Останува условената препорака за Македонија за почеток на преговори за членство во ЕУ. Европската Комисија. Веродостојни избори на 11 декември се клучен предуслов.
Реклама
Македонија доби уште една условена препорака од Европската Комисија во годишниот Извештај за напредокот на земјата, кој беше објавен денеска. Препораката, како и минатата година, зависи од успешната имплементација на Договорот од Пржино.Еврокомесарот за соседска политика и пристапни преговори Јоханес Хан образложувајќи го извештајот, рече дека изборите се клучни за излез од политичката криза. „Сега постои вистинска шанса за да се реши кризата и останатите прашања, а земјата мора да спроведе кредибилни избори и да им се посвети на реформските приоритети. Комисијата ќе ја задржи препораката за почеток на преговорите, но во зависност од целосната имплементација на Договорот од Пржино", рече Хан во Европскиот парламент.
Избори, парламент, демократско владеење
Во заглавјето за политичките критериуми на Извештајот се наведени четири клучни пунктови за демократијата во земјата. Изборите, за кои според ЕК, мора да се обезбедат услови за веродостоен изборен процес преку спречување и истражување на заплашувањето на гласачите, обезбедување на поделба меѓу државните и партиските активности, балансирано медиумско известување и постојано обновување на гласачките листи. Се бараат и дополнителни напори за зголемување на капацитетите на Државната изборна комисија.
Во однос на Собранието, ЕК заклучува дека тековната криза уште еднаш ја потврдила слабата легислативна и надгледувачка функција на парламентот и бара напори за подобрување на неговото функционирање. „Фокусот треба да биде ставен на активно учество на сите парламентарни партии, добри консултации, надзор над работата на владата и на разузнавачките служби, воспоставување политичка одговорност за илегалното прислушкување и капацитет за набљудување на заштитата на човековите права и основните слободи во земјата“. Најголемиот дел од забелешките во Извештајот содржат повторени или заострени оценки од минатогодишниот.
Без сопки за СЈО
Европската Комисија понатаму лоцира сериозни предизвици во делот на демократското владеење и изразува загриженост за „заробеноста на институции и клучни делови од општеството од страна на државата“. „Независните регулаторни, надзорни и советнички тела не беа во можност да ги извршуваат своите функции проактивно, ефективно и без политички притисок, што доведе до ограничен надзор над извршната власт“.
Брисел не евидентирал никаков напредок во однос на минатогодишните препораки за граѓанското општество, напротив, констатирано е влошување на опкржувањето во кое работат НВО.
Сериозни забелешки повторно се изразуваат во однос на политизарноста на јавната администрација и се бараат итни реформи во оваа област.
Судскиот систем, оценува Европската Комисија, продолжува да назадува и тоа претставува „голема грижа“. Се бара целосна поддршка и ресурси за Специјалното обвинителство, деполитизација на именувањето и промоцијата во судството и во пракса, а не само на хартија, и реформа на целиот судски систем преку усвојување на препораките на Венецијанската комисија и реформска стратегија. Брисел констатира и дека во пракса продолжува да се блокира работата на СЈО, а во тој контекст се наведуват кривичните судови и Советот на јавни обвинители како места од каде се блокираат истрагите.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.