Евентуалното враќање на „Монструм“ на повторно одлучување, во правни кругови се толкува како можен почеток на расчистување со судските процеси кои во минатото добија епитети „монтирани“ и „политички мотивирани“.
Реклама
Дали „Монструм“ ќе оди на нова „проверка“? Прашањето ги раздрма правосудните кругови, откако обвинителката Лилјана Спасовска вчера предложи Врховниот суд да ги укине пресудите на првостепениот и второстепениот суд за доживотен затвор на обвинетите, и предметот да го врати на повторно одлучување. Спасовска, која е и в.д. шеф на Јавното обвинителство по разрешувањето на Марко Зврлевски, предлогот го образложи со неутврдена фактичка состојба, со евентуално постоење на прислушувани разговори кои ги поседува СЈО, а кои би можеле да го сменат текот на постапката, но и поради жалбите на одбраната на осудените на вештачењата и на различните искази на зашитетен сведок.
„Никогаш не работам во сенка, во темнина, сакам да сум на чистина и на виделина“, потенцираше Спасовска на јавната седница.
И додека дел од проопозициските медиуми нејзиниот предлог го проследија со наслови „Заев ги ослободува убијците на децата од Смилковско езеро“, во правни кругови се анализира што ќе донесе натамошната постапка со овој деликатен случај кој ја потресе јавноста на 12 април 2012 година. Тогаш, на празникот Велики четврток, покрај Смилковско Езеро беа убиени тинејџерите Кире Тричковски, Александар Наќевски, Филип Славковски, Цветанчо Ацевски и 45-годишниот Борче Стефановски.
Да има разрешница, но и одговорност!
Пет години подоцна, семејствата на убиените сѐ уште чекаат одговори, а обвинетите остануваат на истите ставови од почетокот на процесот: „Едната вистина е дека се убиени луѓе, а другата е - дека ние сме невини!“
„Ако постојат недостатоци во пресудата, нема дилема дека правдата треба да се преиспита за да се расчистат дилемите“, вели адвокатот Драган Малиновски.
„Не е добро да лежат во затвор лица, ако не сме убедени дека тие се виновниците. И семејствата на жртвите сакаат вистинските виновници да бидат осудени. Од друга страна, треба темелно да сме подготвени да има правна разрешница. Би било погубно ако се укине пресудата, а случајот повторно не се реши. За да нема никакви последици, потребно е предметот да биде завршен без никакви петна, сомневања и нерасчистени околности, бидејќи ова е деликатен случај и може да има бројни рефлексии и да ја подели јавноста“, потенцира Малиновски.
Предлогот на обвинителката не е обврзувачки за Врховниот суд. Советот на овој највисок суд може да ги потврди пресудите на пониските судови или да ги укине и да го врати предметот на ново судење. Поранешниот државен јавен обвинител, Стеван Павлевски, верува дека Врховниот суд ќе го прифати предлогот на обвинителката.
„Кога јавен обвинител на јавна седница дава мислење дека првостепената и второстепената пресуда треба да бидат укинати, сигурно има сериозни докази дека се направени суштествени повреди на постапката. Убеден сум дека Врховниот суд ќе го прифати ставот на јавниот обвинител и дека пресудите на Основниот и Апелациониот суд ќе бидат укинати. Притоа, многу сериозно треба да се анализира и постапката на пониските судови: дали се направени тешки злоупотреби и грешки на штета на обвинетите, зошто е тоа направено, и ако се утврди дека во таа насока имало злоупотреба на судиската функција, треба да се побара и кривична одговорност од судиите. Но, тоа мора да се направи веднаш а не во некои идни времиња, затоа што станува збор за исклучително тежок случај, со кој беше вознемирена не само македонската, туку и меѓународната јавност“, потсетува Павлевски.
Верско-патриотски „аргументи“
По петкратното убиство, тогашната министерка за внатрешни работи, Гордана Јанкулоска, излезе со став дека сторители се „лица следбеници на радикалниот ислам“, дека „нивните мотиви се првенствено создавање на чувство на несигурност и страв кај граѓаните“ и дека ќе одговараат за најтешкото дело - тероризам. Ваквите наводи го привлекоа вниманието на меѓународната јавност, за што сведочеа и насловите во бројни светски медиуми. Случајот предизвика и бројни протести во Скопје поради манипулирање со мотивите и провоцирање на верски чувства кај разбранетата јавност. Огромно незадоволство предизвикаа и завршните зборови наобвинителката Гордана Гешковска, за овој случај: „Намерата била да се убијат само машки млади лица од македонска националност и христијани. Пораката е - пукаме на Велики четврток. Заклучок - за да ви биде крвав Велигден. За да ви ја уништиме верата. Пукаме во машки млади луѓе за да ви ја уништиме нацијата. Заклучок - пукаме во иднината на државата. Зарем ова не говори доволно за мотивот за извршување на кривичното дело и за намерата за се предизвика чувство на страв и несигурност кај граѓаните?“, праша таа во завршниот збор.
Од тогаш до денес, покрај забелешките на одбраната за бројни повреди и недоследности во постапката, поради ваквите обвинителски образложенија процесот го следеа и забелешки за „смислено таргетирана емоционална аргументација“ и „судски процес киднапиран од политиката за поларизација на и онака поделената јавност“. Евентуалното решение на Врховниот суд да го врати предметот на повторно одлучување, во правни кругови се толкува како можен почеток на ревизија и расчистување со судските процеси кои во изминатиот период добија епитети „монтирани“ и „политички мотивирани“.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.