Рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров при средбата со американскиот претседател Доналд Трамп имаше широка насмевка: политичкиот хаос во Вашингтон во моментов ѝ оди во прилог на Москва, смета Миодраг Шориќ.
Фотографија: picture alliance/dpa/Russian Ministry of Foreign Affairs
Реклама
Последно што сега може да му треба на американскиот претседател Доналд Трамп е преговарачки успех со Русија. Не треба ни да се помислува што ќе се случи ако Москва и Вашингтон во моментов постигнат согласност за примирје во Сирија или најдат некакво решение за иднината на Украина. Секој договор меѓу Трамп и рускиот претседател Владимир Путин само натамошно би ја зголемил огромната недоверба кај Демократите и многумина Републиканци во Конгресот кон нивниот претседател. Значи, Трамп мора да ја моли Москва и натаму да се стрпува, пред да може да започне процес на некој вид топење на мразот во односите.
Тоа никој не го разбира подобро од рускиот министер за надворешни работи, Сергеј Лавров. 67-годишниот политичар веќе пречекал и испратил бројни американски политичари, но ваков хаос во американската престолнина веројатно никогаш не доживеал. Американските политичари се речиси исклучиво преокупирани самите со себе, дилемата гласи: дали и во колкави димензии Кремљ извршил вијание врз исходот на претседателските избори во САД. Истрагата ќе продолжи и по отпуштањето на директорот на ФБИ, Џејмс Коми, можеби ќе се пролонгира со години.
Ако намерата на руската влада во 2016 година била да ја ограничи способноста за дејствување на последната суперсила, тогаш таа е постигната. Демократите имаат помала доверба во Трамп од било кога, што го елиминира потребното мнозинство за донесување на бројни закони, на пример за даночната реформа. Се чини дека ни кај Републиканците во Вашингтон нема едногласност. Тие го контролираат Конгресот и Белата куќа, но сепак им недостига сила за политички нов старт по ерата на Обама. Недовербата е надвисната како магла над институциите во Вашингтон.
Миодраг Шориќ
Од аспект на Кремљ, ова се добри вести. Да го ослабее противникот, да го парализира: што повеќе би можел да посака Путин? На рускиот министер за надворешни работи во Вашингтон му беше тешко да ја скрие радоста. За време на неговата прес-конференција тој повеќепати мораше да се насмее при прашањата за руската улога во американската изборна кампања. Лавров зборуваше слободно, се чувствуваше сигурно, ја презентираше Русија како држава која на рамна нога со САД ги дискутира меѓународните проблем:ситуацијата во Сирија, во Авганистан, во Украина.
Сергеј Лавров е шеф на руската дипломатија од 2004. година, претходно десет години ја претставуваше својата земја во ОН. Сега искусниот дипломат во Белата куќа се среќава со политичките новајлии. Враќајќи се во Москва, тој ќе соопшти дека Трамп во догледно време не може да ги укине санкциите на Западот кон Русија - од внатрешнополитички причини. Но, Трамп ќе спречи натамошни, построги санкции.
Се чини, сегашниот момент во политичката динамика оди во прилог на Кремљ. Русија организира мировен процес за Блискиот Исток, канејќи ги притоа САД, а не обратно. Русија преговара со талибанците во Авганистан околу иднината на земјата. Коалицијата во Кабул, поддржувана од САД, е во дефанзива. Дури и да продолжат борбите на Блискиот Исток, Русија профитира од тоа. Околу 7.000 руски државјани, претежно од Кавказ, ги поддржуваат исламистите во Сирија и на други боишта. Москва нема никаков интерес тие да се вратат во татковината и таму да вршат терористички напади. Тоа важи дотолку повеќе пред претседателкските избори во Русија во 2018 година.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
