Поскапа акциза-помало „нужно зло“ во борбата против Ковид-19
Костадин Делимитов
15 април 2020
Зголемувањето на акцизите за нафтените деривати е антикризна мерка која нема да предизвика инфлаторна спирала. Критиките се можеби бројни, но не и издржани, реагираат упатените
Реклама
Од буџетот не може само да се зема, туку треба во него и да се става. Ова е суштината на иницијативата на бизнис заедницата до Владата за времено зголемување на цената на акцизата на нафтените деривати како една од мерките за одбрана на економијата од кризата предизвикана од пандемијата на коронавирусот.
Идејата на Стопанската комора предизвикува многу реакции, пред се во делот за зголемување на акцизата за два денара, или еден повеќе како што се размислува во Владата. Најгласна е опозицијата, но и дел од бизнис заедницата кои во предлогот препознаваат опасност за зголемување на трошоците, но и ценовни шокови кои ќе удрат врз грбот на граѓаните.
Нема простор за паника
Критиките се бројни, но дилемата е колку се и оправдани, посебно ако се знае дека предлогот се става на маса во период кога цената на нафтените деривати драстично се намали како последица на кризата. Но и во услови кога државите производители постигнаа договор за намалување на производството како чекор кон стабилизација но и пораст на цените.
Во очекување на владината одлука, која првично покажа расположение за прифаќање на мерката, дел од упатените не гледаат посебен простор за паника:
„Кај нас цените на нафтените деривати се најниски не само во регионот туку и во Европа. Акцизата е реална антикризна мерка во услови кога нема доволно средства за полнење на буџетот. Прашањето е дали ќе предизвика инфлаторна спирала. Јас велам нема шанси тоа да се случи. Зошто на пример кога поевтини цената на дизелот за 20 денари ниту еден производител не ги намали цените во државата, ниту пак транспортните компании не ги намалија трошоците. Затоа претпоставувам дека тоа ќе се донесе од страна на владата и ќе биде со одреден период и нема да биде вечно“, коментира за Дојче веле Марко Бислимоски, претседател на Регулаторната комисија за енергетика.
Буџетот мора и да се полни!
Според пресметките на бизнис заедницата, зголемените акцизи на нафтените деривати, вклучително и на екстра лесното масло за домаќинство за кое се бара да се изедначи со она на дизелот, ќе донесат во буџетот околу 46 милиони евра приходи. Првиот човек на Стопанската комора Бранко Азески предупредува дека сериозноста на состојбата налага и вакви мерки кои можеби не му се допаѓаат на дел од бизнисот но сепак се неопходни:
„Ги почитувам различните мислења и сметам дека само така ќе се дојде до прифатливо решение, но за тоа треба да има анализа. Ние рековме дека секој ќе има штета и тоа треба да се почитува и низ дијалог треба да се најдат мерки. Но не можеме сите да го атакуваме буџетот за да се спасуваме, а никој да не размислува како тој да се полни. Јас иницирав прашање кое беше поставено од член на економскиот совет, Владата е должна да ги направи анализите и треба да излезе со став. Во овој момент има огромен пад на цената на горивото и потрошувачката, а знаеме дека тоа е сериозна ставка во полнење на буџетот и ги знам последиците од тоа. Со покачувањето на акцизата директно ќе се влеат пари во буџетот, а не како што велат во фирмите. Кои се тие фирми што ќе ќарат од оваа работа, па слушам како викаат дека тоа биле фирми на олигарси. Кои се тие олигарси, луѓето што водат успешни фирми?“, изјави Азески синоќа во интервју за телевизија Телма.
Кои фирми профитираат од коронавирусот
Стравот од коронавирусот тешко ги погодува финансиски пазари. Кога компаниите мора да ги коригираат своите прогнози за добивка и промет надолу, тоа е отров за курсот на акциите. Но, сепак има и такви кои профитираат.
Кога во последната недела од февруари курсот на акциите ширум светот драматично падна, акциите на платформата за видео стриминг успешно се спротиставија на трендот. Аналитичарите сметаат дека т.н. „останете дома“ акции , како оние на „Нетфликс“ можат да им обезбедат богатство на инвеститорите за време на појавата на коронавирусот, бидејќи на сѐ повеќе луѓе им се вели да останат дома.
Фотографија: picture-alliance/AA/M.E. Yildirim
„Откачете“ го фитнес-клубот
Акциите на фитнес старт-апот Пелотон Интерактив, кој произведува велосипеди за вежбање и, исто така, нуди фитнес часови преку интернет, скокнаа бидејќи стравот од коронавирусот може да поттикне многу фитнес ентузијасти да не одат во своите теретани и клубови и да се одлучат за понудите на Пелотон.
