По три години од последната средба, медијаторот на ОН, Метју Нимиц денеска во Брисел ги обновува разговорите со преговарачите на Македонија и Грција во спорот за името, нејверојатно без нов предлог, но со нов оптимизам
Реклама
Метју Нимиц, специјалниот претставник на ОН во спорот за името, денеска напладне на прес-конференција ќе ги соопшти впечатоците од средбата со преговарачите на Македонија и Грција во спорот за името, Васко Наумовски и Адамантиос Василакис. Како што претходно најави канцеларијата на Нимиц, средбата е дел од напорите на ОН да им се помогне на двете земји да најдат заеднички прифатливо решение за прашањето на името. Последната формална рунда разговори на медијаторот и преговарачите од двете земји беше одржана во ноември 2014 година, во Њујорк.
По три години, првата пречка тие повторно да сретнат на заедничка вечера, беше снегот кој вчера ги спречи соговорниците навреме да стигнат во Брисел, поради откажани летови на аеродромот. Работната средба се одржува денеска претпладне на осмиот кат во зградата на Регионалниот инфо-центар на ОН за Западна Европа (UNRIC) во Брисел. Нема информации дали медијаторот ќе излезе со нови идеи, односно конкретен предлог. Високи политички извори од Македонија и Грција претходно неофицијално навестуваа дека нема да има нов предлог, иако грчки медиуми не ја исклучуваат ни таа можност.
Чекор по чекор
Според извори на ДВ, на денешниорт состанок евентуално може да биде анализирано расположението за реактуелизирање на некои претходни предлози, за кои поради разни причини (избори или неодложен фокус на други прашања во двете земји) разговорите своевремено не биле целосно исцрпени. Но, она што е сигурно, е дека медијаторот ќе се обиде да процени колку во меѓувреме е зголемена подготвеноста да се влезе во клучната фаза од разговорите. Тоа Нимиц го навести и во едно од неговите последни интервјуа есенва, за независната Балканска новинска агенција - ИБНА.
„Односите се подобрија во последните месеци и очекувам поголема активност. Двете земји имаат свои позиции, може да ги наречете црвени или сини линии. Има многу важни прашања во двете земји, но мислам дека можат да се приближат“, изјави медијаторот, додавајќи дека „ќе даде нов предлог кога ќе смета дека е вистинско време за тоа“.
Според дипломатски извори, „веќе е постигнат голем напредок со самиот факт што во значајна мера е подобрена атмосферата меѓу Скопје-Атина, што е клучна основа за сите натамошни чекори“. На разговорите во Брисел веќе им претходеа средби на министерско ниво во Атина, Скопје и во Брисел, кои покажаа дека се подобрува политичката клима меѓу двете земји. Поддршка за надминување на проблемот стигна и од бугарскиот премиер Бојко Борисов, кој изјави дека прашањето мора да се реши и сите заедно да ѝ помогнат на Европската Комисија да донесе правилни одлуки, а не само да се поставуваат ултиматуми.
Грчките медиуми посветуваат големо внимание на денешната средба. „Екатимерини“ потсетува дека специјалниот посредник на ОН ги обновил разговорите меѓу двете земји во врска со името, по долгoгодишниот ќор-сокак.
Децениски спор за името меѓу Македонија и Грција
Спорот за името меѓу Македонија и Грција траеше речиси три полни децении, и беше окончан со Преспанскиот договор. Спорот беше проследен со многу протести, блокади и вето за членството на Македонија во НАТО.
Спорот меѓу двете земји ескалираше веднаш по прогласувањето на независноста на Македонија од поранешна Југославија. Грција го блокираше приемот на земјата во ОН и признавањето од страна на Европската заедница и покрај позитивната препорака од т. н. Бадинтерова комисија.
