Пандемијата не е завршена, но успехот на кампањата за вакцинација раѓа надеж. Но, не насекаде во ЕУ во иста мера. Причината за тоа се големи разлики во благосостојбата и разликите во кризниот менаџмент.
Реклама
Бројките раѓаат оптимизам. Во најголемиот дел земји во Европа се намалува бројот на починати од или со коронавирус. Клучна е зголемената имунизација на населението, особено на старите лица. Секако дека пандемијата уште не е завршена, но многу нешта одат во прилог на тоа дека Европа е на добар пат да влезе во финишот, односно во догледно време да ја стави короната под контрола.
На втор поглед се покажува дека немаат сите членки на ЕУ подеднакво удел во таквиот развој. Во Бугарија, Романија или Словачка нискиот број на вакцинирани и слабиот здравствен систем носат повисок степен на смртност отколку во други делови на ЕУ.
„Зошто не го вакцинираа татко ми?"
„Месецот април секогаш ќе ми остане во болно сеќавање", пишува Љуба Касова. „Кога ја примив првата доза во Велика Британија мојот невакциниран 85 годишен татко почина во Бугарија. Зошто јас, средовечна жена бев заштитена, а околу 90 проценти од над 80 годишните во Бугарија не?", прашува Касова.
Таа е основач на престижната консултантска фирма Акас во Лондон која им помага на медиумите во комуникацијата со своите корисници. Нејзиниот очајнички повик за помош беше објавен во британски „Гардијан”. Во текстот се чита како во рамки на ЕУ разликата во благосостојбата и политичката ориентација за време на корона може да бидат пресудни за живот и смрт.
Вакцини- адути на човештвото против Ковид-19
Глобалната кампања за вакцинација против Ковид-19 зема сѐ поголем замав. Во различни земји, создадени се или на повидок се вакцини, кои сега се главно оружје на човештвото во справувањето со пандемијата.
Фотографија: Francis Dean/Dean Pictures/imago images
Бионтек/Фајзер: почеток на иРНК-револуцијата
Првата вакцина против Ковид-19, одобрена за употреба во САД и во ЕУ, беше вакцината на германските научници со турски корени Угур Шахин и неговата сопруга Озлем Туречи. Нивната фирма Бионтек од Мајнц влезе во сојуз со американскиот гигант Фајзер. Медиумите почнаа да зборуваат за „револуција“ во фармацевтската индустрија, откако е создадена првата иРНК вакцина.
Фотографија: Francis Dean/Dean Pictures/imago images
Модерна: родум од универзитетот Харвард
Американската компанија за биотехнологија Модерна е специјализирана и за РНК технологии, кои се сметаат за нов чекор во медицината. Нејзиното седиште се наоѓа во Кембриџ, Масачусетс, во близина на универзитетот Харвард, чии научници ја основаа компанијата во 2010 година. Вакцината на Модерна, создадена со финансиска поддршка од властите, беше втората корона-вакцина регистрирана во САД и во ЕУ.
Фотографија: Matthew Healey/AFP/Getty Images
АстраЗенека: „Оксфордската вакцина“
Научниците од Универзитетот Оксфорд во соработка со британско-шведската компанија АстраЗенека вршеа клинички испитувања и производство на нивната вакцина. Таа во голема мерка се користи во Велика Британија, ги исполнува условите во ЕУ и активно се користи во земјите во развој, бидејќи „вакцината од Оксфорд“ има многу ниска цена. Така, таа се произведува во Индија за локалниот пазар и за извоз.
Фотографија: Channi Anand/AP/picture alliance
Спутник V: првата одобрена вакцина во светот
Во август 2020, Русија објави дека прва во светот регистрирала вакцина против коронавирусот наречена Спутник V. Масовната вакцинација на руското население официјално започна во јануари 2021. Оваа векторска вакцина, изработена од научниците од Московскиот центар Гамалеја, се промовира на странските пазари од страна на Рускиот фонд за директни инвестиции.
Фотографија: Aizar Raldes/AFP/Getty Images
Џонсон и Џонсон: доволна е една доза
Американска корпорација Џонсон и Џонсон е еден од шесте производители на корона-вакцини со кои ЕУ склучи прелиминарни договори за снабдување. Од нејзината векторска вакцина потребна е само една доза, а не две како останатите и се чува во конвенционални фрижидери. За ЕУ оваа вакцина, која доби дозвола за употреба на 11.03. ќе ја произведува белгиската сестринска фирма на Џонсон и Џонсон - Јансен.
Фотографија: Johnson/AP/picture alliance
Синовак: тивкиот конкурент од Кина
Без многу врева и детални извештаи за клиничките испитувања, Кина разви најмалку три вакцини. Една од нив, создадена од деактивиран коронавирус, Синовак Биотек ја тестираше во неколку азиски земји, вклучувајќи ја и Индонезија, која потоа веднаш ја нарача. Да им даде пример на своите сонародници, претседателот на Индонезија, Џоко Видодо, прв се вакцинираше.
