Новата грчка влада, на чело со Киријакос Мицотакис, денеска започнува со работа. Во надворешната и европска политика таа ќе полага на континуитет, меѓу другото и во однос на Договорот од Преспа, сметаат аналитичари.
Реклама
Киријакос Мицотакис во предизбораната кампања вети „помалку даноци, повеќе инвестиции“. Најдоцна до август, новиот премиер од конзервативната Нова Демократија сака да испорача резултат и поднесе нов закон за оданочување пред парламентот. Неговите приврзеници веќе се радуваат на намалување на даноците. Дали властодржците во Атина повторно се во дарувачко расположение - како и тогаш, пред должничката криза? „Секако не“, смета конзервативниот европратеник Јоргос Кирцос. Непријатни изненадувања се последно нешто што треба да се очекува од Мицотакис, уверува тој. Новиот премиер сака прво да ги намали трошоците на владата, па дури во вториот чекор да ги разгледа можностите за добродетелство, вели Кирцос за ДВ.
Грција во август 2018 година беше ослободена од стегите на програмата за спасување на меѓународните кредитори, но и натаму останува на краток поводник. „Построг надзор“, гласи концептот. Со други зборови, дури и ако не течат нови кредити, јавните финансии на Грција на секои три месеци се разгледуваат од страна на Европската комисија. Со тоа треба да се осигура дека ветените реформи се спроведуваат. Подетално за темата ќе биде разговарано на средбата помеѓу шефот на фондот за спас на еврото (ЕСМ) Клаус Реглинг и новиот грчки премиер наредната недела во Атина.
Куса историја на грчката должничка драма
Грција со години се мачеше со огромниот долг. Од референдумите за ЕУ и пакетот помош од ММФ до подемот на крајната левица - ДВ прави пресек на клучните моменти од кризата и начинот на кој Атина излегува од неа
Фотографија: picture-alliance/AP/P. Giannakouris
Почеток на кризата
Како последица на светската економска криза, тогашниот грчки премиер Јоргос Папандреу во 2009 откри дека буџетскиот дефицит надминал 12 проценти, двојно повеќе од проектираното. Подоцна достигна и 15 проценти, далеку над границата на ЕУ од 3 проценти. Откритието ги поттикна рејтинг агенциите да го спуштат статусот на Грција, поради што Атина имаше проблем да се задолжува.
Фотографија: Getty Images/AFP/A. Messinis
Нереди поради мерките за штедење
Во обид да ѝ помогнат на Атина, ЕУ и ММФ се согласија да ја спасат Грција во 2010. Програмата предвидуваше мерки за штедење за кратење на буџетскиот дефицит, чекор кој многу Грци не го прифаќаа. Започнаа протести и демонстрации низ целата земја кои често завршуваа со судири со полицијата. Масовните протести кои започнаа во 2011 траеја со години.
Фотографија: picture alliance/AP/E. Morenatti
Подемот на периферните партии
Гневни поради растечката невработеност и сиромаштија, мнозинството Грци во 2012 година гласаа за периферни партии кои се спротивставуваа на штедењето и мерките за помош. Откако првите избори не донесоа јасен победник, се одржаа уште едни. На нив победи конзервативната Нова демократија. Партијата ја прифати програмата за штедење.
Во 2015, Грците ѝ дадоа на левичарската Сириза мандат да формира влада на вонредни избори, по што Атина влезе во судир со Брисел. Во јуни, премиерот Ципрас најави референдум за програмата на ЕУ. На 30 јуни, Грција стана првата развиена економија во светот која не успеа да плати долг кон ММФ. Атина наметна контроли за да го спречи бегството на капитал од земјата.
