Израел го има, ЕУ ќе го пушти во оптек во јуни, ако сѐ оди по план: пасошот за вакцинации, односно „дигитален зелен сертификат” треба да го олесни патувањето и секојдневието. Ги сумираме најважните прашања и одговори.
Реклама
Кој ќе може да биде носител на пасошот?
Секое лице кое живее во ЕУ или на легален начин смее да влезе во Унијата, ќе добие таков сертификат ако ги исполнува условите. Националноста не игра никаква улога. Сите држави од ЕУ, Швајцарија, Лихтенштајн, Исланд и Норвешка се обврзуваат на меѓусебно признавање на сертификатите.
Што се потврдува со пасошот?
Вакцинација со вакцина која е одобрена во ЕУ, прележана зараза со корона и антитела како последица на неа. Негативен корона тест, или со ПЦР методата или со брз тест за антигени, ќе стојат во пасошот. Т.н. домашни тестови не се прифаќаат. Пасошот ќе се издава или електронски во форма на QR-код, или ќе биде испечатен на хартија од националните здравствени власти. Земјите членки може да прифатат и кинеска и руска вакцина.
Какви права се стекнуваат со сертификатот?
Кој поседува сертификат од ЕУ не мора веќе да приложува ковид тест, не мора да оди во карантин и може и без посебна причина да патува. Земјите членки може да направат исклучоци од оцие правила, ако тоа го пријават во Европската комисијаи соодветно ја образложат потребата.
Дали сертификатот е замена за патна исправа?
Сертификатот не може да замени важечки пасош или лична карта. За граѓани на ЕУ и без таквиот сертификат во принцип важи правилото на слободно движење, во рамки на Шенген зоната дури и без гранични контроли. Но, во тој случај може да бидат потребни корона тестови или да биде наметнат карантин.
Вакцини- адути на човештвото против Ковид-19
Глобалната кампања за вакцинација против Ковид-19 зема сѐ поголем замав. Во различни земји, создадени се или на повидок се вакцини, кои сега се главно оружје на човештвото во справувањето со пандемијата.
Фотографија: Francis Dean/Dean Pictures/imago images
Бионтек/Фајзер: почеток на иРНК-револуцијата
Првата вакцина против Ковид-19, одобрена за употреба во САД и во ЕУ, беше вакцината на германските научници со турски корени Угур Шахин и неговата сопруга Озлем Туречи. Нивната фирма Бионтек од Мајнц влезе во сојуз со американскиот гигант Фајзер. Медиумите почнаа да зборуваат за „револуција“ во фармацевтската индустрија, откако е создадена првата иРНК вакцина.
Фотографија: Francis Dean/Dean Pictures/imago images
Модерна: родум од универзитетот Харвард
Американската компанија за биотехнологија Модерна е специјализирана и за РНК технологии, кои се сметаат за нов чекор во медицината. Нејзиното седиште се наоѓа во Кембриџ, Масачусетс, во близина на универзитетот Харвард, чии научници ја основаа компанијата во 2010 година. Вакцината на Модерна, создадена со финансиска поддршка од властите, беше втората корона-вакцина регистрирана во САД и во ЕУ.
Фотографија: Matthew Healey/AFP/Getty Images
АстраЗенека: „Оксфордската вакцина“
Научниците од Универзитетот Оксфорд во соработка со британско-шведската компанија АстраЗенека вршеа клинички испитувања и производство на нивната вакцина. Таа во голема мерка се користи во Велика Британија, ги исполнува условите во ЕУ и активно се користи во земјите во развој, бидејќи „вакцината од Оксфорд“ има многу ниска цена. Така, таа се произведува во Индија за локалниот пазар и за извоз.
Фотографија: Channi Anand/AP/picture alliance
Спутник V: првата одобрена вакцина во светот
Во август 2020, Русија објави дека прва во светот регистрирала вакцина против коронавирусот наречена Спутник V. Масовната вакцинација на руското население официјално започна во јануари 2021. Оваа векторска вакцина, изработена од научниците од Московскиот центар Гамалеја, се промовира на странските пазари од страна на Рускиот фонд за директни инвестиции.
Фотографија: Aizar Raldes/AFP/Getty Images
Џонсон и Џонсон: доволна е една доза
Американска корпорација Џонсон и Џонсон е еден од шесте производители на корона-вакцини со кои ЕУ склучи прелиминарни договори за снабдување. Од нејзината векторска вакцина потребна е само една доза, а не две како останатите и се чува во конвенционални фрижидери. За ЕУ оваа вакцина, која доби дозвола за употреба на 11.03. ќе ја произведува белгиската сестринска фирма на Џонсон и Џонсон - Јансен.
