Почина херојот кој ja спречи нацистичката атомска бомба
БГ
22 октомври 2018
Норвежанецот кој ја предводеше храбрата саботажа на нацистичката нуклеарна централа почина на 99 години. Приказната за операцијата од Втората светска војна најде место во книги, ТВ серии и холивудски филмови
Јоахим Ронеберг на комеморација во Лондон во 2013 годинаФотографија: Getty Images/AFP/A. Cowie
Реклама
Јоахим Ронеберг, норвешкиот херој кој го предводеше големиот напад против нацистите во родната земја, почина во неделата на 99 годишна возраст.
Како млад војник во 1943 година, тој беше одбран да ја предводи Операцијата Ганерсајд, со која беше уништен дел од Хидроцентралата Норск, а со тоа беа спречени и плановите на Германија да развие програма за производство на атомско оружје во текот на Втората светска војна.
„Ронеберг е веројатно последниот од најпознатите борци на отпорот кој не напушти“, изјави норвешкиот премиер Ерна Солберг. „Тој е еден од нашите големи херои“.
Тајна мисија
Роден во 1919 година во градот Алесунд, Ронеберг побегнал од Норвешка по германската инвазија во 1940 година, и станал дел од тренингот на норвешките сили на отпорот во Британија. Се вратил во окупираната татковина во февруари 1943 за да го предводи шестчлениот тим во нападот врз Хидроцентралата Норск на југот на земјата.
Централата била од големо значење затоа што била единствената во светот која во тоа време произведувала големо количество на „тешка вода“- клучна за развој на атомско оружје.
Роненберг и неговиот тим со падобрани се спуштиле на планинското плато до масовно бранетата цел, успевајќи да се провлечат во централата и да постават експлозиви во делот каде се произведувала тешка вода. Откако експлозијата ја разнела централата, тие успеале незабележано да се извлечат и да избегаат стотици километри во планините.
Успеале да избегнат заробеништво, иако по нив трагале околу три илјади германски војници. Две недели подоцна, Ронеберг успеал да пребега во Шведска, која во војната била неутрална.
Норвешката хидроелектрана Норск беше делумно уништена на 27 февруари 1943 годинаФотографија: Anders Beer Wilse
Јавна личност
Храбрата акција беше екранизирана во 1965 година во холивудскиот филм Хероите на Телемарк, со Кирк Даглас во главна улога, а на темата се објавени и повеќе книги и ТВ серии.
По завршувањето на војната, Ронеберг започнал да работи како радио новинар и одбиваше да зборува за периодот на отпорот. Дури неколку децении подоцна, во 1970-те, тој му стави крај на молкот и започна отворено да зборува за опасностите на војната и тоталитаризмот.
Да не се повтори: Споменици на теророт
По завршувањето на Втората светска војна, на 8 мај 1945, Германија започна процес на осознавање на нацистичката диктатура и на нејзините злосторства. Спомениците не дозволуваат да бидат заборавени милионите жртви.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Sven Hoppe
Дахау
Нацистичкиот режим го отвори првиот концетрационен логор во Дахау, во близина на Минхен. Само неколку недели по доаѓањето на власт на Хитлер, тој беше искористен од паравоените СС-формации за затворање, измачување и убивање на политичките ривали. Дахау исто така послужи како модел за другите нацистички логори кои уследија.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Нацистичките митингашки простори
Нирнберг беше домаќин на најголемите митинзи на нацистичката пропаганда од 1933 година до почетокот на војната. Годишниот конгрес на нацистите, како и митинзите со по 200 илјади учесници се одржуваа на просторот од 11 квадратни километри. Денес, недовршената конгресна сала служи како документациски центар и музеј.
Фотографија: picture-alliance/Daniel Karmann
Вилата Ванзе
Вилата на берлинското езеро Ванзе беше клучна во планирањето на холокаустот. 15 членови на нацистичката влада и на раководството на СС се состанаа тука на 20 јануари 1942 година, за да го испланираат т.н. „Конечно решение“- депортацијата и уништувањето на сите Евреи на териториите окупирани од Германците. Во 1992 година вилата беше пренаменета во меморијал и музеј.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Берген-Белзен
Концентрациониот логор Берген-Белзен во Долна Саксонија првично беше изграден како логор за воени заробеници, пред да стане концентрационен логор. Затворениците кои биле премногу болни за да работат биле носени тука, и многумина починале од болести. Една од 50-те илјади жртви била и Ана Франк, еврејското девојче кое постхумно се здоби со меѓународна слава со својот дневник.
Фотографија: picture alliance/Klaus Nowottnick
Споменик на германскиот отпор
Зградата Бендерблок во Берлин била седиште на групата на воениот отпор. На 20 јули 1944, група офицери на Вермахтот, под раководство на полковникот Класу фон Штауфенберг, изведоа неуспешен атентат врз Хитлер. Водачите на заговорот експресно беа егзекутирани во дворот на Бендерблок, кој е денес споменик на отпорот.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Центарот за евтаназија Хадамар
Од 1941 година, луѓето со физички и ментален хендикеп биле убивани во психијатриската болница во Хадамар, во покраината Хесен. Прогласени за „непожелни“ од страна на нацистите, околу 15 илјади луѓе биле убиени со задушување со јаглероден моноксид или со инјекција. Повеќе од 70 илјади луѓе биле убиени во Германија во рамките на програмата на нацистите за евтаназија.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Меморијал на холокаустот
Лоциран во близина на Бранденбуршката порта во Берлин, Меморијалот на убиените Евреи во Европа беше отворен 60 години по крајот на војната. Архитектот Петер Ајзенман креираше поле со 2,711 бетонски плочи. Во подземјето се испишани имињата на сите познати жртви на холокаустот.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Споменик на прогонуваните хомосексуалци
Недалеку од Меморијалот на холокаустот во Берлин, се наоѓа споменикот за илјадниците хомосексуалци прогоновауни од нацистите меѓу 1933 и 1945 година. Споменикот висок четири метри, со прозорец кој наизменично покажува двајца мажи и две жени како се бакнуваат, беше отворен во мај 2008 година.
Фотографија: picture alliance/Markus C. Hurek
Меморијал на Синтите и Ромите
Спроти зградата на Рајхстагот во Берлин, паркот отворен во 2012 година е и споменик за над 500 илјади убиени Синти и Роми од страна на нацистите. Околу меморијалниот базен испишана е поемата „Аушвиц“ на ромскиот поет Сантино Спринели на три јазици: англиски, германски и ромски.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Спомен-плочки пред куќите на Евреите
Во 1990, уметникот Гинтер Демних започна со проект за соочување со нацистичкото минато. Спомен-плочки од месинг беа поставени пред куќи на жртвите на нацистите, со нивни лични податоци. Повеќе од 45 илјади „спомен плочки“ беа поставени во 18 земји во Европа - тоа е најголем децентрализиран музеј на холокаустот во светот.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Кафеавата Куќа“ во Минхен
Веднаш до канцеларијата на Хитлер (Führerbau), седиштето на Нацистичката партија на Германија се наоѓала во „Кафеавата Куќа“ во Минхен. На нејзино место сега е поставена бела коцка. Нов „Документарен центар за историјата на националсоцијализмот“ е отворен на 30 април 2015, 70 години по ослободувањето од нацистичкиот режим.