Фотографија: picture-alliance/AP/D. Ochoa de Olza
Пресвртна точка
Референдумот заврши со отфрлање на условите на ЕУ, откако 61 отсто од граѓаните гласаа против новата програма за спас. Но, тоа не ја спречи владата на Ципрас да ги прифати условите на Брисел, поради што оставка поднесе министерот за финансии Јанис Варуфакис. Тоа ѝ овозможи на Грција да избегне излегување од еврозоната и да добие помош во износ од 86 милијарди евра.
Како дел од програмата за спас од 2015, Грција усвои економски реформи кои вклучуваа намалување на јавната потрошувачка и приватизација на државните фирми. Две години подоцна, ММФ побара од Брисел да ги олесни условите и да усвои отпишување на долговите. За Грција да ги исполни условите, Ципрас се согласи да ги прошири даночните и пензиските реформи.
Фотографија: picture-alliance/dpa/CTK/P. Svancara
Крај на една ера?
Во август 2018, Грција официјално ја напушти програмата за штедење, а претставници на ЕУ тоа го нарекоа „почеток на ново поглавје“. Комесарот Пјер Московиси изјави дека Грците „можеби не чувствуваат подобрување“, но ЕУ ќе продолжи „да работи со вас и за вас“. Но, со високата невработеност и огромната сиромаштија, многумина се сомневаат дека ова е навистина крајот на кризата.
Според извештаите на грчките медиуми, Мицотакис се очекува да отпатува во Берлин кон крајот на август на разговори со германската канцеларка Ангела Меркел. „Тој ќе дејствува чекор по чекор, прво ќе испорача резултати и дури потоа ќе ги замоли своите партнери во ЕУ за поголем маневарски простор во финансиската политика“, вели Кирцос. Избрзани одлуки како во Италија, со Мицотакис нема да се случуваат. Во полза на внимателниот пристап говори и фактот дека умерениот политичар Христос Стаикурас е именуван за министер за финансии, истакнува Кирцос.
Речиси без нови тонови кон Турција
Новиот министер за надворешни работи Никос Дендиас добива многу работа. 60-годишникот се смета за „мек во зборот, но цврст во делата" и за политичар кој не бега од тешките одлуки. Како министер за правда, тој на времето беше иницијатор на кривичната постапка против неонацистичката партија „Златна зора". Сега на дневен ред се наоѓаат тешки односи со Турција - во период во кој Атина и Анкара спорат за наоѓалиштата на природен гас во кипарските води. „Тензиите меѓу двете земји веројатно ќе продолжат", вели за ДВ Танос Докос, шеф на атинскиот тинк-тенк ЕЛИАМЕП. И по промената на власта, Грците ќе продолжат да ја негуваат својата енергетскa алијанса со Кипар, Египет и со Израел во источниот Медитеран, а ако е можно дури и ќе ја прошират. Со Јордан веќе постои приближување.
Во секој случај, за енергетскиот сојуз постои согласност меѓу политичките партии во Атина. Проектот беше кооснован од страна на поранешниот социјалистички премиер Јоргос Папандреу, а неговите наследници од Нова Демократија - Андонис Самарас и од СИРИЗА Алексис Ципрас, исто така, дадоа придонес за тоа. Сега на ред е Мицотакис, вели политикологот Докос. Тој не верува дека ќе дојде до нов отворен спор во Егејското Море. „Се разбира, ќе важи нешто сосема друго, доколку Турција би ги земала на нишан грчките острови, како Кастелоризо (три километри од турското крајбрежје), тоа ќе биде нешто друго", вели тој. Повеќе за сето ова можеби ќе се дознае за време на претстојната посета на Киријакос Мицотакис на Кипар. Точниот датум сѐ уште не е утврден. „Првото патување во странство на секој нов грчки премиер традиционално води на Кипар“, посочува Докос.
„Северна Македонија“ веројатно не е доведена во прашање
Критиката на грчките конзервативци за Договорот за Македонија на владата на Ципрас наиде на неразбирање во многу европски метрополи. Со промената на името во Северна Македонија, Грција и нејзиниот северен сосед го надминаа нивниот долгогодишен спор за името и го отворија патот за влез во НАТО на младата балканска држава. Во опозициските денови Мицотакис балансираше во шпага и го отфрли договорот - но со забелешка дека не му преостанува никаков друг избор освен да ги исполнува меѓународните обврски на Грција, доколку дојде на власт. Што сега?
