Иако засега не се најавува средба меѓу премиерите Ципрас и Заев за името, тие ќе се сретнат на Самитот на ЕУ-Западен Балкан во Софија на 17 мај. Не е исклучено да имаат посебна средба посветена на разговори за името.
Фотографија: picture-alliance/abaca/R. De Luca//AP Photo/B. Grdanoski
Реклама
И покрај воздржаноста за детали од разговорите за името, вчерашната средба Коѕијас-Димитров во Охрид ги потврди неодамнешните наводи на грчките медиуми дека паралелно со тешките прашања во разговорите за спорот за името напредува подготовката на нацрт-договор од т.н позитивна агенда, за добрососедски односи и соработка во повеќе области. Според дипломатски извори, тие се однесуваат на високото образование, културата, енергетиката, инфраструктурата, технологијата, прекуграничната соработка...
„Додека ние разговаравме, имаа средба и работните групи составени од високи дипломати кои врз основа на напредокот што го направија на средбата во Виена пред десетина дена, практично го усогласија текстот за идната соработка во различни области. Тие работеа исто така на текст за спречување на иредентизмот од двете страни и коишто исто така работеа на преамбуларните параграфи од идниот билатерален договор“, изјави министерот за надворешни работи, Никола Димитров.
Античка и современа Македонија
Грчки медиуми и претходно информираа дека се подготвува нацрт на преамбула во која треба да ја потенцира разликата помеѓу историската античка Македонија која била грчка, и модерната географска Македонија што денес опфаќа три држави. Според најавите на Димитров дека со неа ќе се спречи „иредентизмот од двете страни“, се очекува да бидат детерминирани и ексклузивни преференции на Грција врз името Македонија, со јасна дистинкција меѓу античката и онаа на која денес се наоѓа Република Македонија.
Но, како клучен индикатор за напредокот во разговорите се смета изјавата на Димитров дека се водат разговори околу временската рамка и натамошните чекори.
„Разговаравме првпат за временската рамка и за чекорите од кои што доколку се постигне решение - како тоа ќе изгледа, како тоа ќе се имплементира“, соопшти министерот.
Ова, според нашите извори, се однесува на фазите во кои постигнатиот договор би се имплементирал во меѓународните односи - НАТО, ЕУ, ОН. Тоа не подразбира фазно решавање на спорот, туку негова фазна имплементација поврзана со промената на статусот на Македонија во односите со ЕУ и НАТО. Факотот што се разговара за овие аспекти, укажува дека преговорите се многу напредна фаза.
„Ќе ги информираме за овие разговори нашите премиери. Процесот продолжува“, најави Димитров.
Во Скопје се очекува лидерска средба на која Димитров ќе информира за текот и напредокот на разговорите. Истото во Атина го очекуваат и тамошните парламентарни партии. Одговори чекаат и медиумите, кои вчера не пропуштија подетално да дадат опис на локацијата на средбата, потсетувајќи дека владината вила некогаш ја користел Тито.
Децениски спор за името меѓу Македонија и Грција
Спорот за името меѓу Македонија и Грција траеше речиси три полни децении, и беше окончан со Преспанскиот договор. Спорот беше проследен со многу протести, блокади и вето за членството на Македонија во НАТО.
Спорот меѓу двете земји ескалираше веднаш по прогласувањето на независноста на Македонија од поранешна Југославија. Грција го блокираше приемот на земјата во ОН и признавањето од страна на Европската заедница и покрај позитивната препорака од т. н. Бадинтерова комисија.
Фотографија: Dnevnik
Забрана за зборот „Македонија“
Првичната грчка позиција на почетокот на 1990-те години беше дека во името на соседната држава не смее да се содржи зборот „Македонија“. Носители на таквата политика беа владата на премиерот Констанин Мицотакис, и подоцна особено шефот на дипломатијата Андонис Самарас. Самарас поднесе оставка и предизвика пад на владата на Мицотакис по приемот на Македонија во ОН под референцата БЈРМ.
Фотографија: Reuters/A. Avramidis
Привремената спогодба од 1995 година
На 13 септември 1995 година во Њујорк беше потпишана Привремената спогодба која требаше да води кон нормализација на билатералните односи. Претходно, на 6 јануари 1992 година, Македонија го смени државното знаме со симболот на сонцето од Вергина и Уставот во делот кој, според Грција,содржеше иредентистички позиции. Со тоа беше ставен крај и на 18-месечното трговско ембарго кон Македонија од Атина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/M. Antonov
Меѓународно признавање
По спогодбата со Грција, Македонија успеа да се избори за меѓународно признавање под уставното име од 118 држави, како и да влезе во најзначајните европски и светски институции. Но, спорот остана да се влече и во децениите кои следеа. Посуштествени напори од двете страни да се реши спорот, според неофицијални информации, се направени во 2001 и 2005 година, но без успех.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
(Нe)потребна провокација
Кон крајот на 2006 година, новата влада на ВМРО-ДПМНЕ предводена од Никола Груевски одлучи да го преименува аеродромот Петровец во Скопје во „Александар Велики“. Грција остро реагира, а спорот полека се враќа на голема врата, сѐ до целосната ескалација на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Самитот во Букурешт
И покрај обидите на медијаторот Метју Нимиц со засилени дипломатски напори и под притисок на САД да се изнајде решение за спорот до самитот на НАТО во Букурешт, тоа не се случи. Атина го блокираше приемот на Македонија во воената Алијанса. На 3 април 2008 година, НАТО му порача на Скопје дека поканата за членство останува отворена доколку се најде компромис со Атина за името.
