. Во 1137 година каталонските грофовства влегоа во сојуз со кралството Арагон. Во 13. и почетокот на 14. век Арагонското кралство владее со западното Средоземје и ги освои Мајорка (на сликата) и Валенсија.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archiv
Автономија до војната за престоли
Во 13. век се создаваат институции на каталонска самоуправа, наречени „Generalidad de Catalunya". По обединувањето на земјите под круната на Арагон со кралството Кастиља во 1476 година, Арагон можеше да ги задржи своите автономни иституции сѐ до завршувањето на шпанската војна за престоли (1714 година) - со пауза за време на селската буна (на сликата) од 1640 до 1659 година.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Годишнина на еден пораз
Откако Барселона на 11 септември 1714 година ја освои бурбонскиот крал Филип V каталонските институции се распуштени и ѝ е ставен крај на самоуправата. Секој 11 септември Каталонците се потсетуваат на укинувањето на нивните автономни права (на сликата се демострациите од 2015 година во Барселона).
Фотографија: Getty Images/AFP/L. Gene
Федерални идеи и прва шпанска република
Откако абдицираше Амадео I на 10 фебруари 1873 година е прогласена првата Шпанска Република, која траела помалку од една година. Симпатизерите на републиката се неединствени. Едните сакаа централистичка република, другите федерален систем. Симпатизер на федерализмот бил и Франциско Пи и Марагал (на сликата), еден од петте претседатели на краткотрајната република.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Неуспешен обид во 19 век
Обидот Каталонија во Шпанската република да создаде сопствена држава дополнително го заостри конфликтот меѓу републиканците. Во 1874 година повторно е воспоставена монархија на чело со Алфонсо XII (на сликата) од династијата Бурбон.
Во периодот меѓу 1923 и 1930 година, генералот Примо де Ривера воспоставува во Шпанија диктатура, со помош на кралот Алфонсо XII, војската и свештенството. Каталонија станува центар на опозицијата и отпорот. Политичарот Франческ Масиа (на сликата) успева да избори за Каталонија важни автономни права по крајот на диктатурата.
Самоуправа во втората Шпанска Република
За време на втората Шпанска Република, каталонските пратеници го изработија Статусот на автономија од Нурија, кој во 1932 година го прифати и шпанскиот парламент. Франческ Масиа по изборите за каталонскиот парламент беше избран и за претседател на самоуправата на Каталонија. Победата на генералот Франко во шпанската граѓанска војна (1936-1939),меѓутоа значеше крај на втората Шпанска Република.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo
Крај на сите слободи под Франко
Режимот на Франко (1939-1975) за Каталонија значеше и укинување на демократските слободи: забрана на сите политички партии и прогон на нивните активисти, укинување на автономниот статус и потиснување на каталонскиот јазик и култура.
Фотографија: picture alliance/AP Photo
Повторно воспоставување на автономијата со нов статут
По првите слободни избори по падот на Франковата диктатура „Generalidad de Catalunya“, во 1977 година е привремено повторно воспоставена. Врз основа на шпанскиот демократски устав од 1978 година, Каталонија наредната година доби нов статус на автономија.
Жорди Пујол, долгогодишен претседател на владата на Каталонија
Првиот статус за автономија по времето на Франко ги признава самостојноста на Каталонија и каталонскиот како самостоен јазик. Во споредба со статусот од 1932, проширени се овластувањата на Каталонија во областа на образованието и културата, но се ограничени во областа на правосудството, финансиската управа и јавниот поредок. Жорди Пујол беше претседател на каталонската влада од 1980 до 2013 год.
Фотографија: Jose Gayarre
Јакнење на самосвеста
Стремежот на Каталонците за независност повторно се засили во последниве години. Во 2006 Каталонија доби нов статус на автономија со проширени овластувања. Но, по тужбата на конзервативаната партија ПП, шпанскиот Уставен суд ги укина проширените овластувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Прв обид за референдум
Референдум за незвависност на Каталонија беше предвиден за 9 ноември 2014 година. Неговото прво прашање гласеше: „Сакате ли Каталонија да биде држава?“ Кој ќе се изјаснеше „За“ требаше потоа да одговори на прашањето „Сакате ли таа држава да биде независна?“. Но, Уставниот суд го стави гласањето надвор од сила.
Фотографија: Reuters/G. Nacarino
Двобој на двајца премиери
Од јануари 2016 година Карлес Пуџдемон е претседател на каталонската влада. Тој го продолжува националистичкиот курс на својот претходник Артур Мас и и покрај сите напори и полициско насилство на 1 октомври 2017 година го спроведе референдумот за независност, кој шпанскиот премиер Маријано Рахој го отфрла како противуставен.
