Спорот со Македонија се претвора во судбинско прашање за грчкиот премиер Алексис Ципрас. Масовните демонстрации на грчките националисти дополнително ја зовреа атмосферата. Флоријан Шмиц известува од Атина
Реклама
За трговците кои продаваат знамиња на улиците и во центарот на Атина, ова е врв на сезоната. Грчките сино-бели знамиња, црниот орел на Византија врз жолта позадина, и секако македонското сонце во моментов се најбарани.
Причината: од сите делови на земјата, пред сѐ од северната провинција Македонија, дојдоа демонстранти да протестираат против договорот во спорот за името со соседната Република Македонија. Центарот на Атина е море од знамиња. Според различни извори, на протестите дојдоа околу 100 илјади луѓе. Дојде и до судири меѓу демонстрантите и полицијата.
Заеднички непријател: грчкиот премиер Алексис Ципрас. Во текот на неделава премиерот планира да го изнесе на ратификација во парламентот Преспанскиот договор со кој беше постигнат компромис во спорот за името.
Во име на нацијата
За демонстрантите, политичкиот компромис е еднаков на велепредавство. Тие стравуваат за суверенитетот на Грција. Десничарски групи и црквата организираа бесплатен превоз до Атина.
Од плоштадот Синтагма пред грчкиот парламент преку звучници одекнуваат политички пароли: „Спремни сме на борба, за да ја спасиме Грција уште еднаш!“, извикува една од говорничките на бината. „Ние сме наследството на Александар Велики! Рацете подалеку од Македонија. Историјата им припаѓа на Грците!“ Масата со одушевување отпоздравува.
Спорот за името ја подели Грција. Додека темата предизвикува големи реакции во северна Грција, во Атина поопуштено се гледа на проблемот. „Ништо не мислам за спорот за името“, ми објаснува еден таксист од главниот град. „Поважно е да имаме добри односи со соседите. Тоа е добро и за трговијата“. Од сите проблеми со кои во моментов се соочува Грција, нему му е чудно што се покажуваат толку страсти за темата Македонија.
За противниците на Преспанскиот договор, пак, се работи за „честа на нацијата“. „Македонија е Грчка“ и „За нашето име не преговараме“, стои на транспарентите. За нив, тешко постигнатиот компромис со Македонија не важи. Северниот сосед нема никакво право на името Македонија.
Изборна тема
Демонстрантите во Атина се гледаат себеси како бранители на античката грчка историја. Зборовите на премиерот Ципрас, дека Договорот од Преспа ги заштитува античката историја и Александар Велики, за нив немаат никакво значење. Грчките радикали сметаат дека Скопје има територијални аспирации. „Тие го сакаат Солун. Тие сакаат да вмаршираат со својата армија“, вели еден продавач од Солун.
Тоа што Македонија речиси и нема армија и е далеку послаба од грчката, за националистичките кујни не игра никаква улога. Темата е особено актуелна во оваа изборна година. Речиси веќе и да не се зборува за се уште тешката економска состојба во земјата, или за предностите кои може да ги донесе помирувањето со Скопје. За актуелниот премиер се чини дека компромисот со соседот се претвори во судбинско прашање.
Неговите политички противници, во прв ред опозицискиот лидер Кирјакос Мицотакис, го користат спорот за името за да ги ослабат позициите на владата во изборната кампања. Доколку на Ципрас не му успее да ги собере потребните гласови за ратификација на Преспанскиот договор во парламентот, ќе има нови избори. И историската шанса за надминување на спорот со соседот ќе биде загубена.
Договор за решавање на спорот за името
Договорот за решавање на спорот за името меѓу Македонија и Грција беше потпишан на 17 јуни 2018. Тој би требало да му стави крај на спорот кој трае четврт век. Но, до неговото конечно спроведување има уште работа.
Договорот за решавање на спорот за името во Псарадес, на грчката страна од Преспанското Езеро, го потпишаа министрите за надворешни работи Никола Димитров и Никос Коѕијас. „Горди сме затоа што избравме решение што нѐ обединува“, оцени македонскиот премиер Заев. Неговиот грчки колега Ципрас рече: „Овде сме да ги залечиме раните што ги остави времето, да отвориме пат за мир, братство и пораст“.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Роденден
Потпис на договорот стави и долгогодишниот посредник на Обединетите Нации во спорот за името, Метју Нимиц. Потпишувањето се падна токму на неговиот 79-ти роденден. „На членовите на моето семејството им реков дека не сакам подароци за овој роденден, зашто двајца премиери ќе ми дадат еден голем подарок“, рече Нимиц на церемонијата во Псарадес.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Вратоврска
Кога по потпишувањето на договорот требаше да се направи семејна фотографија од настанот, македонскиот премиер Зоран Заев, веројатно не сакајќи да се разликува од Алексис Ципрас, кој е познат по тоа што не носи вратоврски, ја извади својата црвена вратоврска и му ја подари на својот грчки колега. Тоа беше поздравено со широки насмевки и громогласен аплауз од присутните.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Договорот зачинет со македонска храна и вино
Официјалната средба по потпишувањето во Псарадес се префрли на македонскиот брег на Преспанското Езеро. Двете делегации до Отешево стигнаа по воден пат, со чамци. Во Отешево се водеа билатерални разговори и имаше свечен ручек. На заедничкиот ручек присуствуваа и претставниците на Европската Унија и Обединетите Нации – Федерика Могерини, Јоханес Хан, Метју Нимиц и Розмари Ди Карло.
Фотографија: Reuters/A. Konstantinidis
Протести во Скопје
Потпишувањето на договорот за решавање на спорот за името предизвика протести во Македонија. Демонстрантите пред Собранието на 17.06.2018 се судрија со полицијата. Во безредијата имаше повредени и приведени лица. Според полициски наводи, има неколку повредени полицајци, како и над 25 уапсени учесници на протестите. Официјален организатор на протестите нема.
Во Грција исто така се протестира. Противниците на договорот за решавање на спорот за името во Атина за време на расправата за доверба на владата на Ципрас се судрија со полицијата пред парламентарната зграда (фото: 16.06.2018). Полицијата мораше да употреби солзавец за да ја разбие толпата која се обиде да влезе во парламентарната зграда. Владата го преживеа гласањето.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
Уште многу работа
Ставањето потпис на Конечната спогодба за решавање на спорот за името е само еден од чекорите кои следуваат во наредните месеци до конечно решение. Следува ратификација во македонското Собрание, референдум на кој македонските граѓани ќе се изјаснат за договорот, а потоа и ратификација во грчкиот парламент.