Шефот на фармацевската компанија „Модерна“, Стефан Банкелза кусо време стана милијардер откако компанијата испорача експериментална вакцина против коронавирусот за клиничко тестирање кај луѓето, со што се зголеми цената на нејзините акциите. И Лим Ви Чаи од Малезија, мнозински акционер во фирмата за медицински ракавици „Топ Глав“, влезе во клубот на милијардери среде избувнувањето на вирусот.
Останете дома, останете поврзани
Акциите на телеконференцискиот старт-ап „Зум Видео“ пораснаа речиси за 50% од февруари, откако инвеститорите проценија дека сѐ повеќе луѓе поради стравот од коронавирусот ќе работат од дома. Компанијата веќе придодаде повеќе активни корисници годинава - 2,22 милиони - отколку во целата 2019 година.
Фотографија: zoom.us
Празни полици во супермаркетите
Во супермаркетите, како германскиот „Реве“ и францускиот „Карфур“, прехранбените производи „летаат“ од полиците додека купувачите во паника ги зголемуваат домашните залихи. Затоа инвеститорите засилено вложуваат во акциите на компаниите за пакувана храна. И онлајн трговците, како Амазон, исто така, имаат поголема побарувачка, бидејќи купувачите поради страв од вирусот ги избегнуваат продавниците.
Произведувачите на маски за лице, дезинфекциски средства за раце и дезинфекциски марамчиња се сведоци на огромен раст на побарувачката, бидејќи купувачите бараат начини да се заштитат од вирусот кој брзо се шири. Фирмата „3M“, која меѓу останатото произведува и маски за лице, е една оние со најголема добивка.
Фотографија: picture-alliance/NurPhoto/Yichuan Cao
„Во секое време, насекаде“
Германската софтверска компанија „ТимВјуер“ која им овозможува на корисниците да работат од далечина (од дома), е сведок на голема побарувачка на нејзините услуги, особено во Кина, епицентарот на коронавирусот. На Франкфуртската берза цената на акциите на оваа компанија забележа огромен раст во изминатите неколку дена.
Фотографија: picture-alliance/B. Kammerer
7 фотографии1 | 7
На предлогот на Стопанската комора се спротивставија од Сојузот на стопански комори, здружението Макамтранс, федерацијата на фармери, Комората на Северозападна Македонија. Најгласни се камионџиите кои бараат антикризната мерка да се донесе по крајот на здравствената криза. Критикуваат и за идејата за зголемување на акцизата на екстра лесното масло за домаќинство за 9 денари:
„Зошто на бензиските пумпи не се казнуваат пумпашите ако точат вакво гориво во товарни возила кои немаат еуростандард и се користат само за внатрешен превоз? Зошто полицијата и транспортните инспектори не вршат контрола на горивото во возилата на патиштата низ државата? Доколку се усвои ваква мерка, ќе заземеме прво место во светската економија дека против пандемијата и економската криза се бориме со зголемување, а не со намалување на трошоци. Цехот да го платат граѓаните и стопанството“, реагираат од Макамтранс.
Од владата се уште прават анализи по што ќе излезат и со конкретен предлог. Според министерката за финансии, среќна околност е што ова се случува во период на драстичен пад на цената на нафтените деривати:
„Зборуваме за пад на малопродажните цени од 20 денари, зборуваме во исто време за важноста на акцизата и приходите по основ на акцизата во буџетот кои што се намаелни поради намалената потрошувачка. Она што е многу важно е дека било кое решение кое ќе го донесеме, нема да биде скроено за да наштети на било кого односно да удри на џебот на граѓаните, изјави Ангеловска.
Коронавирус: Кои залихи ви се потребни во кризни ситуации
Кризата со коронавирусот доведе до прогласување вонредни состојби во многу земји. Неретки се случаите на панично купување во супермаркетите. Дознајте што ви е потребно во домот во вакви ситуации, и избегнете паника.
Фотографија: Reuters/V. West
Подгответе се за криза
Германската влада во 2016 година изработи нов план за цивилна заштита со листа на неопходни производи кои во меѓувреме се ажурирани. Германците добија препорака да направат залихи на храна за 10 дена и питка вода за пет дена. Идејата е луѓето да имаат се што им е потребно, вклучително готовина и лекови, за да ја надминат кризната состојба.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Доволно течности
Листата со препораки опфаќа и список на залихи за период од 14 дена. Најважната работа на листата е водата- 28 литри по човек за период од 14 дена, или два литри дневно. Луѓето можат да преживеат неколку недели без храна, но без течности само четири дена.