Фотографија: Dnevnik
Забрана за зборот „Македонија“
Првичната грчка позиција на почетокот на 1990-те години беше дека во името на соседната држава не смее да се содржи зборот „Македонија“. Носители на таквата политика беа владата на премиерот Констанин Мицотакис, и подоцна особено шефот на дипломатијата Андонис Самарас. Самарас поднесе оставка и предизвика пад на владата на Мицотакис по приемот на Македонија во ОН под референцата БЈРМ.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
Привремената спогодба од 1995 година
На 13 септември 1995 година во Њујорк беше потпишана Привремената спогодба која требаше да води кон нормализација на билатералните односи. Претходно, на 6 јануари 1992 година, Македонија го смени државното знаме со симболот на сонцето од Вергина и Уставот во делот кој, според Грција,содржеше иредентистички позиции. Со тоа беше ставен крај и на 18-месечното трговско ембарго кон Македонија од Атина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Antonov
Меѓународно признавање
По спогодбата со Грција, Македонија успеа да се избори за меѓународно признавање под уставното име од 118 држави, како и да влезе во најзначајните европски и светски институции. Но, спорот остана да се влече и во децениите кои следеа. Посуштествени напори од двете страни да се реши спорот, според неофицијални информации, се направени во 2001 и 2005 година, но без успех.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
(Нe)потребна провокација
Кон крајот на 2006 година, новата влада на ВМРО-ДПМНЕ предводена од Никола Груевски одлучи да го преименува аеродромот Петровец во Скопје во „Александар Велики“. Грција остро реагира, а спорот полека се враќа на голема врата, сѐ до целосната ескалација на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Самитот во Букурешт
И покрај обидите на медијаторот Метју Нимиц со засилени дипломатски напори и под притисок на САД да се изнајде решение за спорот до самитот на НАТО во Букурешт, тоа не се случи. Атина го блокираше приемот на Македонија во воената Алијанса. На 3 април 2008 година, НАТО му порача на Скопје дека поканата за членство останува отворена доколку се најде компромис со Атина за името.
Фотографија: AP
Тужба во Хаг
Во ноември 2008 година, македонската влада одлучи да покрене тужба пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг против Грција поради ветото во Букурешт. На 5 декември 2011 година, Судот пресуди во корист на Македонија и заклучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба. Но, во истовреме Судот заклучи дека нема правна сила да ѝ нареди на Грција да го повлече ветото.
Фотографија: MIA
Антиквизација
Процесот што започна со преименувањето на аеродромот во Скопје во 2006 година, по самитот во Букурешт доби далеку пошироки димензии. Владата на ВМРО-ДПМНЕ започна со масовно преименување на објекти и улици и изградба на проектот Скопје 201, во чиј центар се наоѓа споменикот на Александар Велики (наречен Воин на коњ). Проектот чинеше повеќе од 600 милиони евра и ѝ донесе многу критики на земјата.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Преговори во (не)пријателска атмосфера
Иако преговорите околу спорот за името продолжија и во следните години, по самитот во Букурешт, ескалираа националистичките страсти и навреди меѓу двете држави. Грција остро реагираше на билбордот (на фотографијата) на кој грчкото знаме беше претставено со свастика. На слични провокации од грчка страна, особено од страна на грчката армија, реагираа и македонските власти.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
Чија е Македонија
И во северна Грција во меѓувреме речиси сите позначајни објекти го носат името „Македонија“. Официјалната „црвена линија“ на Атина во меѓувреме е дека мора да се најде заеднички прифатливо име за меѓународна употреба „ерга омнес“ со географска додавка. Најчесто се споменуваат придавките северна и горна кон името Македонија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Barbarousis
„Вечниот“ Метју Нимиц
Единствена константа во деценискиот спор остана американскиот правник и дипломат, Метју Нимиц. Именуван од страна на Обединетите нации за медијатор во спорот пред 23 години, Нимиц и натаму е оптимист и верува дека може да се најде решение за проблемот. Последната серија средби со политичките лидери во Скопје и Атина ја имаше во јули годинава.
Фотографија: MIA
Нов оптимизам
Смената на власта во Македонија и падот на ВМРО-ДПМНЕ донесоа нов оптимизам дека може да се најде решение за спорот. Владата на Заев по секоја цена сака да обезбеди прием во НАТО на следниот самит на Алијансата во 2018 година. Пречката за тоа и натаму останува Грција, но провејува оптимизам дека под притисок од меѓународната заедница и со нова политика во Скопје, би можело да дојде до исчекор.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
12 фотографии1 | 12
„Атина е внимателен оптимист за напредокот, по изјавите на македонскиот премиер Зоран Заев, кои сугерираат дека има подготвеност за решение кое ќе го отвори патот за пристапување на неговата земја во ЕУ и во НАТО. Тој оптимизам дополнително е засилен со оставката од неделата на поранешниот националистички премиер и шеф на опозицијата, Никола Груевски“, пишува „Екатимерини“.
Грчкиот премиер Алексис Ципрас пред три дена изрази надеж дека е можно 2018 да биде година во која може да има позитивна разврска за долгогодишниот проблем, „ако новата влада на Скопје реши да направи суштински чекори напред, ако запре со непотребната реторика дека се единствените потомци на Македонците и на Александар Велики, ако запре со иредентистичката реторика и во исто време прифати едно решение за името, заемно прифатено со соседите“.
По оваа изјава опозициската Неа Демократија побара објаснување од премиерот Ципрас за изјавата дека Македонците треба да се откажат дека се единствени потомци на Александар Македонски. Притисок вршат и разни клубови и организации во земјата со предзнакот „македонски“, кои од грчките власти бараат да не се дозволи името Македонија или негови деривати да се користат во името на северниот сосед.