Фотографија: Laily Rachev/Biro Pers Sekretariat Presiden
Синофарм: Првата кинеска вакцина
Станува за вакцина со „деактивиран“ вирус која државната компанија ја разви во соработка со Институтот за вирологија од Вухан. Овој вид на вакцини се користи веќе со децении, со добри резултати во пракса. Вакцината која веќе се користи во Србија и во Унгарија, беше првата која доби одобрение за употреба од кинеските власти.
Американската фармацевтска компанија Новавакс објави дека нејзината вакцина е 96 процентно ефикасна против оригиналниот вирус и 86 проценти против британскиот сој. Тоа произлегува од студијата што Новавакс ја спроведуваше во Велика Британија. Вакцината може да биде одобрена за употреба во САД уште во мај, доколку властите утврдат дека податоците од Велика Британија се доволни, соопшти компанијата.
Фотографија: Justin Tallis/AFP/ Getty Images
КјурВак: Печатач за вакцини на Тесла
Втората германска иРНК вакцина, која се очекува да биде регистрирана до лето, ќе биде произведена и извезена на глобално ниво од компанијата КјурВак од Тибинген, во партнерство со концернот Баер. Но, ќе биде можно таа да се направи директно во клиниките ширум светот. Елон Маск (втор од лево) демонстрираше мобилен печатач на вакцини создаден од германската сестринска фирма Тесла Громан.
Фотографија: picture-alliance/dpa/T. Schwarz
Санофи: два неуспеха и помош за Европска унија
Француската компанија Санофи е еден од најголемите светски производители на вакцини. Но, овојпат тоа не и' успеа - двапати: ни заедничкиот развој со британската ГлаксоСмитКлајн, ниту обидот за создавање иРНК вакцина досега не дадоа резултати. За да помогне во обезбедувањето на вакцини за земјите од ЕУ, нејзината фабрика во Франкфурт на Мајна ќе произведе 125 милиони дози од вакцината на Фајзер.
Фотографија: C. Stoll/Sanofi
10 фотографии1 | 10
Тоа започнува со лекарската грижа. Според податоци на европската статистичка агенција Еуростат, на пример, во Полска има 238 доктори на 100 илјади граѓани, најниска вредност во цела ЕУ. Во Унгарија се 338, во Белгија 312, а во Велика Британија 284. За споредба: во Германија има 431 лекар на 100 илјади жители. Во Бугарија со 421 доктор на 100 илјади луѓе на прв поглед се чини дека има добра лекарска грижа. Сепак, земјата според податоци на Џон Хопкинс универзитетот има најголем удел на смртен исход во однос на бројот на регистрирани случаи - и тоа во рамки на цела ЕУ. И во Унгарија, Словачка, Романија и Италија уделот е поголем отколку во други земји членки на Унијата.
Статистиката покажува дека таквата стапка е повисока онаму каде постарите лица не биле приоритетно вакцинирани, каде јавните здравствени институции се финансиски лошо потковани и каде што има задршки во однос на вакцинирањето.
Во Италија на пример до средина на февруари годинава само шест проценти од лицата над 80 години имале примено барем една доза. Во Германија според Роберт Кох институтот биле 20 проценти, во Франција 23 проценти.
Експертот за податоци Матео Вила од италијанскиот Институт за меѓународна политика ИСПИ смета дека „Италија можела да спаси животи ако здравствениот персонал го вакцинирале во период од два месеца наместо еден како што тоа го сторија Германија и Франција.”
Италијанците дозите вакцини што ги имале на располагање лошо ги распределиле за населението над 80 години, вели Вила за италијанските медиуми. Кај оваа група корона инфекција особено често завршува со смрт.
Франција за пример?
Италија до крај на 2020 имаше константно високо ниво на смртност. Од почетокот на годината бројот на лица починати од или со корона почна да паѓа и со тоа и смртноста на моменталните три проценти. „Тука се гледаат ефектите од вакцината”, вели Доминик Штилфрид, шеф на Централниот институт за здравствено осигурување за весникот „Ханделсблат”. Намалувањето на смртноста било последица на тоа што просечната старост на заразени е падната на под 40 години. Тоа пак го отсликува големиот процент на вакцинирани меѓу постарите лица. Зачудувачки е развојот на ситуацијата и во Франција и Велика Британија. Обединетото кралство кон крајот на ноември 2020 имаше степен на смртност од преку 15 проценти, а сега е само 2,84 проценти. Во Франција степенот на смртност од рекордни 24 проценти во април 2020 падна на 2,4 проценти во јануари годинава и на 4 јуни достигна 1,91 проценти.
За Љуба Касова тоа не е некоја утеха. „Кога татко ми почина на 8 април едвај седум проценти од бугарското население над 80 години имаа примено барем една доза, додека во Велика Британија тогаш беа вакцинирани веќе 97 проценти од старите лица”, пишува таа за „Гардијан”.
Ниту еден месец подоцна нештата не беа значително подобрени. Уделот на вакцинирани меѓу преку 80 годишните едвај порасна на 10 проценти. Заклучокот на Касова гласи „Татко ми економски веќе немаше значење за општеството, затоа и им беше помалку битно да го заштитат неговиот живот.”