Договор за решавање на спорот за името
Договорот за решавање на спорот за името меѓу Македонија и Грција беше потпишан на 17 јуни 2018. Тој би требало да му стави крај на спорот кој трае четврт век. Но, до неговото конечно спроведување има уште работа.
Договорот за решавање на спорот за името во Псарадес, на грчката страна од Преспанското Езеро, го потпишаа министрите за надворешни работи Никола Димитров и Никос Коѕијас. „Горди сме затоа што избравме решение што нѐ обединува“, оцени македонскиот премиер Заев. Неговиот грчки колега Ципрас рече: „Овде сме да ги залечиме раните што ги остави времето, да отвориме пат за мир, братство и пораст“.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Роденден
Потпис на договорот стави и долгогодишниот посредник на Обединетите Нации во спорот за името, Метју Нимиц. Потпишувањето се падна токму на неговиот 79-ти роденден. „На членовите на моето семејството им реков дека не сакам подароци за овој роденден, зашто двајца премиери ќе ми дадат еден голем подарок“, рече Нимиц на церемонијата во Псарадес.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Вратоврска
Кога по потпишувањето на договорот требаше да се направи семејна фотографија од настанот, македонскиот премиер Зоран Заев, веројатно не сакајќи да се разликува од Алексис Ципрас, кој е познат по тоа што не носи вратоврски, ја извади својата црвена вратоврска и му ја подари на својот грчки колега. Тоа беше поздравено со широки насмевки и громогласен аплауз од присутните.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Договорот зачинет со македонска храна и вино
Официјалната средба по потпишувањето во Псарадес се префрли на македонскиот брег на Преспанското Езеро. Двете делегации до Отешево стигнаа по воден пат, со чамци. Во Отешево се водеа билатерални разговори и имаше свечен ручек. На заедничкиот ручек присуствуваа и претставниците на Европската Унија и Обединетите Нации – Федерика Могерини, Јоханес Хан, Метју Нимиц и Розмари Ди Карло.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Протести во Скопје
Потпишувањето на договорот за решавање на спорот за името предизвика протести во Македонија. Демонстрантите пред Собранието на 17.06.2018 се судрија со полицијата. Во безредијата имаше повредени и приведени лица. Според полициски наводи, има неколку повредени полицајци, како и над 25 уапсени учесници на протестите. Официјален организатор на протестите нема.
Во Грција исто така се протестира. Противниците на договорот за решавање на спорот за името во Атина за време на расправата за доверба на владата на Ципрас се судрија со полицијата пред парламентарната зграда (фото: 16.06.2018). Полицијата мораше да употреби солзавец за да ја разбие толпата која се обиде да влезе во парламентарната зграда. Владата го преживеа гласањето.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
Уште многу работа
Ставањето потпис на Конечната спогодба за решавање на спорот за името е само еден од чекорите кои следуваат во наредните месеци до конечно решение. Следува ратификација во македонското Собрание, референдум на кој македонските граѓани ќе се изјаснат за договорот, а потоа и ратификација во грчкиот парламент.
„За домашни политички причини Мицотакис беше принуден да настапува погласно", вели шефот на ЕЛИАМЕП, Танос Докос. Сега тој ќе го почитува договорот, но притоа подробно прецизно ќе внимава и северниот сосед да го прави тоа. Севкупно, Докос верува дека новиот премиер сака посилно да се вклучи во одлучувањето во ЕУ: „Големи пресврти не се за очекување, но верувам дека Грција под Мицотакис ќе преземе поактивна улога - и тоа особено во тековната дебата за заедничката безбедносна политика во Европа."