Проширен колегиум на Јавното обвинителство денеска ќе гради став по конфузијата што ја предизвика правното мислење на Врховниот суд, со кое практично беше извршен атентат врз СЈО.
Реклама
Проширен стручен колегиум на Јавното обвинителство денеска ќе гради став за натамошните постапки согласно со законот, откако Врховниот суд со правно мислење го прогласи Специјалното јавно обвинителство за неовластен тужител за обвиненијата покренати по истекот на рокот од 18 месеци, предвиден со членот 22 од законот за СЈО. На денешниот колегиум ќе присуствуваат и виши обвинители од четирите Виши јавни обвинителства (Скопје, Битола, Гостивар и Штип), како и шефицата на Основното јавно обвинителството за гонење организиран криминал и корупција, Вилма Русковска.
Правното мислење на Врховниот суд создаде конфузија и многу дилеми и во однос на новите обвиненија на СЈО, и во однос на судбината на предметите што СЈО врз основа на стварна надлежност ги презеде од ЈО, а се во судска постапка или пред нејзиниот финиш. Од тие причини, Кривичниот суд побара државниот јавен обвинител Љубомир Јовески да се произнесе - кое Обвинителство треба да ги води предметите на СЈО кои беа оспорени со правното мислење на Врховниот суд. Бидејќи Кривичниот суд самиот нема законска можност да бара автентично толкување од Собранието на членот 22 од законот за СЈО, Судот сугерираше такво толкување да побара ЈО. Членот 22 од Законот на СЈО гласи: „Јавниот обвинител кој раководи со Јавното обвинителство, може да покрене обвинение или да нареди запирање на истражна постапка во период не подолг од 18 месеци од денот на преземањето на предметите и материјалите во негова надлежност“.
Промашена тема
Претседателот на Врховниот суд, Јово Вангеловски, смета дека нема потреба од автентично толкување, бидејќи смета дека законот бил јасен. Според него, целта на донесеното правно мислење била да се спречат штетните последици доколку СЈО продолжи да води предмети надвор од законскиот рок, бидејќи ако тие предмети во крајна инстанца стигнат пред Врховниот суд, ќе бидат укинати.
„Доколку има барање за носење на начелно правно мислење Врховниот суд мора да постапи по тоа барање“, изјави Вангеловски.
Такво барање до Врховниот суд стигна од адвокати на обвинети во предмети на СЈО. Според законот, тие имаат право да побараат правно мислење, но според правни експерти „промашена е темата“. Според нив, Вангеловски не е во право кога тврди дека „начелно правното мислење се дава заради обезбедување единство во примена на законите од страна на судовите“.
„Во случајов не се работи за никаква различна примена на законите, и според тоа, Врховниот суд излегол од својата надлежност“, укажуваат правни експерти.
На тој аспект се осврнува и обвинителката Вилма Русковска.
„Врховниот суд според важечкиот закон нема законско право да толкува закон или член на законот. Според сегашната легислатива таа надлежност ја има Законодавно- правната комисија во Собранието. Врховниот суд може да донесе начелен став само за различна примена на еден закон, на пример кога различни судови различно толкуваат еден закон. Тогаш Врховниот суд треба да донесе начелен став како треба да се постапува“, објаснува обвинителката.
Игри со „кумулативниот услов“
Според правни експерти, најголемата „тенденција“ на Врховниот суд се наѕира и во она што во правното мислење е потенцирано како „кумулативен услов“ во однос на законскиот рок: 18 месеци од денот на преземањето на предметите и материјалите во надлежност на СЈО.
„СЈО не ги добило во исто време и материјалите (снимките -н.з) и предметите. На пример, материјалите немаат функција додека не се добијат и предметите и обратно, што значи дека во практика нивното постапување може да почне по последното дејствие. Од тој датум треба да се смета кумулативниот услов, односно рок во кој течат 18 месеци“, велат повеќе правници со кои разговараше ДВ.
Токму во играта со „кумулативниот услов“, тие гледаат обид за обжалување и укинување на пресуди по обвиненија од СЈО.
Сметаат дека ЈО треба да им даде насока судовите да продолжат со постапките, а многу внимателно да проценат дали е потребно да се бара од парламентот автентично толкување на членот 22 од законот за СЈО.
„Ако дејствата на СЈО продолжиле со преземање на предмети од надлежен јавен обвинител и во законска постапка - нема дилема дека тие постапки се законити“ велат нашите соговорници.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.
Фотографија: picture-alliance/dpa/J.-P. Strobel
14 фотографии1 | 14
Според нив, автентично толкување од Собранието треба да се побара само ако судовите „застранат“, односно почнат да го применуваат правно мислење на Врховниот суд, со кое тој излегол од својата надлежност и се впушил во недозволено толкување на член од закон.
Но, се повеќе е извесно дека офанзивата на Врховниот суд нема да заврши само со даденото правно мислење. Вангеловски веќе најави дека планира да ја продолжи општата седница на која се расправаше дали „бомбите“ може да бидат користени како докази, што ја отвори пред две години. Тогаш врховните судии не донесоа мислење, но Вангеловски најавува дека тоа го очекува наскоро. Ако тие изгласаат дека „бомбите“ не се докази, тоа би значело и конечно „убиство“ на СЈО.