И покрај Ковид, шансите за летување се зголемуваат
Бројот на новоинфицирани со коронавирус во Европа се намалува, бројот на вакцинирани се зголемува. Многу земји се надеваат на туристи и почнаа со разлабавување на мерките.
Фотографија: Zhou Nan/Xinhua/picture alliance
Австрија
Гастрономијата, хотелите, спортските настани во Австрија се повторно достапни од 19 мај. Како мерка на заштита е предвидено приложување негативен корона-тест. Дозволени се и манифестации кои се одржуваат надвор (до 3000 лица) и внатре (до 1500 лица). Со разлабавувањето на мерките би требало да отпадне и карантинот. Вакцинираните, тестираните и оздравените од Ковид ќе смеат да влезат во земјата.
Оној кој патува во Швајцарија мора да има негативен корона-тест. Тоа не важи за оние кои патуваат транзит. Во карантин мора да одат оние што доаѓаат од ризични подрачја. Отворени се хотелите, музеите, продавниците, театрите, кината.. На терасите од рестораните е дозволена храна и пијалоци. Насекаде има лимит за бројот на посетители, правила за дистанца и носење маска, но не и полициски час.
Гастрономите во Грција работат, но мора да затворат во 22:45 часот, зашто од 23 часот стапува во сила полицискиот час. Туристите кои одат во Грција мора пред влез во земјата да ги внесат своите податоци онлајн. При влез во земјата мора да се покаже дека лицето е целосно вакцинирано, или да се приложи негативен ПЦР-тест. Обврска за карантин веќе нема.
Фотографија: Chun Ju Wu/Zoonar/picture alliance
Италија
Италија постепено ги разлабавува своите корона-рестрикции. Онаму каде бројките се умерени, рестораните смеат да сервираат храна во отворениот дел. Од 22 часот стапува на сила полициски час. Музеите и кината во т.н. жолти зони се отворени. Во Италија на 2 јуни официјално почнува летната сезона. Како ќе изгледаат правилата тогаш, сѐ уште не е јасно.
Фотографија: Maria Laura Antonelli/Avalon/Photoshot/picture alliance
Франција
И Франција ги разлабавува рестрикциите полека. Луѓето повторно смеат да се движат и подалеку од 10 километри од својот дом, а повторно се можни и патувања во границите на земјата. Во сила е полициски час од 19 часот, кој од 19. мај треба да почнува од 21 часот. Тогаш треба повторно да отворат и рестораните (само отворените делови), како и продавниците и културните институции.
Фотографија: ROBIN UTRECHT/picture alliance
Шпанија
Ситуацијата во Шпанија е значително порелаксирана, многу од мерките се разлабавени, но сепак - повеќе региони сакаат да го задржат ограничувањето на движењето. И натаму важи и обврската за носење маска на отворено. Влез на лица од сите земји од ЕУ и од Шенгенската зона е во основа можен. Обврската за тестирање за оние кои доаѓаат од ризични региони, меѓутоа, и натаму важи.
Фотографија: Jordi Boixareu/Zuma/picture alliance
Португалија
Вонредната состојба, која траеше околу пет и пол месеци, на 1. мај веќе не беше продолжена. Оттогаш, рестораните, културните институции и местата за забава смеат да бидат отворени до 22:30 часот. Досега на викендите работа беше дозволена само до 13 часот. Освен тоа, отворена е и границата со Шпанија. Но, и натаму не е дозволен влез за лица од земји каде 14-дневната инциденција е повисока од 150.
Фотографија: Hilda Weges/Zoonar/picture alliance
Данска
Продавниците работат, а така е и со рестораните, но да влезат смеат само гости кои се најавиле преку апликација и приложиле негативен тест, доказ за целосна вакцинација или доказ за прележан Ковид. Целосно вакцинираните лица од ЕУ и Шенген зоната смеат да влезат во земјата без посебна причина, но услов е да доаѓаат од земја која е барем во портокалова зона, значи каде ситуацијата не е многу лоша.
Фотографија: Bruno Coelho/Zoonar/picture alliance
Хрватска
Во Хрватска хотелите се отворени, а рестораните смеат да примаат гости во отворениот дел. Во затворен простор на јавни места мора да се носи маска онаму каде што не може да се одржува пропишано растојание. За влез во земјата се бара негативен ПЦР-тест или тест за антитела, потврда за прележан Ковид или доказ за целосна вакцинација.
Фотографија: Pablo Camacho/PhotoAlto/picture alliance
Полска
Полска дава дозвола за прием на гости во хотелите, но само доколку се пополнат максимално 50% од капацитетот. Од 15. мај ќе биде можно да се седи во отворените делови на рестораните. Во внатрешниот дел тоа ќе биде можно од 29. мај. При влез во земјата е задолжителен десетдневен карантин, освен за лицата со негативен ПЦР-тест. И целосно вакцинираните и оздравените не мора да одат во карантин.