Фотографија: AP
Тужба во Хаг
Во ноември 2008 година, македонската влада одлучи да покрене тужба пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг против Грција поради ветото во Букурешт. На 5 декември 2011 година, Судот пресуди во корист на Македонија и заклучи дека Грција ја прекршила Привремената спогодба. Но, во истовреме Судот заклучи дека нема правна сила да ѝ нареди на Грција да го повлече ветото.
Фотографија: MIA
Антиквизација
Процесот што започна со преименувањето на аеродромот во Скопје во 2006 година, по самитот во Букурешт доби далеку пошироки димензии. Владата на ВМРО-ДПМНЕ започна со масовно преименување на објекти и улици и изградба на проектот Скопје 201, во чиј центар се наоѓа споменикот на Александар Велики (наречен Воин на коњ). Проектот чинеше повеќе од 600 милиони евра и ѝ донесе многу критики на земјата.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Преговори во (не)пријателска атмосфера
Иако преговорите околу спорот за името продолжија и во следните години, по самитот во Букурешт, ескалираа националистичките страсти и навреди меѓу двете држави. Грција остро реагираше на билбордот (на фотографијата) на кој грчкото знаме беше претставено со свастика. На слични провокации од грчка страна, особено од страна на грчката армија, реагираа и македонските власти.
Фотографија: picture-alliance/ dpa
Чија е Македонија
И во северна Грција во меѓувреме речиси сите позначајни објекти го носат името „Македонија“. Официјалната „црвена линија“ на Атина во меѓувреме е дека мора да се најде заеднички прифатливо име за меѓународна употреба „ерга омнес“ со географска додавка. Најчесто се споменуваат придавките северна и горна кон името Македонија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/S. Barbarousis
„Вечниот“ Метју Нимиц
Единствена константа во деценискиот спор остана американскиот правник и дипломат, Метју Нимиц. Именуван од страна на Обединетите нации за медијатор во спорот пред 23 години, Нимиц и натаму е оптимист и верува дека може да се најде решение за проблемот. Последната серија средби со политичките лидери во Скопје и Атина ја имаше во јули годинава.
Фотографија: MIA
Нов оптимизам
Смената на власта во Македонија и падот на ВМРО-ДПМНЕ донесоа нов оптимизам дека може да се најде решение за спорот. Владата на Заев по секоја цена сака да обезбеди прием во НАТО на следниот самит на Алијансата во 2018 година. Пречката за тоа и натаму останува Грција, но провејува оптимизам дека под притисок од меѓународната заедница и со нова политика во Скопје, би можело да дојде до исчекор.
Фотографија: Reuters/C. Baltas
12 фотографии1 | 12
Барање за уставна ревизија
Засега е извесно е дека се постигнати решенија кои не ги тангираат македонските идентитетски прашања, но главниот проблем кои фрла сенка врз тие решенија и натаму останува опсегот на употреба на името, односно грчкото барање за уставни промени. Тоа барање вчера го потенцираше и лидерот на грчка опозициска партија Нова Демократија, Киријакос Мицотакис.
„Уставна ревизија, справување со иредентизмот и прашањата поврзани со идентитетот, се предусловите за постигнување договор. Нова демократија нема да поддржи договор за името, ако Поранешната Југословенска Република Македонија не го смени уставот“, изјави Мицотакис.
На вчерашната средба со странските дописници во Грција, тој ги повторил неговите позиции и упати остри критики до грчката влада дека нема единствена и заедничка позиција поради ставот на лидерот на „Независни Грци“ и коалициски партнер во владата, Панос Каменос.
„Јавно ја имам поставено рамката за еден можен договор. Таа се однесува на уставна ревизија како неопходен предуслов за да постои каков било договор, справување со прашањата со иредентизмот и националниот идентитет, како неопходен услов за да постои договор и да започне интегративниот процес на Скопје во евроатлантските институции. Ова е мојата позиција и таа е многу јасна“, изјавил Мицотакис.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Мајски разговори
Најтешкото прашање ќе биде тема и на наредните средби меѓу Димитров и Коѕијас.
„Имаме закажано во следниот период една квадрилатерална средба каде што ќе имам прилика да се видам со колегата Коѕијас. Меѓутоа, ќе бидеме во контакт во следните денови и штом ќе имаме нешто конкретно за следниот чекор ќе ве информираме“, рече Димитров.
Тие ќе имаат можност повторно да се сретнат на 3 и 4 мај во Солун, а потоа и на 11 и 12 мај. Иако засега не се најавува средба меѓу премиерите Ципрас и Заев, извесно е дека тие ќе се сретнат на претстојниот самит на ЕУ-Западен Балкан во Софија на 17 мај. Не е исклучено на маргините на Самитот да имаат посебна средба посветена на ова прашање.
