Планот на Доналд Трамп, до средината на јануари да го намали бројот на американски војници во Авганистан и во Ирак до 2.500, е шлаканица за сојузниците и ги зајакнува екстремистичките сили во двете земји, смета Инес Пол.
Реклама
Надежите дека на непредвидливата и себична влада на Доналд Трамп ќе и’ дојде крајот со јасната победа на Џо Бајден, сега уште еднаш се распрснаа. Актуелниот претседател на Соединетите американски држави уште девет недели ја има власта во рацете. И, тој е подготвен да ја користи својата моќ до последните часови.
Ова се потврдува и со неговата најава за намалување на трупите на војската на САД во Авганистан од околу 4500 на 2500 - и во Ирак од околу 3000 на 2500. И тоа до 15 јануари. Тоа е само пет дена пред денот кога тој мора да му ја предаде диригентската палка на неговиот наследник, Џо Бајден.
Оваа неодговорна, избрзана одлука повлекува тешки последици. Во прв ред за погодените луѓе во двете земји.
Војните беа поттикнати без добро осмислени стратегии. Во Ирак, тоа беше лажното тврдење дека земјата располага со оружје за масовно уништување. САД, пак, го нападнаа Авганистан по терористичките напади на 11 септември 2001 година. Заедно со НАТО и други сојузници. Интервенцијата предводена од САД зазеде страна во активен конфликт без јасна стратегија.
Децениските војни оставија длабоки рани во двете земји. Стабилни држави кои можат да ги заштитат своите граѓани од насилство не постојат ниту во Авганистан ниту во Ирак. Актуелната ситуација таму е апсолутно незадоволителна од многу аспекти. Нема сомневање во тоа.
Па сепак, присуството на американските трупи во двете земји овозможува одреден степен на предвидливост. Во Авганистан тие се средство за притисок врз застојот на мировните разговори со талибанците. Ако Американците сега на врат на нос се повлечат, тоа ширум ќе им ги отвори портите на радикалните сили.
Во Ирак, впрочем, можеше да се види колку тоа и одеше од рака на Исламска држава. Сирија е исто така доказ дека вакуумот на моќ се пополнува од други сили, кои ги следат само сопствените интереси. Тоа е опасно за меѓународната заедница. И смртоносно за сите Авганистанци кои денес се борат за демократска држава што ги вреднува човековите права.
Нема иднина за НАТО
Некоординираното повлекување на трупите наредено од страна на Трамп е шлаканица и за меѓународните сојузници. Прво и најзначајно, НАТО, кој по 11-ти септември за првпат во својата историја прогласи т.н сојузнички случај, за да обезбеди поддршка за САД. И сега, токму американскиот претседател го прекршува железното правило: заедно внатре, заедно надвор. Партнерите во НАТО во нивната мисија во Авганистан се апсолутно зависни од логистичката поддршка од САД.
Сметам дека е исправно тоа што Доналд Трамп ја принуди Европа и експлицитно Германија да троши повеќе пари на одбранбениот сојуз и исто така да ги надградува сопствените воени способности. Краткорочно драстично да се скратат комплексни договори како заедничкото воено присуство во Авганистан е нешто сосема друго. Ако најважната земја членка не се придржува до никакви договори, Алијансата нема иднина.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
Фотографија: Klaus Aßmann
9 фотографии1 | 9
Тешко наследство за Џо Бајден
Трамп ги повлекува трупите наспроти советите на неговите генерали и водечките републиканци. Поништувањето на таквиот чекор ќе го чини Џо Бајден многу сила.
А до 20 јануари може да се случи уште многу.
Со најавата за неуредно повлекување на трупите од Авганистан и од Ирак, веќе нема сомнеж дека Доналд Трамп е буквално подготвен да чекори преку трупови, со цел да ги држи задоволни своите следбеници и да ги приврзе за себе, и далеку по неговиот мандат на функцијата.
Светски лидери кои се’ уште не му честитале на Бајден
306:232 електорски гласови за Џо Бајден, велат конечните медиумски прогнози за исходот на претседателските избори во САД. Повеќето светски државници веќе му упатија честитки за победата, со неколку впечатливи исклучоци.
Фотографија: Jonathan Ernst/REUTERS
Рускиот претседател Владимир Путин
Портпаролот на Путин, Дмитри Песков, за новинарите изјави дека Кремљ ќе се воздржи од коментари за победата на Бајден се додека не се решат правните предизвици за изборите и резултатот биде официјален. „Таму претстојат одредени законски процедури, кои ги најави актуелниот претседател, затоа ситуацијата е поинаква, така што сметаме дека е правилно да се чека официјална потврда“.
Десничарскиот претседател изјави дека тој ќе биде првиот лидер во светот што ќе му честита на Доналд Трамп. Но, Болсонаро молчи за Бајден. „Мислам дека претседателот чека да се реши ситуацијата околу нерегуларните гласови“, изјави за новинарите потпретседателот Хамилтон Мурао. Болсонаро ќе му честита на Бајден „во вистинско време“ и ќе види што ќе се случи со тужбите на Трамп.
Фотографија: Marcos Corrêa/Presidência da República do Brasil
Мексиканскиот претседател Андрес Мануел Лопез Обрадор
Лопез Обрадор изјави дека тој е обврзан со уставот да не му честита на победникот се додека не се разрешат правните спорови, повторувајќи го својот претходен став. „Како може претседател на Мексико да стане судија и да рече:„ Овој кандидат победи“, изјави Обрадор изјави на прес-конференција. Тој кратко го спомена Бајден како „можен новоизбран претседател“, но нагласи дека Мексико не зазема страна.
Фотографија: Reuters/H. Romero
Севернокорејскиот врховен лидер Ким Јонг Ун
Нема рекција на победата на Бајден ниту од Ким. Севернокорејските државни медиуми од понеделник молчат за изборите во САД. Но, Пјонгјанг не спомна ништо нит за победата на Доналд Трамп во 2016 година, ниту два дена по неговиот избор. Во минатото, Ким го нарекуваше Бајден „будала со низок коефициент на интелигенција“. Бајден, во меѓувреме, го опиша Ким како „насилник“.
Фотографија: Reuters/KCNA
Словенечкиот премиер Јанез Јанша
Лидерот на десничарската и антиимиграциска Словенечка демократска партија, кој предвреме му честиташе на Трамп за победа на изборите, допрва ќе му честита на Бајден. Јанша ги повтори обвинувањата за изборна измама извршена од демократите. Тој сепак објави на Твитер дека Словенија се надева на „пријателски односи“ со Вашингтон.
На 13 ноември, Кина, преку портпаролот на министерството за надворешни работи му ја честиташе победата на Џо Бајден, речиси една недела откако тој беше прогласен за победник на претседателските избори во САД. „Ние го почитуваме изборот на американскиот народ“, рече портпаролот Ванг Венбин. Но, дали Бајден примил непосредна честитка и од кинескиот претседател, Ши Џинпинг досега не е објавено.