Фотографија: picture alliance/KEYSTONE
Потребни залихи
Германското министерство нуди и онлајн „калкулатор“ со кој можете да пресметате каква храна да имате во резерва. Се препорачуваат 4,9 килограми ориз, леб и тестенини по човек за две недели. Потоа, 5,6 килограми зеленчук по човек, по 3,7 килограми млечни производи, овошје и јатки, и 2 килограми риба и месо. Водете сметка храната да трае и без ладење. По избор, снабдете се и со масло, шекер и сол.
Фотографија: Markus Mainka - Fotolia
Хигиената е витална
Иако храната и водата се клучни во вакви ситуации, хигиената е исто толку важна за превенција од болести. Имајте на располагање доволно сапун, детергент, паста за заби, влажни марамчиња, кеси за смет и тоалетна хартија.
Фотографија: picture-alliance/Eibner-Pressefoto
Лекови
Се препорачува да имате снабдено медицинско шкафче доколку се случи да не бидете во состојба да отидете до аптека или болница. Меѓудругото, тоа предвидува комплет за прва помош, неопходни лекови на рецепт, лекови за настинка, против болка, анти-диареа лекови и електролити, како и термометар и средство за дезинфекција.
Фотографија: picture-alliance/blickwinkel
Доколку снема струја
Не е честа појава, но може да се случи да снема струја на неколку часа или на подолго. Тоа значи дека ќе нема светлина, мобилни телефони и греење. За да се подготвите за таква евентуалност, чувајте во резерва батериска светилка и свеќи, како и кибрит или запалка.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Y. Badawi
Торба за итни ситуации
Создавањето залихи претпоставува дека мора да останете во домот, но некоја кризна ситуација може да ве натера и итно да заминете. Затоа е мудро да се има подготвена патна торба. Германската влада советува во неа да сместите: комплет за прва помош, храна за два дена, најважни лични документи, шише вода, вреќа за спиење, неопходна гардероба и дел од нештата кои беа наведени во претходната листа.
Фотографија: picture-alliance/dpa/I. Kjer
7 фотографии1 | 7
Подобро акциза отколку нови долгови
Решението кое ќе се донесе можеби нема да наштети, но дефинитивно дека ќе се почувствува кај стопанството и кај граѓаните. Сепак според дел од упатените, оваа операција во актуелните услови е поповолна опција отколку задолжувањето:
„Од реакциите што ги слушам околу акцизата, сите се однесуваат како да не е криза, како да има пари на претек, па сега не мора да размислуваме за зголемување на акцизи. Очигледно дека уште не сме стигнати до точката кога ќе сватиме дека ова е огромен економски проблем. Ќе има реперкусии по животниот стандард на секого и прашањето е колку длабоко ќе бидеме погодени. Затоа велам дека за ублажување на последиците, на државата ќе и треба да поседува барем ист економски потенцијал или моќ како во периодот пред кризата. И во таа насока нејзе и треба значајно зголемување на приходите. Во контекст на тоа дека парите не растат на дрво, опциите кои стојат на располагање се задолжување надвор и дома, што пак се префрла како трошок на идните генерации, или промена на приходните ставки во буџетот. Со оглед на тоа дека цената на нафтените деривати се намали за 20 денари, а ние зборуваме за зголемување на акцизата за два до три денари ова би бил еден од најмалку болните начини за обезбедување финансиски средства“, смета Здравко Савески, синдикалец и активист за граѓански права и социјална еднаквост.
Каде сѐ демне коронавирусот?
Коронавирус насекаде! Можеби дури и на пиперките, билетот за возење, сопственото домашно милениче. Што воопшто смеам да допирам? Ова вознемирувачко прашање си го поставуваат многумина. Еве неколку смирувачки одговори:
Досега познатите коронавируси остануваат опасни на површини како кваките околу четири-пет денови. Како и другите инфекции преку капки и SARS-CoV-2 се пренесува преку рацете и површините кои се допираат често во текот на денот. Иако вирусот е нов и затоа е прилично непознат, експертите сметаат дека и за него важат многу резултати од истражувања на други, веќе познати коронавируси.
