Најголемиот симбол на правната и политичка катарза на Македонија, сепак, се извлече од лицето на правдата. Но, бегството на Груевски има и една промптна позитивна последица. Пишува Петар Арсовски.
Реклама
Груевски избега од државата како да е припадник на меѓународната група „Пинк Пантер” – со тајно преминување граници, комплицирана логистичка операција, како во најдобар крими-трилер. Ваква драматична операција нашата држава нема видено никаде, освен на филм, и можеби за Ел Масри, кое заврши неславно за нас. Груевски од Унгарија тврди дека бил политички гонет - да не излезе дека сега дека и оштета треба да му платиме што се „злопател” во Македонија? Шегата на страна, бегството на Груевски сеуште предизвикува лавина реакции во јавноста. Како по правило, дури и тие се дијаметрално спротивставени. Кај неговите следбеници, можеби развива чувство на сила – шефот, сепак, како да останува недопирлив. Кај критичката јавност, огорченост и разочарување, проследено со гнев кон власта – најголемиот симбол на правната и политичка катарза на Македонија, сепак, се извлече од лицето на правдата.
Но, на страна нашиот сеирџиски интерес за трилерот на операцијата, кој треба да ја задоволи нашата љубопитност и да открие некакви информации за тоа какви му биле врските на пребеганиот, и другиве служби како не третираат како држава, многу поважно прашање од тоа “што се случило” е “што понатаму”? Мислам дека е важно реално да ги согледаме вистинските резултати од овој потег на бившиот премиер, и покрај тоа што детективската приказна е поинтересна. Јас, сепак, мислам дека, ако ги исклучиме овие скандалозни моментални фабули околу тоа дека е меѓународен заговор во кој учествувале и САД И ЕУ, дека цело МВР всушност му помагало, дека е договорено од самиот почеток, дека бил сместен во соба заедно со Елвис, и слично, кога ќе ги исфилтрираме фамата и „расипаниот телефон” по кој сме познати, ќе ни остане една доста едноставна, приземна и веќе многу пати видена здодевна приказна – осуденикот избега за да не лежи затвор, најде кој да го прибере, и од таму удира „четки” во обид да си го спаси имиџот, а инаку “баш го заболе” за вечната борба, за Македонија, за името, за сопартијците, за процесите, и воопшто, за нас.
Какви се, всушност, последиците кои ни ги остави пребеганиот?
Прво: неговиот имиџ е реално девастиран. Тој никогаш повеќе, колку и да биде активен на социјалните медиуми, не може да проектира никаков друг имиџ, освен на осуден, пребеган криминалец, кој своите соборци и каузата, без да трепне ги остави на цедило за да си ја спаси кожичката. Бадијала сите негови пораки со статуси на фејсбук, бадијала неговата мантра за продолжување на борбата. Груевски ја заврши својата политичка кариера, па и влијание, во дијаметрално спротивна насока од онаа во која ја почна – идеалите, националниот наратив, политичките пораки – сето тоа сега се губи во жабарникот на епилогот на криминалниот азил. Уште повеќе, тој сега, така политички “радиоактивен”, му претставува проблем и на Орбан, за кој унгарскиот премиер допрва ќе плаќа цена. Што се вели: Орбан не знае што беља си зема.
Второ: за ВМРО ДПМНЕ бегството на Груевски ќе претставува политички катализатор за промени. Мицковски набрзо ќе заклучи (ако веќе не го сторил тоа) дека наративот за ребрендирање и чистење на партијата не оди рака под рака со „лепењето” со Груевски. Нивното ликување за апсењето на Мијалков, нивните приказни за чисти багажи, завршена катарза, и нов почеток не се доволни ако Груевски остане почесен претседател, а Мицковски сеуште кон него се однесува со пиетет. Набрзо, ВМРО ДПМНЕ (дел од членовите тоа го порачуваат уште сега) ќе мора Груевски да го прогласи за криминалец, предавник, отпадник и слично, и на еден релативно драматичен начин да расчисти со него. Во основа, немаат друг избор – било какво одолговлекување во таа смисла само ќе ги направи политички неизбирливи на подолг период.
Трето: за јавноста бегството на Груевски ќе претставува повик за будење и за заострување на критиката кон процесите на правна држава и надзор кон сегашната власт. Со исклучок на неколку маргинални групи кои се восхитени од бегството, општиот вкус кај критичката јавност е горчлив. Ваквиот сумарен пораз, и тоа во финалето на борбата за правда, ќе направат јавноста да биде покритична и помалку толерантна за власта во справувањето со криминалот, корупцијата, и воопшто испораката на правда и правна држава.
Како #Протестирам прерасна во #ШаренаРеволуција
Протестот кој започна по убиството на Мартин Нешковски на изборната ноќ во 2011 година, и подоцна прерасна во движење под името #Протестирам, деновиве еволуираше во ткн. Шарена Револуција во Македонија.
