Правната разврска на кризата е услов за стабилна влада
Костадин Делимитов
28 декември 2016
Македонија нема алтернатива во која било политичка влада ако таа не е способна да ја реши кризата и тоа во корен, предупредуваат експертите. Сѐ поинаку, само би водело кон уште едни брзи предвремени избори!
Реклама
Правна разврска или продолжена криза. Македонија е пред клучна крстосница за политичката иднина на земјата. Финалето од годината ќе донесе мандатар за состав на нова влада, но дали и извесност за политичка стабилност? „Пол позицијата“ што ја доби ВМРО ДПМНЕ и Никола Груевски по тесната изборна победа е предност, но повеќе на хартија ако се имаат предвид сите опции што се на маса или заткулисно се заговараат. Но во играта на се` во која безмалку секој типува на секого за добивање на потребните 61 пратенички мандати, една работа е клучна. Дали новото парламентарно мнозинство ќе формира и Влада која би била способна или би имала волја за вистинско решение на кризата?
Гаранции за правна разрешница
За експертската јавност се чини помалку е битно кој и со кого би ја формирал новата влада. Клучно според повеќето од нив е таа да донесе и одредена извесност но и гаранции за правна разрешница на она што значи корен на кризата:
„Без правна разврска на причините кои доведоа до оваа политичка криза и предвремени избори многу е тешко да се очекува дека Македонија би добила нова влада која би била политички стабилна и способна да работи на клучните приоритети. Затоа е многу битно да се најде правна разврска, а потоа и политичка разврска на целата криза која само во такви услови би можела да води кон решенија дури и од типот на голема коалиција. Во таа смисла е многу важно да созрееме, пред сѐ политички и оваа ситуација да има разврска. Без тоа која и да е влада, па и голема коалиција не би имала придонес до основната суштина во моментов како да се разреши кризата. Мора да се најде рамка за правна разврска а дури потоа и можност за евентуални политички коалиции“, коментира универзитетскиот професор и поранешен амбасадор во Германија Горан Рафајловски.
Рамката за правна разврска и политичка извесност според експертите мора да биде пополнета со јасно утврдена волја за реализација на приоритетите. Не само оние нотирани во извештајот на Прибе, туку и делот што се однесува на Специјалното јавно обвинителство (СЈО) и потребните услови за негова функционалност и непречено работење:
„Она што во моментов е клучно е формирање на нова влада која би била функционална и би ги исполнила ургентните стратешки цели со договорот од Пржино и секако Специјалното јавно обвинителство. Тоа се стратешките приоритети. Од она што го гледаме е очигледно дека ВМРО ДПМНЕ купува време во очекување на Доналд Трамп и официјално да ја преземе функцијата, а СДСМ смета дека е потребно брзо да се реагира со формирање на влада која ќе биде функционална и ќе работи на јакнење на правото. Очигледно е дека Груевски сака и купува време но тоа е залудно и многу наивно да се очекува дека работите со Трамп ќе станат подобри за нив“, коментира политичкиот аналитичар Нано Ружин.
„После толку години реформи, обид за демократизација на општеството и истакнување на суштинските вредности на конзервативизмот во Конрад Аденауер се дојде до заклучок дека ВМРО ДПМНЕ треба да прифати реформи, да признае пораз, што особено се однесува на онаа малечка елита предводена од Никола Груевски. Тој и неговата посрамотена и криминогена екипа за која веќе никој не само во Германија туку и кај останатите сестрински партии во Европа не сака да чуе, да се повлечат. Затоа велам дека клучот е кај нив, доколку дојде до повлекување а потоа и реализација на судските процеси и владеење на правото. Во такви услови тогаш не гледам зошто не би се направила и широка коалиција со СДСМ“, смета Ружин.
Во вакви услови се чинат второстепени пазарењата или т.н. условувања што се заговараат во албанскиот политички блок околу нивните клучни максималистички приоритети. Лидерот на ДУИ Али Ахмети синоќа во гостување на ТВ Алсат М објави дека без унапредување на правата на Aлбанците може и да не се формира влада. Притоа тој остави и простор за каолицирање со било кого порачувајќи им на Aлбанците во земјата дека конечната одлука ќе ја изразува нивната волја. Сепак ваквите негови, но и ставовите на останатите политички субјекти во албанскиот блок според упатените повеќе се гледаат како на појак збор отколку на содржина и не треба да значат ништо во дадената ситуација. Посебно ако не бидат исполнети потребните предуслови кои би гарантирале стабилност. Секоја поинаква опција би водела кон уште едни брзи предвремени парламентарни избори. Но она што е клучно е што декларативно, сите во албанскиот политички блок се за продолжување на мандатот и непречено функционирање на СЈО. Во меѓувреме законската процедура си тече. Денеска Државната изборна комисија треба да им ги додели мандатите на пратениците. Веројатно во петок, а најдоцна во сабота 31 декември треба да биде свикана и конститутивна седница на парламентот. За епилогот, или почетокот на епилогот на кризата ќе мора да се почека новата година.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.