Фотографија: Johnson/AP/picture alliance
Синовак: тивкиот конкурент од Кина
Без многу врева и детални извештаи за клиничките испитувања, Кина разви најмалку три вакцини. Една од нив, создадена од деактивиран коронавирус, Синовак Биотек ја тестираше во неколку азиски земји, вклучувајќи ја и Индонезија, која потоа веднаш ја нарача. Да им даде пример на своите сонародници, претседателот на Индонезија, Џоко Видодо, прв се вакцинираше.
Фотографија: Laily Rachev/Biro Pers Sekretariat Presiden
Синофарм: Првата кинеска вакцина
Станува за вакцина со „деактивиран“ вирус која државната компанија ја разви во соработка со Институтот за вирологија од Вухан. Овој вид на вакцини се користи веќе со децении, со добри резултати во пракса. Вакцината која веќе се користи во Србија и во Унгарија, беше првата која доби одобрение за употреба од кинеските власти.
Американската фармацевтска компанија Новавакс објави дека нејзината вакцина е 96 процентно ефикасна против оригиналниот вирус и 86 проценти против британскиот сој. Тоа произлегува од студијата што Новавакс ја спроведуваше во Велика Британија. Вакцината може да биде одобрена за употреба во САД уште во мај, доколку властите утврдат дека податоците од Велика Британија се доволни, соопшти компанијата.
Фотографија: Justin Tallis/AFP/ Getty Images
КјурВак: Печатач за вакцини на Тесла
Втората германска иРНК вакцина, која се очекува да биде регистрирана до лето, ќе биде произведена и извезена на глобално ниво од компанијата КјурВак од Тибинген, во партнерство со концернот Баер. Но, ќе биде можно таа да се направи директно во клиниките ширум светот. Елон Маск (втор од лево) демонстрираше мобилен печатач на вакцини создаден од германската сестринска фирма Тесла Громан.
Фотографија: picture-alliance/dpa/T. Schwarz
Санофи: два неуспеха и помош за Европска унија
Француската компанија Санофи е еден од најголемите светски производители на вакцини. Но, овојпат тоа не и' успеа - двапати: ни заедничкиот развој со британската ГлаксоСмитКлајн, ниту обидот за создавање иРНК вакцина досега не дадоа резултати. За да помогне во обезбедувањето на вакцини за земјите од ЕУ, нејзината фабрика во Франкфурт на Мајна ќе произведе 125 милиони дози од вакцината на Фајзер.
Што е со патувањата надвор од Европа или патници кои доаѓаат од таму?
Европската комисија ќе работи на признавање на сертификатот во светски рамки и на признавање на сертификатите од Израел или други земји. Ќе бидат поддржани и такви проекти на СЗО. На тој начин треба да се олеснат трансконтинентални патувања.
Кога ќе се почне?
Пасошот е планиран за јуни 2021. До тогаш треба да биде подготвена техничката платформа на ЕУ. Паралелно мораат и 27-те земји членки и четирите поврзани држави да ги развијат своите национални сертификати и да ги направат компатибилни. Со оглед на тоа дека „проектот за пасош за вакцинации” ќе ужива карактер на закон кој е обврзувачки за земјите членки, мора да мине и низ соодветниот законодавен процес. Земјите членки ќе мора да дадат своја согласност во Европскиот совет и Европскиот парламент мора да го изгласа. Од таму веќе сега има најава за барања за одредени промени. Обичните закони и нивната имплементација во 27-те земји членки знае да трае и со години. Овојпат се треба да функционира за само неколку недели.
Како ќе се проверува „дигиталниот зелен сертификат"?
Во нацртот на ЕК се вели дека не се предвидени систематски контроли на границите, аеродромите или железничките станици. Членките самите треба да смислат како ќе спроведуваат контроли. Едно од можните решенија е да има штихпроби. Организатори на поголеми настани, авиокомпании или сопственици на кафеани би можеле да бараат да им се покаже за да биде одобрен влез.
Колку време важи сертификатот?
По излекување од Ковид-19 важи 180 дена, но по вакцинација може да биде продолжено траењето. Важноста по вакцинација сеуште не е дефинирана. Важноста по направен корона тест е неколку часа или денови. Оние лица кои веќе се вакцинирани може отпосле да бараат издавање на сертификат. Штом СЗО ја декларира пандемијата за завршена, истекува и важноста на сертификатот.
„Вакцината е единствено решение за излез од Ковид-кризата“