Затоа, треба да се биде претпазлив и кога се руча во кантината на работното место - доколку таа одамна не е веќе затворена. Коронавирусите во основа можат преку кивање или кашлање на инфицирано лице да завршат на приборот за јадење или чиниите. Германскиот институт за проценка на ризици (БфР) меѓутоа пишува дека „досега не се познати инфекции со SARS-CoV-2 кои се појавиле со ваков начин на пренос“
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Kalaene
Страв од увозна стока?
Дали родителите мора да се плашат од инфекција преку играчки од увоз? Не, велат од БфР. Досега нема случаи на инфицирани лица за кои е докажано дека се заразиле преку увезени играчки или друга стока. Експертите сметаат дека вирусите немаат голема стабилност при промена на животната средина. Предизвикувачот на болеста е опасен повеќе денови пред сѐ во услови на студ и голема влажност на воздухот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Gollnow
Пакети полни вируси
Коронавирусите кои го напаѓаат човекот не се особено стабилни на суви површини. Со оглед на тоа што стабилноста на вирусите надвор од човечкиот организам зависи од могу фактори, како темпертурата и влажноста на воздухот, БфР ја смета инфекцијата по пошта за „главно неверојатна“. Сепак, институтот признава дека сѐ уште не располага со точни податоци за SARS-CoV-2.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Becker
Вирусен пинг-понг со домашното милениче?
Дали моето куче може да ме зарази мене или јас да го заразам него? Ризикот домашните миленичиња да се заразат од коронавирус е оценет како низок од страна на експертите. Но, тој не може сосема да се исклучи. Самите животни не покажуваат симптоми, значи не заболуваат. Но, доколку се инфицирани тие може преку својот здив, плунка, повраќање, урина да го пренесуваат вирусот.
Фотографија: picture-alliance/dpa/AP/A. Tarantino
Опасен зеленчук?
Пренесување на SARS-CoV-2 преку контаминирани прехранбени продукти, според БфР, не е веројатно. Досега нема докажани случаи на инфицирање на ваков начин. Темелно миење на рацете пред подготовка на оброкот, и во времиња пред и по коронавирусот, е нешто што се подразбира. Со оглед на тоа што вирусите се чувствителни на топлина, загревањето на намирниците натамошно го намалува ризикот од инфекција.
Досега познатите САРС и МЕРС коронавируси не сакаат топлина, но се прилично отпорни на студ. Тие може да останат опасни дури две години на температури од минус 20 степени Целзиусови. БфР меѓутоа смирува: досега нема укажувања за ланец на инфекции со SARS-CoV-2 преку конзумирање храна, вклучително и замрзнати продукти.
Избувнувањето на КОВИД-19 има и едно добро: Кина забрани храна од диви животни. Сѐ укажува на тоа дека новиот коронавирус врз човекот е пренесен од лилјаци. Лилјаците за тоа не се виновни, зашто веројатно завршиле во супа против своја волја. Но, борбата против SARS-CoV-2 ќе трае многу подолго и ќе биде потешка од ослободувањето од храна од диви животни.
Фотографија: picture-alliance/Photoshot/H. Huan
8 фотографии1 | 8
Она што дополнително е позитивно во целиот пакет според него е и барањето за изедначување на акцизата и кај екстра лесното масло за домаќинство, кое е јавна тајна дека со години се злоупотребува и се користи за потребите во транспортот:
„Она што треба да се има предвид со ова, а што кај нас воопшто не се отвора како тема е и климатската криза и мерките кои треба да се преземат и во таа насока. Да се ублажат последиците, односно да се намали употребата на фосилни горива. Поради тие две причини, на државата и требаат приходи за ублажување на последиците по најранливите категории граѓани, што би се постигнало со зголемената акциза, но и треба и план за намалување на испуштање на стакленички гасови“, укажува Савески.
Македонскиот дизел најевтин во Европа
Колкав е просторот за маневрирање во делот на цената на нафтените деривати покажуваат податоците за цената на дизелот на македонскиот пазар во споредба со земјите од поширокиот регион. По последната корекција од пред два дена, цената на дизелот на македонскиот пазар изнесува 0,73 евра, што е убедливо најниско во регионот. За споредба, во Бугарија литар дизел се продава за 0,93 евро центи, во Босна и Херцеговина за 1,02 евра, идентична е цената и во Словенија. Во Хрватска изнесува 1,06 евра, во Грција 1.18, во Србија 1,25, во Албанија 1,34 евра. Последната интервенција во делот на акцизите за нафтените деривати се случи пред неполни три години и тоа кај дизелот кога акцизата се зголеми за три денари. И тогаш реакциите беа бурни, но се покажа дека ваквата мерка не предизвика посериозни ценовни турбуленции.