Фотографија: BIRN/Prizma
„Стоп за полициската бруталност“
На 10 јуни 2011 години стотици млади луѓе излегоа на улиците на Скопје да протестираат против полициската бруталност, откако по неколкудневен молк од полицијата, беше откриена вистинската позадина за убиството на 22-годишниот Мартин Нешковски.
Фотографија: AP
Студентски протести
Во ноември 2014 година започнаа големите студентски протести испровоцирани од воведувањето екстерно тестирање од страна на Министерството за образование.
Фотографија: AFP/Getty Images/R. Atanasovski
#ПоздравПленумци
Во февруари 2015 година студентите започнаа со ткн. окупација на факултетите. Незадоволството, покрај на улиците, засилено се изразуваше и во зградите на УКИМ во Скопје и други градови.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Нов замав во 2015
Протестите се вратија на улиците на Скопје со уште поголем интензитет во мај 2015 година, откако опозицијата објави дел од прислушуваните разговори во кои можеше да се слушне како владини функционери го прикриваат убиството на Нешковски.
Фотографија: Reuters/O. Teofilovski
Жестоки судири со полицијата
Граѓанските протести доведоа и до жестоки судири со полицијата. Повеќе полицајци беа повредени, а десетици демонстранти беа приведени од полицијата. Отпорот го загуби интензитетот по крвавата пресметка со терористичката група во Куманово на 9 и 10 мај во која животите ги загубија 8 припадници на МВР.
Фотографија: Reuters/O. Teofilovski
Опозициски протест
На 17 мај 2015 година опозицијата предводена од СДСМ организираше голем протест пред платото на Владата во Скопје. Протестот беше поддржан и од повеќе студентски и граѓански организации кои дотогаш демонстрираа по разни поводи, како и од неколку албански партии.
Фотографија: Reuters/M. Djurica
Контра-протести
Владејачката ВМРО-ДПМНЕ во неколку наврати возврати на опозициските и граѓанските протести со контра-протести. Најмасовниот се одржа во Скопје на 18 мај 2015 година.
Фотографија: picture-alliance/epa/G. Licovski
Против Уставниот суд
Одлуката на Уставниот суд да укине законска одредба и да му го врати правото на претседателот на државата да помилува, го најави новиот бран протести кој трае до денес. На 16 март 2016 повеќе илјади граѓани протестираа во близина на зградата на Судот, откако полицијата им го блокираше пристапот. Контра-демонстранти организирани од партијата ГРОМ ја „чуваа“ зградата.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Револт против Иванов
По одлуката на Уставниот суд, Иванов набрзо го искористи вратеното право на помилување. На 12 април тој им даде „милост“ на 56 политичари и нивни соработници кои беа опфатени со истрагите на Специјалното јавно обвинителство. Својот револт граѓаните го искажаа врз неговата Народна канцеларија во Скопје.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Порта Македонија во нови бои
Фасадата на Триумфалната капија или Порта Македонија во Скопје за првпат беше обоена на 15 април. Во знак на револт поради блoкадата на движењето, демонстрантите почнаа да фрлаат боја врз фасадата.
Фотографија: picture alliance/abaca/AA
Подготовка на „материјалот“
Балоните со боја се веќе широко распространети меѓу демонстрантите. Упатствата за нивна изработка и користење можат да се најдат и на интернет, исто како и стилизираните маички и сувенири поврзани со Шарената Револуција, поддршката за СЈО или пораките на обвинителките.
Фотографија: DW/E. Milosevska
Шарената револуција
Од 15 април, најпрво срамежливо, но веќе почна да се говори за почетокот на Шарената револуција. На нашата интернет страница ова име за првпат си го најде местото во наслов од текст објавена на 19 април. Во меѓувреме боењето или шарањето на „барокните“ владини и државни објекти во Скопје стана омилена пракса на демонстрантите.
Фотографија: BIRN/Prizma
12 фотографии1 | 12
Четврто: ваквата засилена критика ќе направи институциите (судската власт, МВР) да бидат отсега многу повнимателни и посериозни во оваа борба, која досега се доживуваше на едно фасадно, козметичко ниво. Дури е возможно тоа да иницира и некакви внатрешни катарзи, промени и реформи кои секако ќе одат во правец на намалување на надворешни влијанија а засилување на независноста и интегритетот на овие органи. Со тоа, и целиот процес на владеење на правото – и со останатите постапки кои се сега во тек, а и со идните постапки (што за претходната, што можеби, за сегашната власт) добиваат едена сосема друга насока, која, на прв поглед, изгледа подобра од онаа досега.
На крајот: бегството на Груевски има една промптна позитивна последица – тој веќе нема политичко влијание – ниту во ВМРО ДПМНЕ, ниту во јавниот живот, ниту во судството, ниту во медиумите. Така, еден од најголемите кочничари на ЕУ и НАТО интеграциите на Македонија, и еден од најголемите пропоненти на антизападното влијание сега го нема. Кога од една равенка ќе извадиш минус, резултатот за зголемува.
