Националистите во Скопје и Атина сѐ уште можат да го торпедираат договорот. Ова е историска шанса, ништо повеќе, но и ништо помалку од тоа, коментира весникот „Стандард“.
Реклама
Австрискиот весник „Стандард“ по потпишувањето на договорот за решавање на спорот за името меѓу Македонија и Грција, го објавува коментарот на Паул Лендваи, под наслов „Македонија: Последна шанса“. Во него се вели:
„Буре барут, јаболко на раздорот, осарник - Македонија во сите крвави конфликти на Балканот имала централна улога. 'Македонското прашање' долго било симбол за 'нерешливоста' на националните тензии меѓу Србија, Бугарија и Грција. Поделбата на македонскиот простор на три дела по Балканските војни во 1912/13 на грчка Егејска Македонија (50 проценти), српска Вардарска Македонија (37 проценти) и мала бугарска Пиринска Македонија (13 проценти) - предизвика стремежи за србизација и бугаризација во две светски војни.
Признавањето на македонска нација со статус на република како дел од југословенската повеќенационална држава, со свој книжевен јазик и дури и своја православна црква, (1967) претставуваше пресврт во балканската историја. Настанувањето на независна македонска држава по распадот на втората југословенска држава предизвика спор за името со грчкиот сосед со тешки последици. 27 години сите грчки влади ја блокираа западната интеграција на 'Република Македонија'. Околу два милиона граѓани (секој четврти е припадник на албанската етничка група) живеат во држава со вештачко име Поранешна Југословенска Република Македонија (ФИРОМ). Државното име 'Република Македонија', според грчките сфаќања, укажува на територијални претензии кон истоимената грчка провинција.
По ветото од страна на Грција против прием на новата држава во НАТО и против преговори за приклучување во ЕУ, целосно корумпираната македонска владејачка партија ВМРО со мегаломанска контраофанзива претендираше на античкото наследство во знак на Александар Велики и уште повеќе ја загрози иднината на сиромашната земја.
Промената на власта во Скопје пред една година и интензивните напори за посредување на еврокомесарот за проширување Јоханес Хан и на долгогодишниот посредник на ОН Метју Нимиц го отворија патот за двајцата левичари, антинационалистичките премиери Зоран Заев во Скопје и Алексис Ципрас во Атина, да постигнат разбирање за името 'Северна Македонија'.
Јас како новинар известував за последиците од катастрофалниот земјотрес на 26 јули 1963 година (1070 жртви) и потоа за впечатливата обнова на уништениот главен град и повеќепати се сретнав со архитектот на самостојноста, реформскиот комунист Киро Глигоров (1917-2012). Нему, на првиот претседател, треба да му се благодари што Македонија беше единствена република која не беше вмешана во војните од 1990-те. Мирното создавање на малата држава беше редок среќен случај.
Во изминатите децении стекнав цврсто убедување дека Македонците не сакаат да бидат ни Бугари, ниту пак Грци или Срби. Внатрешната стабилност зависи и од почитувањето на правата на Албанците. Националистите во Скопје и Атина сѐ уште можат да го торпедираат договорот. Се работи за историска шанса, ништо повеќе, но и ништо помалку од тоа“, коменитра Паул Лендваи во весникот „Стандард“.
Договор за решавање на спорот за името
Договорот за решавање на спорот за името меѓу Македонија и Грција беше потпишан на 17 јуни 2018. Тој би требало да му стави крај на спорот кој трае четврт век. Но, до неговото конечно спроведување има уште работа.
Договорот за решавање на спорот за името во Псарадес, на грчката страна од Преспанското Езеро, го потпишаа министрите за надворешни работи Никола Димитров и Никос Коѕијас. „Горди сме затоа што избравме решение што нѐ обединува“, оцени македонскиот премиер Заев. Неговиот грчки колега Ципрас рече: „Овде сме да ги залечиме раните што ги остави времето, да отвориме пат за мир, братство и пораст“.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Роденден
Потпис на договорот стави и долгогодишниот посредник на Обединетите Нации во спорот за името, Метју Нимиц. Потпишувањето се падна токму на неговиот 79-ти роденден. „На членовите на моето семејството им реков дека не сакам подароци за овој роденден, зашто двајца премиери ќе ми дадат еден голем подарок“, рече Нимиц на церемонијата во Псарадес.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Вратоврска
Кога по потпишувањето на договорот требаше да се направи семејна фотографија од настанот, македонскиот премиер Зоран Заев, веројатно не сакајќи да се разликува од Алексис Ципрас, кој е познат по тоа што не носи вратоврски, ја извади својата црвена вратоврска и му ја подари на својот грчки колега. Тоа беше поздравено со широки насмевки и громогласен аплауз од присутните.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Договорот зачинет со македонска храна и вино
Официјалната средба по потпишувањето во Псарадес се префрли на македонскиот брег на Преспанското Езеро. Двете делегации до Отешево стигнаа по воден пат, со чамци. Во Отешево се водеа билатерални разговори и имаше свечен ручек. На заедничкиот ручек присуствуваа и претставниците на Европската Унија и Обединетите Нации – Федерика Могерини, Јоханес Хан, Метју Нимиц и Розмари Ди Карло.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Протести во Скопје
Потпишувањето на договорот за решавање на спорот за името предизвика протести во Македонија. Демонстрантите пред Собранието на 17.06.2018 се судрија со полицијата. Во безредијата имаше повредени и приведени лица. Според полициски наводи, има неколку повредени полицајци, како и над 25 уапсени учесници на протестите. Официјален организатор на протестите нема.
Во Грција исто така се протестира. Противниците на договорот за решавање на спорот за името во Атина за време на расправата за доверба на владата на Ципрас се судрија со полицијата пред парламентарната зграда (фото: 16.06.2018). Полицијата мораше да употреби солзавец за да ја разбие толпата која се обиде да влезе во парламентарната зграда. Владата го преживеа гласањето.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
Уште многу работа
Ставањето потпис на Конечната спогодба за решавање на спорот за името е само еден од чекорите кои следуваат во наредните месеци до конечно решение. Следува ратификација во македонското Собрание, референдум на кој македонските граѓани ќе се изјаснат за договорот, а потоа и ратификација во грчкиот парламент.