Далеку од тоа дека како општество треба сега да славиме што Груевски „кидна” – да не излезе да посакаме да избега уште еднаш – во таа смисла точно е дека „сѐ да се собере, пораз ќе остане”. Но, има зраци надеж дека од ова можеме да извлечеме и некоја поука, и да се подобриме. Иронично е што повторно Груевски е врзан за нашата последна шанса, но, ете, како што вели слоганот на едно од најпознатите кафулиња во Будимпешта – c'est la vie.
Никола Груевски: како реформаторот стана бегалец
Од надежен реформатор, преку корумпиран автократ до бегалец од правдата. Поминаа 20 години од стапнувањето на политичката сцена до бегството во Унгарија. Политичката кариера на Никола Груевски низ фотографии.
Фотографија: Getty Images/AFP/D. Dilkoff
Референдумска битка
Кариерата на Груевски во политиката започна во првата влада на ВМРО-ДПМНЕ, предводена од Љубчо Георгиевски, во 1998. како министер за трговија, а продолжи како министер за финансии. Но искачувањето до врвот на македонската политика, Груевски го започна во 2004., по неуспешниот референдум против територијалната поделба, откако претходно успешно го одбрани партискиот престол во хотелот Панорама.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo/S. Ilic
Преродбата во 100 чекори
На парламентарните избори во 2006 ВМРО-ДПМНЕ предводена од Груевски извојува убедлива победа. Младиот технократ ветуваше економска преродба на земјата и брзо членство во ЕУ и НАТО. Граѓаните му ја дадоа довербата на гласањето на 5 јули, но ретко кој очекуваше дека Груевски неограничено ќе владее и во следните 10 години.
Фотографија: AP
Поддршка од Западот
Младиот премиер во првите години уживаше голема поддршка од меѓународната заедница и особено од сестринските партии во Европа. Веќе во октомври 2006. беше пречекан во Берлин од канцеларката Ангела Меркел со воени почести. Западните политичари во него гледаа надеж за земјата и за регионот и пресврт од дотогашната националистичка политика.
Фотографија: AP
На крилата на поразот од Букурешт
Преродбата на Груевски продолжи на изборите во 2008 година кои ги доби со огромно мнозинство благодарение пред сѐ на националистичката кампања која во прв план го имаше фијаското на Самитот на НАТО во Букурешт и паролата „името не го даваме“. Оттогаш започна и непреченото владеење на Груевски и ВМРО-ДПМНЕ.
Фотографија: AP
Скопје 2014
На крилата на големата изборна победа, Груевски го стави во погон проектот „Скопје 2014“. Целта беше да „се зајакне“ идентитетот на народот и да му се покаже на светот дека Македонците не се дрво без корен. Исходот: потрошени речиси 600 милиони евра народни пари на споменици и неокласични објекти кои завршуваа во џебовите на фирми блиски до ВМРО-ДПМНЕ.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Партнерот во сенка
На претседателските избори во 2009 година победата на Ѓорге Иванов ја заокружи комплетната контрола на власта на ВМРО-ДПМНЕ. Иванов ќе биде реизбран во 2014 година и до денес ќе остане верен следбеник на својот политички ментор- Груевски. На поддршката ќе возвраќа повеќепати, прво со општата аболиција во 2016 година, а потоа и со одбивањето да му го даде мандатот на Заев во 2017.
Кога во февруари 2015. Заев започна да ги објавува прислушуваните материјали, Груевски беше на зенитот на својата моќ - неприкосновен во партијата и државата. Серијата протести таа година го потресоа, но не го загрозија посериозно. Дури откако се вмеша и меѓународната заедница, а Иванов мораше да интервенира со аболиција, граѓаните масовно почнаа да излегуваат на улиците во Шарената револуција.
Фотографија: DW/K. Ozimec
Новата ера (не) започна
Тешкиот пораз на ВМРО-ДПМНЕ на локалните избори во 2017, значеше и крај за Груевски на чело на партијата. Новата ера која ја најавуваше, не се случи. Она што од денешен аспект е интересно, е средбата со Орбан во септември 2017 во Охрид, на која наводно и паднала понудата за азил од страна на унгарскиот премиер. По неколку месеци на чело на партијата Груевски беше заменет од Христијан Мицкоски.
Фотографија: Reuters/O. Teofilovski
Лице од потерница
Откако пресудата за двегодишната затворска казна во случајот „Тенк“ на СЈО стана правосилна, се очекуваше Груевски да се јави на издржување на казната. Но, тој се јави на Фејсбук од Будимпешта од каде порача дека „ќе остане верен на каузата на Македонија“. МВР, веројатно задоцнето, одлучи да трага по експремиерот со потерница.
Фотографија: Innenministerium der Republik Mazedonien
Наследството на Груевски
Дали Никола Груевски ќе биде испорачан назад во Македонија каде се соочува со уште четири судски процеси, во моментов може само да се шпекулира. Зад себе остава долго досие на злоупотреби и криминал, и држава која во последните години од неговото владеење се најде во изолација и беше предмет на жестоки критики и потсмев во демократскиот свет.